Εισοδηματικές ανισότητες: Μύθοι και πραγματικότητα

Στο κυλικείο της σχολής βρίσκονται ξανά οι δύο μονίμως διαφωνούντες, ο επικριτής της παγκοσμιοποίησης και ο τριτοετής φοιτητής του οικονομικού, μιλώντας για τις εισοδηματικές ανισότητες. Αυτήν την φορά ο επικριτής ήλθε προετοιμασμένος με στοιχεία. Έβγαλε το κινητό του και έδειξε στον φοιτητή την τελευταία έκθεση του Forbes για τους πλουσιότερους ανθρώπους στον κόσμο. Πρώτος για το 2019 ο ιδρυτής της Amazon, Jeff Bezos (περιουσία 131 δισ. δολάρια), δεύτερος ο συνιδρυτής της Microsoft, Bill Gates (περιουσία 96.5 δισ. δολάρια), τρίτος ο ηγέτης της Berkshire Hathaway, Warren Buffett (περιουσία 82.5 δισ. δολάρια) και τέταρτος ο πρόεδρος της LVMH, Bernard Arnault (περιουσία 76 δισ. δολάρια).

Επικριτής: Όπως βλέπεις αγαπητέ μου ενώ εσύ μας λες για εθνικό εισόδημα, κλπ. αυτοί οι πλούσιοι έχουν πλούτο που ξεπερνά το ΑΕΠ ολόκληρων κρατών. Για παράδειγμα, η περιουσία του Bezos ξεπερνά το ΑΕΠ της Ουκρανίας, του Gates της Αιθιοπίας, του Buffett της Κένυας, του Arnault της Μυανμάρ. Επομένως, η ανισοκατανομή έχει προσλάβει απίστευτες διαστάσεις. Το λένε πολλές ιστοσελίδες αλλά και έγκριτοι οικονομολόγοι, όπως για παράδειγμα ο Πικετί, που έδειξε ότι η ανισότητα έχει προσλάβει εκρηκτικές διαστάσεις.

Φοιτητής. Καταρχήν να σημειώσω ότι δεν μπορείς να συγκρίνεις τον πλούτο με το ΑΕΠ. Ξέρω ότι δίνει μια εντυπωσιακή εικόνα αλλά είναι λάθος. Το κάνουν για λόγους εντυπωσιασμού και συνεπώς τα συμπεράσματα που βγαίνουν βασίζεται σε λάθος. Ο πλούτος είναι η περιουσία ενός ατόμου. Το εισόδημα προκύπτει από την εκμετάλλευση της περιουσίας.

Έτσι ας θεωρήσουμε ότι κάποιος έχει ένα σπίτι αξίας 100.000 ευρώ και ένας άλλος δεν έχει σπίτι αλλά αμείβεται με μισθό 50.000 ευρώ. Δεν μπορούμε να συγκρίνουμε την αξία του σπιτιού – περιουσία με το εισόδημα και να πούμε ότι αυτός που έχει το ακίνητο είναι πλουσιότερος από αυτόν που δεν έχει. Θα πρέπει να συγκρίνουμε το εισόδημα που θα εισέπραττε από την εκμετάλλευση του σπιτιού (ενοίκιο) με τον μισθό του άλλου ατόμου. Επομένως, εάν εισπράττει ενοίκιο ύψους 6.000 εύρω το χρόνο τότε είναι προφανές ότι ο μισθωτός εισπράττει περισσότερα από τον ιδιοκτήτη του ακινήτου. Έτσι λοιπόν σωστό είναι να συγκρινουμε τα εισοδήματα που εισπράττουν οι πλούσιοι από την εκμετάλλευση της περιουσίας τους με το ΑΕΠ των χωρών.

Επικριτής: Δηλαδή μας λες ότι όλα αυτά που δημοσιεύονται είναι ψέματα για τους πλουσιότερους ανθρώπους στον κόσμο;

Φοιτητής: Ο κατάλογος του Forbes είναι αληθής, καμία αμφιβολία. Επίσης καμία αμφιβολία ότι η περιουσία ορισμένων πλουσίων αυξήθηκε. Δεν μπορεί όμως αγαπητέ μου να συγκρίνεις μήλα με πορτοκάλια. Άλλο το εισόδημα και άλλο η περιουσία.

Επικριτής: Και λοιπόν εσύ τι λες αυξήθηκε η ανισοκατανομή ή όχι; Μάλλον θα μας πεις ότι δεν αυξήθηκε. Δεν είδες όμως τι έγινε στην Χιλή; Όλοι λένε ότι αυτό οφείλεται ότι στην χειροτέρευση της διανομής του εισοδήματος όλα αυτά τα χρόνια.

