Είναι σε θέση το σχέδιο “Ελλάδα 2.0” να απορροφήσει τα 57,5 δισ;

Η αναμενόμενη έξοδος από την πανδημία αφήνει την ανθρωπότητα αντιμέτωπη με την ανάγκη αντιμετώπισης της διπλής πρόκλησης της κλιματικής αλλαγής και της παγκόσμιας οικονομικής ύφεσης. Σύμφωνα με τους στόχους της συμφωνίας, που είχαν τεθεί στη διεθνή διάσκεψη για την κλιματική αλλαγή στο Παρίσι το 2015, το 2020 θα ήταν το έτος κορύφωσης των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Εντωμεταξύ, το “Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης & Ανθεκτικότητας” έχει εξασφαλίσει 57,5 δισ. και καλείται να απορροφήσει σημαντικούς πόρους έως το 2023.

Οι συμμετέχουσες χώρες είχαν δεσμευθεί να υλοποιήσουν τις εθνικές συνεισφορές τους (National Determined Contributions-NDC) για τη μείωση εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, συμμετέχοντας στις παγκόσμιες προσπάθειες ώστε η αύξηση της μέσης ατμοσφαιρικής θερμοκρασίας να μην υπερβεί τους 2^οC και αν ήτο δυνατόν τους 1,5^οC, μέχρι το 2100. Σε αυτή την προοπτική, το 2050 είχε τεθεί ως το χρονικό όριο του πράσινου μετασχηματισμού της παγκόσμιας οικονομίας, που θα επέτρεπε την επίτευξη του μερικού στόχου των μηδενικών εκπομπών.

Ταυτοχρόνως, οι πλούσιες χώρες είχαν δεσμευθεί στην παροχή, μέσα από το Πράσινο Ταμείο για την Κλιματική Αλλαγή, ετήσιας οικονομικής βοήθειας ύψους 100 δισ. δολαρίων, μέχρι το 2020, προς τις χώρες με αναπτυσσόμενες και υπό ανάπτυξη οικονομίες για τη συμμετοχή τους στη κοινή προσπάθεια. Πέντε χρόνια μετά, τα αποτελέσματα είναι απογοητευτικά. Η αναμενόμενη κορύφωση των εκπομπών δεν έχει επιτευχθεί. Οι χώρες δεν έχουν ανταποκριθεί στις επίσημες δεσμεύσεις τους. Το Πράσινο Ταμείο για την Κλιματική Αλλαγή δεν συγκέντρωσε ούτε 100 δισ.

Οι προβλέψεις για το 2050 είναι απογοητευτικές και οι αποκλίσεις μεταξύ των στόχων που ετέθησαν στο Παρίσι και των προβλέψεων για το 2030 και το 2050 τεράστιες. Σύμφωνα με την πρόσφατη έκθεση (EGR2020) της επιτροπής περιβάλλοντος του ΟΗΕ (UNFCCC) υπολογίζεται ότι μεταξύ 2020 και 2030 η απόσταση μεταξύ στόχων (2^οC, 1,5^οC) και πραγματικότητας (Current policy scenarios) θα είναι μεγαλύτερη από 36,3 Gt CO₂e (1 GtCO₂e=1.000 εκατ. τόνοι ισοδύναμων εκπομπών CO₂) και 19,3 GtCO₂e αντιστοίχως.

Αυτή η απόκλιση καθιστά την επίτευξη αυτών των στόχων αδύνατη, εκτός κι αν η συνδυασθεί με μια δομικής κλίμακας “πράσινου” ανασχεδιασμού της παγκόσμιας οικονομίας. Σε ό,τι αφορά στην οικονομική ύφεση, η ανθρωπότητα βιώνει τη χειρότερη ύφεση στη σύγχρονη ιστορία της. Ο ΟΟΣΑ εκτιμά ότι το 2020 η μείωση της παγκόσμιας οικονομίας είναι της τάξης του 6%, ενώ ο Διεθνής Οργανισμός Εργασίας υπολογίζει ότι έχουν χαθεί 300 εκατομμύρια θέσεις εργασίας, με 450 εκατομμύρια επιχειρήσεις να αντιμετωπίζουν κίνδυνο επιβίωσης.

Ανάπτυξη σχεδίων ανάκαμψης

Το μέγεθος της ύφεσης απαιτεί την ανάπτυξη κατάλληλων σχεδίων ανάκαμψης της παγκόσμιας οικονομίας σε ανθεκτική κλίμακα, ικανών να διαμορφώσουν τις υποδομές και την βιομηχανία για τις επόμενες δεκαετίες. Σχέδια και οικονομικά εργαλεία που σε αντίθεση με προγενέστερες “ενάρετες” δημοσιονομικές πολιτικές, στηρίζονται στην αύξηση της ρευστότητας και στην μεταρρύθμιση της διεθνούς αρχιτεκτονικής χρέους.

Σχέδια τα οποία, εάν σχεδιασθούν σωστά, παρέχουν την μοναδική ευκαιρία να προωθήσουν τους παγκόσμιους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ (Sustainable Development Goals) και να συμβάλλουν στις παγκόσμιες προσπάθειες επίτευξης του στόχου των Μηδενικών Εκπομπών Αερίων του Θερμοκηπίου το 2050. Ο Διεθνής Οργανισμός για την Ενέργεια (International Energy Agency – IEA),σε συνεργασία με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (IMF), παρουσίασε το 2020 ένα Σχέδιο Βιώσιμης Ανάκαμψης, αποτελούμενο από έναν συνδυασμό πολιτικών και στοχευμένων επενδύσεων για το χρονικό διάστημα 2021-2023.

