Έκθεση Στουρνάρα: Μάντης κακών η ανάπτυξη από κατανάλωση

Υπάρχει χάσμα σε καινοτομία, τεχνολογία, ανταγωνιστικότητα και παραγωγικές επενδύσεις προς το ΑΕΠ σε σχέση με τις περισσότερες προηγμένες οικονομίες. Η πτώση της παραγωγικότητας είναι μακροχρόνια! Η επενδυτική εμπιστοσύνη και η προσέλκυση κεφαλαίων δεν γίνεται χωρίς μεταρρυθμίσεις σε τομείς με διαχρονικές αδυναμίες.

Απομυθοποίηση του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας με τον εμφανιζόμενο χαμηλότερο του αναμενομένου ρυθμό απορρόφησης και αξιοποίησης των κονδυλίων του. Αναγκαία η βιώσιμη και δυναμική ανάπτυξη με βάση ένα παραγωγικό και εξωστρεφές μοντέλο για να μη σκάσει, όπως η “φούσκα” της δεκαετίας του 2000. Πολλές επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν αυξανόμενες δυσκολίες στην κάλυψη των αναγκών τους σε προσωπικό. Επιδείνωση κατέγραψε και το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, με το έλλειμμα να διευρύνεται στο 6,4% του ΑΕΠ.

Το είπαν οι εκτελεστικοί διευθυντές  του ΔΝΤ ότι «οι επενδύσεις θα συνεχίσουν να αποτελούν βασικό μοχλό, υποστηριζόμενες από έργα που χρηματοδοτούνται από το Ταμείο Ανάκαμψης», που τελειώνει του χρόνου, το 2026, και το έκαναν “παντιέρα” ο πρωθυπουργός, ο νέος υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών Κυριάκος Πιερρακάκης και ο πρώην Κωστής Χατζηδάκης! Έτσι, αταλαιπώρως, όπως θα έλεγε ο Θουκυδίδης. Έτσι, χωρίς να  σπεύσουν να ζητήσουν  τα αντίστοιχα στοιχεία από την ΕΛΣΤΑΤ, ή να διαβάσουν  και την έκθεση του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος για το 2024 Γιάννη Στουρνάρα.

Στην έκθεσή του αυτή, που δόθηκε πριν από λίγο στη  δημοσιότητα και που κατ’ ευτυχή συγκυρία επιβεβαιώνει τα σχόλιά μου στο προηγούμενο άρθρο μου για τις γνωστές  υπερβολές για «θετικές εξελίξεις», «ευνοϊκές προοπτικές» κι άλλα που η κυβέρνηση τις χαρακτήρισε ως «εύσημα», ο κ. Στουρνάρας, ως οικονομολόγος έδωσε, όπως όλοι σχεδόν οι διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, μαθήματα οικονομίας στο πλαίσιο του θεσμικού του ρόλου και με τη γνωστή τακτική “ναι μεν, αλλά”, κάνοντας συστάσεις και προειδοποιώντας για τους κινδύνους, τις προκλήσεις και τα διαχρονικά  διαρθρωτικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η ελληνική οικονομία, φοβούμενος  την επανάληψη της “φούσκας” της δεκαετίας του 2000, όπως χαρακτήρισε σε συνέντευξη την “πλαστή” ευημερία της περιόδου αυτή, από την μήνιν των οικονομικών νόμων!

Ανιχνεύοντας τις πραγματικές συνθήκες της οικονομίας

Στην παραπάνω έκθεσή του, λοιπόν, ο κ. Στουρνάρας, μετά τις γνωστές αναφορές για τις «θετικές εξελίξεις στην  ελληνική οικονομία», την «πρόοδο» και στις γνωστές πρωτιές της συμβολής των ελληνικών επενδύσεων στο ΑΕΠ σε σύγκριση με τον αντίστοιχο μέσο όρο στην Ευρωζώνη, που είναι το θέμα του σημερινού μου άρθρου, επιβεβαιώνει τις διαπιστώσεις που προκύπτουν από τον παρατιθέμενο πίνακα, ότι, δηλαδή, «η ιδιωτική κατανάλωση αποτέλεσε τη βασική συνιστώσα ανάπτυξης το 2024 καταγράφοντας άνοδο (2,1%, έναντι 1,8% το 2023), καθώς υποστηρίχθηκε από την αύξηση του πραγματικού διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών» και όχι οι επενδύσεις!

Μάλιστα, όπως επισημαίνει στη συνέχεια, «η ιδιωτική κατανάλωση αναμένεται να συνεχίσει να αυξάνεται το τρέχον έτος, αντανακλώντας την ενίσχυση του πραγματικού εισοδήματος των νοικοκυριών, λόγω της προβλεπόμενης ανόδου της απασχόλησης και των μισθών, εν μέσω της υπάρχουσας στενότητας στην αγορά εργασίας και λόγω της περαιτέρω αύξησης του κατώτατου μισθού», χωρίς όμως να επαναλαμβάνει παλαιότερη διαπίστωσή του ότι «καταναλώνουμε περισσότερο από όσο εσοδεύουμε».