Φοιτητής. Κατά αρχήν να συνεννοηθούμε. Δεν θα χρησιμοποιούμε τον όρο «όλοι». Δεν είναι όλοι, είναι ορισμένοι.

Επικριτής. Εντάξει, το έχω διαβάσει σε ορισμένες εφημερίδες και ιστοσελίδες. Και αυτοί ισχυρίζονται ότι, εξαιτίας της παγκοσμιοποίησης, χειροτέρευσε η διανομή του εισοδήματος στις περισσότερες χώρες.

Φοιτητής: Ας αφήσουμε λοιπόν του πλούσιους και την διαστρέβλωση των δεδομένων και ας εξετάσουμε τα δεδομένα που αφορούν την διανομή του εισοδήματος σε διάφορες χώρες. Οι δείκτες που χρησιμοποιούμε είναι το ποσοστό του εισοδήματος που λαμβάνει το φτωχότερο 10% του πληθυσμού, το ποσοστό του εισοδήματος που λαμβάνει το 10% του πληθυσμού με το υψηλότερο εισόδημα και ο δείκτης GINI που μετρά συνολικά την διανομή του εισοδήματος σε μια χώρα.

Όσο υψηλότερος ο δείκτης GINI τόσο μεγαλύτερη η ανισοδιανομή του εισοδήματος σε μια χώρα. Επίσης όσο μικρότερο είναι το ποσοστό του εθνικού εισοδήματος που λαμβάνει το φτωχότερο μέρος του πληθυσμού, τόσο πιο κακή η διανομή και αντίστοιχα με το ποσοστό που λαμβάνει το υψηλότερο εισόδημα. Ενδιαφέρον βέβαια στην περίπτωση μας έχει και η εξέλιξη των δεικτών

Επικριτής: Είμαι σίγουρος ότι λόγω της παγκοσμιοποίησης όπως λένε και τα δημοσιεύματα ο GINI που λες σίγουρα θα μεγαλώνει σε κάθε χώρα, ενώ και το ποσοστό του φτωχότερου 10% του πληθυσμού θα μειώνεται και αντίστοιχα θα αυξάνει το ποσοστό του πιο υψηλού εισοδηματικά 10% του πληθυσμού.

Φοιτητής: Ας δούμε την πραγματικότητα. Και επειδή ανάφερες την Χιλή ας δούμε τα δεδομένα για την Χιλή, όντως ο δείκτης GINI ήταν πολύ υψηλός το 1987 αλλά στα επόμενα χρόνια, καθώς η Χιλή προχώρησε στον εκδημοκρατισμό και στην οικονομική ανάπτυξη, ο δείκτης βελτιώθηκε σημαντικά και από 56.2, το 1987, μειώθηκε σε 46.6, το 2017. Εξακολουθεί να είναι υψηλός σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες του ΟΟΣΑ και ειδικά της Ευρώπης, αλλά η πορεία είναι θετική.

Αντίστοιχα το μερίδιο του φτωχότερου 10% του πληθυσμού αυξήθηκε από 1.2% σε περίπου 2% του εθνικού εισοδήματος, ενώ το αντίστοιχο του πλουσιότερου 10% μειώθηκε από 47.1% σε 37.9% στην ίδια περίοδο. Φαίνεται λοιπόν ότι η διανομή του εισοδήματος στην Χιλή δεν είναι εφάμιλλη της Ευρώπης, αλλά, από την άλλη μεριά, φαίνεται ότι τις τελευταίες δυο δεκαετίες έχουν γίνει σημαντικά βήματα βελτίωσης.

Επικριτής: Για να ξεσηκώνονται όμως μάλλον θα βλέπουν ότι η διανομή του εισοδήματος στην χώρα τους θα είναι χειρότερη σε σχέση με τις γειτονικές χώρες της Λατινικής Αμερικής όπως, για παράδειγμα, η Αργεντινή και η Βραζιλία.

Φοιτητής: Αντίθετα. Η διανομή του εισοδήματος στην Χιλή είναι παρόμοια με την αντίστοιχη των άλλων χωρών της Λατινικής Αμερικής. Να σημειώσω ότι οι χώρες τις Λατινικής Αμερικής κατέχουν από τις χειρότερες θέσεις παγκοσμίως. Η Βραζιλία που ανάφερες είχε δείκτη GINI 59.7, το 1987, και αυτός μειώθηκε σε 53.3, το 2017, ενώ η Αργεντινή την ίδια περίοδο είδε το δέκτη να μειώνεται από 45.3 σε 41.2. Σημείωσε σε παρακαλώ, ότι το μερίδιο του 10% υψηλότερου εισοδήματος στην Αργεντινή μειώθηκε από 36.6% σε 29.7% και αντίστοιχα στην Βραζιλία από 49.2% σε 41.9%. Τέλος, το μερίδιο του φτωχότερου 10% αυξήθηκε από 1.7 σε 1.8% για την Αργεντινή και από 0.6% σε 1% για την Βραζιλία. Τις ίδιες διακυμάνσεις παρουσιάζουν και οι υπόλοιπες χώρες της Λατινικής Αμερικής.

