Ο ιός ροκανίζει την παγκοσμιοποίηση – Ακέφαλος ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου

Ερωτήματα προκαλεί η πρόωρη αποχώρηση του επικεφαλής του ΠΟΕ (Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου), την ώρα που ολόκληρος ο πλανήτης βρίσκεται σε μια πρωτοφανή ύφεση και όλα τα κράτη επανασχεδιάζουν την εμπορική πολιτική τους. Παρά τη λογική εξήγηση που ο ίδιος έδωσε και την επίκληση οικογενειακών λόγων, ο χρόνος της αποχώρησής του και η ετοιμότητα κάποιων να ανοίξει η συζήτηση για τον αντικαταστάτη του κρατά αυτά τα ερωτήματα σε πρώτο πλάνο.

Ο 62χρονος διπλωμάτης καριέρας Ρομπέρτο Αζεβέντου, ο οποίος είναι γενικός διευθυντής του ΠΟΕ (WTO) από το 2013 και εκτίει τη δεύτερη θητεία του, ανακοίνωσε ότι θα αποχωρήσει στα τέλη Αυγούστου, έναν χρόνο πριν αυτή ολοκληρωθεί. Στην ανακοίνωση που εξέδωσε αναφέρει ότι πρόκειται για μια προσωπική-οικογενειακή απόφαση. Διευκρινίζει επίσης, ότι δεν αποχωρεί για λόγους υγείας, διαψεύδοντας παραλλήλως τα σενάρια που τον ήθελαν να θέτει υποψηφιότητα απέναντι στον Μπολσονάρου στις βραζιλιάνικες προεδρικές εκλογές του 2022.

«Είμαι πεπεισμένος ότι (η απόφαση) εξυπηρετεί καλύτερα τα συμφέροντα του Οργανισμού» ανέφερε ο Αζεβέντου, απευθυνόμενος στα μέλη του ΠΟΕ. Εξήγησε στη συνέχεια ότι αφού οι χώρες μέλη «αρχίζουν να διαμορφώνουν την ατζέντα του ΠΟΕ για τη νέα πραγματικότητα στη μετά την Covid-19 εποχή, θα πρέπει να το κάνουν με ένα νέο γενικό διευθυντή».

Γιατί τώρα

Πρόκειται όντως για μια λογική εξήγηση και μια αξιοπρεπή στάση αν την δει κανείς ξέχωρα από όλα αυτά που συμβαίνουν τα τελευταία χρόνια σχετικά με τον διεθνή Οργανισμό και τις δυνατότητες παρέμβασής του, προκειμένου να διαφυλαχθεί ένα παγκοσμίως αποδεκτό status στις εμπορικές συναλλαγές. Ένα καθεστώς, το οποίο έχει διαταραχθεί, κυρίως από τις παρεμβάσεις του Τραμπ και τον εμπορικό πόλεμο ΗΠΑ-Κίνας, και έρχεται να το αλλάξει καθοριστικά η πανδημία και οι οικονομικές συνέπειές της.

Από την εκδήλωση της πανδημίας άλλωστε, ο Αζεβέντου είχε απευθύνει έκκληση στις κυβερνήσεις των χωρών μελών του Οργανισμού να μην επιβάλουν περιορισμούς στις εξαγωγές τροφίμων και ιατρικών εφοδίων. Μια έκκληση που φυσικά δεν εισακούστηκε για πολλοστή φορά, καθώς πολλές χώρες επέβαλαν περιορισμούς ή απαγόρευσαν τις εξαγωγές μασκών και ιατρικού εξοπλισμού ατομικής προστασίας.

Η πρόωρη αποχώρησή του έρχεται όμως την ώρα που η παγκόσμια οικονομία δέχεται το χειρότερο πλήγμα από την εποχή της Μεγάλης Ύφεσης της δεκαετίας του 1930 και εισέρχεται σε μια πρωτόγνωρη συρρίκνωση, το μέγεθος και την έκταση της οποίας είναι δύσκολο να προβλέψει κάποιος. Η πανδημία έχει πλήξει δραστικά το παγκόσμιο εμπόριο, οι συναλλαγές έχουν συρρικνωθεί και ολόκληροι τομείς παραγωγής απειλούνται με κατάρρευση.