Το Σχέδιο θέτει ως στόχους την διατήρηση και δημιουργία θέσεων εργασίας, iτην ενίσχυση της οικονομικής ανάπτυξης και την βελτίωση της ενεργειακής αποτελεσματικότητας και ανθεκτικότητας. Για την επίτευξη αυτών των στόχων προτείνει μία δέσμη πολιτικών που συνοψίζονται στην i) υλοποίηση έτοιμων προτάσεων για έργα καθαρής ενέργειας που ενισχύουν την ανθεκτικότητα της οικονομίας, ii) ανάπτυξη ενός καταλόγου νέων έργων, iii) στοχευμένη υποστήριξη προβληματικών βιομηχανιών, iv) κινητοποίηση των ιδιωτικών επενδύσεων και v) διεθνή συνεργασία.

Πρωτοφανούς ύψους προϋπολογισμός ανάκαμψης

Παράλληλα προς τις προτάσεις αυτές, η ΕΕ προχώρησε στην εκπόνηση και έναρξη των διαδικασιών εφαρμογής ενός φιλόδοξου Ανθεκτικού Σχεδίου Βιώσιμης Ανάκαμψης με την ονομασία “Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία” (The EU Green Deal) με στόχους i) να καταστήσει την ΕΕ κλιματικά ουδέτερη έως το 2050, ii) να προστατέψει την ανθρώπινη ζωή, τα ζώα και τα φυτά μειώνοντας τη ρύπανση, iii) να βοηθήσει τις εταιρείες να γίνουν παγκόσμιοι ηγέτες σε καθαρά προϊόντα και τεχνολογίες, iv) να βοηθήσει στη διασφάλιση μίας δίκαιης και χωρίς αποκλεισμούς μετάβαση.

Για την επίτευξη των στόχων διαμορφώθηκαν τέσσερις πυλώνες που αφορούν την ενέργεια (απανθρακοποίηση του ενεργειακού τομέα), τα κτήρια (ενεργειακή αναβάθμιση), την βιομηχανία (υποστήριξη προκειμένου να καταστεί παγκόσμιος ηγέτης της πράσινης οικονομίας) και τις μεταφορές (εφαρμογή φθηνότερων και πιο υγιεινών μορφών ιδιωτικών και δημόσιων μεταφορών).

Για την επίτευξη του στόχου της ανθεκτικής ανάκαμψης και ανάταξης των οικονομιών των χωρών-μελών της, ο προϋπολογισμός της ΕΕ διαμορφώθηκε στο πρωτοφανές ύψος των 1.824,3 δισ. ευρώ, που αποτελείται από το Πολυετές Δημοσιονομικό Πρόγραμμα (Multiannual Financial Framework – MMF) ύψους 1.074,3 δισ. ευρώ και από την “Επόμενη Γενιά ΕΕ” (Next Generation EU), το οποίο περιλαμβάνει την δέσμη ανάκαμψης από τον Covid-19 (Covid-19 recovery package), ύψους 750 δισ. ευρώ, το οποίο κατανέμεται σε 390 δισ. για επιδοτήσεις και 360 δισ. για δάνεια. Από τα 750 αυτά δισ., τα 672,5 δισ. εντάσσονται στην υπηρεσία ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (Recovery and Resilient Facility).

Το ελληνικό σχέδιο ανάκαμψης

Σε αυτό το πλαίσιο παγκόσμιων και ευρωπαϊκών πολιτικών η ελληνική κυβέρνηση παρουσίασε το “Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας” με την ονομασία “Ελλάδα 2.0” στις 31.3.2021, έχοντας εξασφαλίσει από το  NGEU (Επόμενη Γενιά ΕΕ) συνολικούς πόρους στο πρωτοφανές ύψος των 57.467 εκατ. ευρώ (25.648 εκατ. επιδοτήσεις και 31.819 εκατ. δάνεια). Ένα Σχέδιο, από την υλοποίηση του οποίου όλες οι διοικητικές περιφέρειες της χώρας αναμένουν ένα εύλογο και δίκαιο μερίδιο συμμετοχής στις προσπάθειες ανάκαμψης της οικονομίας τους. Ένα δίκαιο μερίδιο που δεν θα αφήσει ξεχασμένη καμία περιοχή της ηπειρωτικής και νησιωτικής χώρας.

Οι πόροι του Σχεδίου κατανέμονται σε τέσσερις Πυλώνες, ενώ οι βασικές αρχές που διέπουν την πρόσβαση στα δάνειά του περιέχονται σε πέντε Στρατηγικούς Πυλώνες. Πέραν της εκτεταμένης και ενδιαφέρουσας έκθεσης ιδεών που περιέχονται στο κείμενο των “Στρατηγικών κατευθύνσεων για το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας” που υποβλήθηκε στην ΕΕ μετά τις 24.11.2020, το “Ελλάδα 2.0” καλείται να απορροφήσει σημαντικό μέρος των πόρων μέχρι το 2023.

Από την άποψη αυτή θα ήταν χρήσιμο οι αρμόδιοι υφυπουργοί Οικονομικών, Ανάπτυξης και Ενέργειας, μαζί με τους συναφείς οργανισμούς που υλοποιούν το “Ελλάδα 2.0”, να παρουσιάσουν τα υπό άμεση εκτέλεση έργα, καθώς και τον περιφερειακό καταμερισμό δράσεων, που αναμένεται να συνάδει τόσο με τους στόχους της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας όσο και με την ανάγκη της δίκαιης συμμετοχής των περιφερειών όλης της χώρας στην προσπάθεια ανασυγκρότησης και δημιουργίας μίας νέας Ελλάδας.