Επικριτής: Μπορείς να ισχυριστείς ότι το ίδιο συμβαίνει και στις υπόλοιπες χώρες του κόσμου;

Φοιτητής: Τα στοιχεία δείχνουν ότι στο σύνολο σχεδόν των χωρών έχει υπάρξει βελτίωση της διανομής του εισοδήματος. Από την Ασία μέχρι και την Αφρική. Πολύ λίγες χώρες, κυρίως της Αφρικής, είχαν χειροτέρευση της κατάστασης και αυτό μάλλον οφείλεται σε κακή λειτουργία των θεσμών σε αυτές οι χώρες.

Επικριτής: Και η Ελλάδα; Διάβασα ότι λόγω των μνημονίων οι πλούσιοι έγιναν πλουσιότεροι και ο φτωχοί φτωχότεροι. Ισχύει;

Φοιτητής: Ο δείκτης GINI από 33.6 που ήταν το 2010 αυξήθηκε σε 36.2 το 2012 με ενδιάμεση πτώση και μειώθηκε σε 36 το 2015. Όσον αφορά το μερίδιο του φτωχότερου 10% όντως από 2.6% το 2009 μειώθηκε στο 1.9% ενώ το μερίδιο του 10% με το υψηλότερο εισόδημα από 26% το 2009 αυξήθηκε σε 26.2 το 2015, τελευταία διαθέσιμα στοιχεία. Επομένως, η δημοσιονομική προσαρμογή χειροτέρευσε την διανομή του εισοδήματος και είχε σημαντικές επιπτώσεις στο μερίδιο των φτωχότερων χωρίς να επηρεάσει ουσιαστικά το πλουσιότερο μέρος του πληθυσμού. Και μην ξεχνάς ότι μιλάμε για μερίδια και όχι για απόλυτα ποσά τα οποία σε όλες τι κατηγορίες του πληθυσμού μειώθηκαν.

Επικριτής: Μεγάλη όμως συζήτηση γίνεται και για την τρομερή ανισοδιανομή του εισοδήματος στις ΗΠΑ η οποία αυξήθηκε ραγδαία από την εποχή του Τζορτζ Μπους.

Φοιτητής: Τα δεδομένα δείχνουν ότι όντως χειροτέρευσε η διανομή του εισοδήματος στις ΗΠΑ από το 1986 όμως σε καμία περίπτωση δεν θα την χαρακτήριζα ραγδαία. Για παράδειγμα ο δείκτης GINI από 37.5 το 1986 ανήλθε στο 41.5 το 2016, το μερίδιο του φτωχότερου 10% του πληθυσμού μειώθηκε από 1.9% το 1986 σε 1.7% το 2016 και το μερίδιο του πλουσιότερου 10% του πληθυσμού αυξήθηκε από 26.8% στο 30.6%. Επομένως δεν μιλάμε για ραγδαία επιδείνωση της διανομής του εισοδήματος.

Επικριτής: Δηλαδή, θέλεις να μου πεις ότι η γενική βελτίωση της διανομής του εισοδήματος οφείλεται στην παγκοσμιοποίηση;

Φοιτητής: Η παγκοσμιοποίηση, το διεθνές εμπόριο και οι νέες τεχνολογίες δίνουν την δυνατότητα σε πρώην αποκλεισμένες ομάδες του πληθυσμού να βγουν στην επιφάνεια και να αρχίσουν να αποκτούν εισόδημα. Από την άλλη μεριά, όμως, πιέζονται άλλες ομάδες του πληθυσμού, κυρίως στις αναπτυγμένες χώρες, και είναι αποκλειστικά αρμοδιότητα της κυβερνητικής πολιτικής η προσαρμογή αυτών των ανθρώπων στο διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον. Ίσως η εκπαίδευση αποτελεί το σημαντικότερο εργαλείο για την έξοδο από την παγίδα της φτώχιας.

Επικριτής: Για τον Τομά Πικετύ όμως δεν μου είπες τίποτε.

Φοιτητής: Θα ρωτήσω έναν καθηγητή μου στο πανεπιστήμιο και όταν ξαναβρεθούμε θα σου πω.