Η νέα κατάσταση απαιτεί πράγματι μια νέα αρχή και αυτή δεν μπορεί να γίνει παρά με μια νέα διοίκηση, η οποία θα επεξεργαστεί από τη βάση τους τις προτάσεις των κρατών μελών του Οργανισμού για το εμπόριο και θα εργαστεί στη συνέχεια για την σύνθεση και την εφαρμογή τους. Εξάλλου, όπως ο ίδιος είπε, όλες οι χώρες προετοιμάζονται για μια νέα εμπορική πολιτική στη μετά πανδημίας εποχή. Αν αυτό συνδυαστεί με τον εμπορικό πόλεμο ΗΠΑ-Κίνας, τον ανοιχτό διάλογο για τη νέα εμπορική σχέση ΗΠΑ-ΕΕ και ΗΠΑ-Βρετανίας, καθώς και τις ανοιχτές διαπραγματεύσεις για τη μελλοντική σχέση του Ηνωμένου Βασιλείου με την ΕΕ μετά το Brexit, τότε το αίτημα για μια νέα αρχή γίνεται ακόμα πιο επιτακτικό. Είναι όμως μόνον αυτό;

Καταλύτης ο Τραμπ

Μήνες τώρα ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου αντιμετωπίζει μια βαθιά κρίση στη λειτουργία του, δεχόμενος την έντονη κριτική του Αμερικανού Προέδρου. Ο Οργανισμός ουσιαστικά αδυνατεί να λειτουργήσει, αφού το δικαστήριο που ρυθμίζει τις εμπορικές διαφορές των κρατών-μελών του, έχει μείνει χωρίς το δευτεροβάθμιο όργανό του. Ο ΠΟΕ έχει μπει, άλλωστε, ήδη από την εκλογή του Τραμπ στο στόχαστρο της Ουάσιγκτον, η οποία τον περασμένο Δεκέμβριο μπλόκαρε τον διορισμό δικαστών σε αυτό το δευτεροβάθμιο όργανο.

Με το πρόγραμμα “Πρώτα η Αμερική”, την επιβολή δασμών σε ό,τι κινείται και την φιλοσοφία των “διμερών εμπορικών σχέσεων” που προώθησε, αρχής γενομένης με τη νέα NAFTA με τον Καναδά και το Μεξικό, ο Τραμπ κατέστησε ουσιαστικά ανενεργό τον Οργανισμό. Αλλαγές στη λειτουργία του ΠΟΕ ζητούσαν όμως και άλλα από τα 164 κράτη-μέλη του.

Η Ιαπωνία και η ΕΕ πίεζαν εδώ και καιρό για μεταρρυθμίσεις σε ό,τι αφορά τη λειτουργία του Οργανισμού, υποστηρίζοντας ότι οι υφιστάμενοι διεθνείς κανονισμοί δεν αντικατοπτρίζουν τη νέα πραγματικότητα. Οι υποστηρικτές της αναθεώρησης εστίαζαν κυρίων στην ισχυροποίηση της Κίνας, καθώς και σε θέματα κρατικών επιδοτήσεων και “αναγκαστικής μεταφοράς τεχνολογίας”, τα οποία επίσης άπτονται των πολιτικών που εφαρμόζει το Πεκίνο. Τα θέματα αυτά ήταν, άλλωστε, και το “κύριο μενού” της συνέλευσης του ΠΟΕ, που ήταν προγραμματισμένο να διεξαχθεί τον Ιούνιο στο Καζακστάν και αναβλήθηκε για άλλη στιγμή μέσα στο 2021.

Με βάση τα παραπάνω δεν είναι τυχαία και η ετοιμότητα που επέδειξαν κάποιοι για την διαδικασία ανάδειξης του νέου επικεφαλής του παγκόσμιου Οργανισμού. Από την πρώτη αντίδραση κιόλας, ο ειδικός απεσταλμένος των ΗΠΑ για θέματα εμπορίου Ρόμπερτ Λαϊτχάιζερ, εξέφρασε την ανυπομονησία της Ουάσιγκτον να συμμετάσχει στη διαδικασία επιλογής του διαδόχου. Δεν παρέλειψε βεβαίως να σημειώσει ότι θα πρόκειται για μια «δύσκολη αντικατάσταση»! Σπουδή για την επιλογή διαδόχου επέδειξε και ο Ευρωπαίος Επίτροπος Εμπορίου, Φιλ Χόγκαν. Τόνισε μάλιστα, ότι οι προκλήσεις είναι τόσο σοβαρές και οι φωνές που απαιτούν μεταρρυθμίσεις τόσο έντονες, που επιβάλλουν ο διάδοχος να βρεθεί φέτος και όχι του χρόνου.