Εισοδηματικές ανισότητες – Είναι λογικό να τους ενοχλεί ο Πικετί

Στο προηγούμενο άρθρο μας είχαμε δει ότι και ο περιβόητος δείκτης Gini έχει και τα μειονεκτήματά του όταν θέλουμε να μετρήσουμε την ανισότητα στα κράτη. Χρειάζεται λοιπόν να γνωρίζουμε ίσως την κατανομή του εισοδήματος για καλύτερα αποτελέσματα; Η απάντηση είναι χίλιες φορές ναι! Εδώ εισέρχονται πολλοί ερευνητές, οι οποίοι επιχειρούν να προσεγγίσουν και να διερευνήσουν το ζήτημα. Μεταξύ αυτών και ο Γάλλος οικονομολόγος Τομά Πικετί (Thomas Piketty) και η ομάδα του.

Κατ’ αρχάς, πολύ πρόσφατα ο γνωστός οικονομολόγος υποστήριξε  ότι είναι, τουλάχιστον προσβλητικό, αλλά και επικίνδυνο για τις δημοκρατικές αρχές να είναι γνωστά μέχρι τελευταίας λεπτομέρειας τα στοιχεία που αφορούν πλήθος οικονομικών μεγεθών αλλά και στοιχείων που αφορούν στην ιδιωτική ζωή των πολιτών από τα κράτη και τις ιδιωτικές επιχειρήσεις.

Την ίδια στιγμή, δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία που να αφορούν στην κατανομή του εισοδήματος. Αυτό είπε, τόσο απλά. Ξεκίνησε, λοιπόν, να δημιουργήσει μια βάση δεδομένων προκειμένου να υπολογίζεται η κατανομή του εισοδήματος. Κανένας δεν ισχυρίζεται, ούτε ο ίδιος, ότι τα στοιχεία του ανταποκρίνονται στην πλήρη πραγματικότητα, δεδομένου των πολλαπλών δυσκολιών στη συλλογή των στοιχείων.

«Η μεθοδολογία του WID δημιουργείται με τρόπο που επιτρέπει την αναπαραγωγή και τη συζήτηση των αποτελεσμάτων, συμβάλλοντας παράλληλα στην επέκταση και βελτίωση των διαθέσιμων δεδομένων» σημειώνει ο Γάλλος οικονομολόγος. «Όταν εφαρμόζεται με συνέπεια σε διάφορες περιφέρειες και χώρες, εμφανίζονται αποκλίσεις, καθώς σε μερικές χώρες βλέπουμε αύξηση της ανισότητας, σε άλλες στασιμότητα ή την πτώση σε λίγες. Και το WID είναι μόνο ένα από τα πολλά ιδρύματα –συμπεριλαμβανομένου του Cross-National Data Center του LIS, του Commitment to Equity Institute, της Παγκόσμιας Τράπεζας και του ΟΟΣΑ– που εργάζονται αποτελεσματικά για να βελτιώσουν την κατανόησή μας για αυτά τα θέματα».

Η επίθεση που δέχεται το World Inequality Database, από το γνωστό –ιδεολογικά προσανατολισμένο– περιοδικό The Economist, αλλά και οικονομολόγους, όπως ο ακραίος νεοκλασικός Martin Feldstein, δεν αφορά τόσο στο ότι τα υπολογιζόμενα στοιχεία είναι προ φόρων και συνεπώς το μέγεθος της ανισότητας είναι μικρότερο, το οποίο δεν αρνείται ο Τομά Πικετί.

Κακές θεωρίες, αποστομωτική πραγματικότητα

Η επίθεση αφορά στη θεωρητική θέση που υποστηρίζει ότι ακόμη και η αναφορά σε μείωση των υπαρχόντων ανισοτήτων θέτει σε κίνδυνο τις επενδυτικές δραστηριότητες των επιχειρηματιών. Πρόκειται για τη γνωστή θεωρητική(;) άποψη “trickle down economics”, η οποία απλά σημαίνει αφήστε τους πλούσιους να πλουτίσουν βραχυχρόνια και μακροπρόθεσμα και έτσι ο πλούτος θα διαχυθεί στην κοινωνία (στάξιμο του πλούτου)!

Θέσεις σαν του Martin Feldstein υιοθετούνται δυστυχώς άκριτα. Ειρήσθω εν παρόδω, ο εν λόγω οικονομολόγος δεν έχει τιμηθεί με Βραβείο Νόμπελ Οικονομίας, δίχως αυτό να έχει και τόση σημασία. Ωστόσο, εκείνο που θα πρέπει να ειπωθεί είναι ότι υπηρέτησε ως πρόεδρος του Συμβουλίου Οικονομολόγων του Ρέιγκαν, συμμετέχοντας στη διαμόρφωση του οικονομικού υποδείγματος που κυριαρχεί σήμερα. Επίσης, χρημάτισε σύμβουλος του προέδρου Μπους για την ιδιωτικοποίηση του αμερικανικού συστήματος υγείας.

Μέχρι πρόσφατα, οι περισσότεροι οικονομολόγοι (υπό το βάρος της κυρίαρχης Νέας Κλασικής Μακροοικονομίας) θεωρούσαν ως δεδομένη την ύπαρξη αντίστροφης σχέσης (trade-off) μεταξύ οικονομικής μεγέθυνσης και ανακατανομής του εισοδήματος. Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, μια σειρά μελετών δείχνει ακριβώς το αντίθετο. Η μεγάλη αύξηση των ανισοτήτων είναι αυτή που προκαλεί επιβαρύνσεις στην οικονομική μεγέθυνση. Φρέσκες, μάλιστα, μελέτες το έχουν καταδείξει άλλωστε αυτό, όπως των Andrew Berg, Jonathan D. Ostry, Charalambos G. Tsangarides, Yorbol Yakhshilikov και των Jonathan David Ostry, Andrew Berg, Siddharth Kothari.

Ο Κέινς δίνει απάντηση

Οι αναλύσεις αυτές επαναφέρουν στο προσκήνιο τα λόγια του Τζων Μέυναρντ Κέυνς από το μακρινό 1936: «Έχουμε δει ότι, ώσπου να επικρατήσει πλήρης απασχόληση, η αύξηση του κεφαλαίου δεν εξαρτάται καθόλου από μια χαμηλή ροπή προς κατανάλωση αλλά , αντίθετα, αναχαιτίζεται από αυτήν, και μόνο σε συνθήκες πλήρους απασχόλησης η χαμηλή ροπή προς κατανάλωση επενεργεί θετικά στη μεγέθυνση του κεφαλαίου».

»Επιπλέον, η πείρα δηλώνει ότι, στις υφιστάμενες συνθήκες, η αποταμίευση είναι υπερεπαρκής και, επομένως μέτρα αναδιανομής των εισοδημάτων κατά τρόπο που πιθανώς να αυξάνει τη ροπή προς κατανάλωση μπορεί να αποδειχτούν ευνοϊκά για το μεγέθυνση του κεφαλαίου…. Το επιχείρημά μας, λοιπόν, οδηγεί στο συμπέρασμα ότι στις σημερινές συνθήκες η αύξηση του πλούτου όχι μόνο δεν εξαρτάται από την εγκράτεια των πλουσίων, όπως κοινώς πιστεύεται, αλλά, αντίθετα, πιθανώς να εμποδίζεται από αυτήν» (Τζων Μέυναρντ Κέυνς, “Η Γενική Θεωρία της Απασχόλησης, του Τόκου και του Χρήματος”, Εκδόσεις Παπαζήση, 2001, σ 389-390).

Μάλιστα ο Keynes δίνει απάντηση και στο ζήτημα της φύσης του ανθρώπου για ροπή προς το κίνδυνο και το κέρδος: «Από την πλευρά μου πιστεύω ότι υπάρχει κοινωνική και ψυχολογική δικαιολόγηση για σημαντικές ανισότητες εισοδημάτων και πλούτου, αλλά όχι για τόσο μεγάλες ανισότητες που υφίστανται σήμερα. Υπάρχουν πολύτιμες ανθρώπινες δραστηριότητες, οι οποίες απαιτούν το κίνητρο του κέρδους και το περιβάλλον της ιδιωτικής κατοχής του πλούτου για πλήρη άνθιση. Επιπλέον, επικίνδυνες ανθρώπινες ροπές μπορούν να διοχετευτούν σε συγκριτικά αβλαβή κανάλια λόγω της ύπαρξης ευκαιριών κέρδους και πλούτου, οι οποίες, αν δεν ικανοποιηθούν, με τον τρόπο αυτόν, ίσως βρουν διέξοδο στη σκληρότητα, στην ανελέητη επιδίωξη προσωπικής ισχύος και εξουσίας και σε άλλες μορφές ιδιοτέλειας».

Συνεπώς, η συστηματική και σταθερή μείωση του ποσοστού της φτώχειας (άλλο μέγεθος που ο προσδιορισμός του απαιτεί νέα εργαλεία υπολογισμού) μπορεί να πραγματοποιηθεί διαμέσου της σταθερής και βιώσιμης μεγέθυνσης του ΑΕΠ κάτι που συναρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη μείωση των πολύ μεγάλων ανισοτήτων που συναντάμε σήμερα σε διάφορα κράτη του κόσμου και ειδικά σε αυτά που ο πληθυσμός τους είναι μεγάλος.

Δεν θα πρέπει να μας διαφεύγει της προσοχής ότι μόνο η κομμουνιστική Κίνα συνέβαλε στη μείωση του αριθμού των ατόμων που ζουν κάτω από τα όρια της φτώχειας κατά περίπου ένα δισεκατομμύριο άτομα. Χαίρονται οι απανταχού νεοφιλελεύθεροι με τις επιτυχίες ενός κομμουνιστικού καθεστώτος ή σε κάθε περίπτωση μη φιλελεύθερου;