Πράγματι, όπως προκύπτει από στοιχεία της Eurostat, η κατά κεφαλήν κατανάλωση στην Ελλάδα είναι στο 80%  της Ευρωζώνης,  έναντι 70% που είναι το κατά κεφαλήν εισόδημα σε μονάδες αγοραστικής δύναμης. Αυτό σημαίνει ότι δέκα ποσοστιαίες μονάδες αφορούν … παραοικονομία, η οποία, σύμφωνα με πρόσφατες διεθνείς εκτιμήσεις στη χώρα μας, είναι σε επίπεδα ρεκόρ (36%).

Απομυθοποίηση του Ταμείου Ανάκαμψης 

Όσον αφορά στη θεοποίηση του περιβόητου Ταμείου Ανθεκτικότητας και Ανάπτυξης, όπου, όπως διαβάζω, εντάσσονται συνεχώς έργα χωρίς κανένα μάλλον παραγωγικό ή αναπτυξιακό συντελεστή, μετά τις ηχηρές πρόσφατες συστάσεις από τον αναπληρωτή γενικό διευθυντή της Κομισιόν Ντέκλαν Κοστέλο για ολοκλήρωση των μεταρρυθμίσεων ώστε να πιάσουν τόπο τα υπόλοιπα 18 δισ. ευρώ,  έρχονται (ηπιότερες βεβαίως!) και μερικές προειδοποιήσεις του κ. Στουρνάρα για τους κινδύνους που «καθιστούν επιτακτικά αναγκαία τη διατήρηση ισχυρών ρυθμών ανάπτυξης βασισμένων σε ένα βιώσιμο παραγωγικό υπόδειγμα».

Μεταξύ των κινδύνων αυτών ο κ. Στουρνάρας αναφέρει και «τον χαμηλότερο του αναμενομένου ρυθμό απορρόφησης και αξιοποίησης των κονδυλίων του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF)», παραθέτοντας μάλιστα (χωρίς σχόλια) μερικά στοιχεία, που δικαιώνουν τους φόβους του Κοστέλο. Συγκεκριμένα, στην παραπάνω έκθεσή του ο κ. Στουρνάρας, μετά  τις αναγκαίες αναφορές πάλι σε «πρωτιές», επισημαίνει τα εξής:

«Όσον αφορά την απορρόφηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης – που παρέχουν σημαντική δημοσιονομική ώθηση στην οικονομία – η Ελλάδα συνεχίζει να συγκαταλέγεται στους πρωτοπόρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μέχρι σήμερα, η χώρα έχει εισπράξει το 51% των συνολικών διαθέσιμων κονδυλίων, (δηλαδή περίπου €18 δισεκ.), έχοντας ήδη εκπληρώσει το 28% των συμφωνημένων στόχων του προγράμματός της.

Με την επόμενη δόση, που αναμένεται σύντομα, το συνολικό ποσό θα ανέλθει στα €21,3 δισεκ. – περίπου 60% των συνολικών διαθέσιμων πόρων – με ποσοστό υλοποίησης των προαπαιτούμενων δράσεων που θα φθάνει το 35%. Στο δανειακό σκέλος, παρατηρείται ουσιαστική πρόοδος στην υπογραφή συμβάσεων δανείων, ενώ στο σκέλος των επιχορηγήσεων οι εκταμιεύσεις προς τους τελικούς δικαιούχους έχουν επιταχυνθεί σημαντικά. Οι εξελίξεις αυτές ενισχύουν τη συμβολή των δημόσιων επενδύσεων στην οικονομική ανάπτυξη».

Εννοείται ότι στο απόσπασμα αυτό δεν μπορεί κανείς να  ανιχνεύσει “εύσημα”! Δηλαδή, στους υπόλοιπους (έως το τέλος του 2026) 20 μήνες πρέπει να εισπραχθούν διπλάσια ποσά από όσα στην προηγούμενη… τετραετία «με ποσοστό έως τώρα προαπαιτούμενων δράσεων που θα φθάνει το 35%». Ε, για αυτές τις καθυστερήσεις  στην υλοποίηση των έργων και, κυρίως, την προώθηση των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων έκανε τις ηχηρές συστάσεις κατά την επίσκεψή του στην Αθήνα ο Κοστέλο.

Υπενθυμίζω μερικές, όπως δημοσιεύθηκαν στις 24 Φεβρουαρίου 2025 στο SLpress.gr σε άρθρο μου: Παρατηρούνται ακόμα καθυστερήσεις στην υλοποίηση σημαντικών μεταρρυθμίσεων για την υλοποίηση των επενδύσεων  μέσω του παραπάνω Ταμείου. Απαιτούνται ακόμη 240 έργα προς υλοποίηση από τα… 471 που προβλέπεται συνολικά στο ελληνικό πρόγραμμα, τα οποία είναι συνδεδεμένα με κονδύλια ύψους 17-18 δισ. ευρώ. Δηλαδή, το 2025 και το 2026  πρέπει να υλοποιηθούν  τόσα έργα όσα σε… τέσσερα χρόνια!

“Κακά τα ψέματα”, καθώς δεν θα υπάρξει παράταση και ότι το 2026 τελειώνει το Ταμείο Ανάκαμψης. Κι αυτό το μήνυμα συνοδεύτηκε, όπως επί τέσσερα τώρα χρόνια, και με τη σύσταση ότι «οποιαδήποτε αναθεώρηση για την εφαρμογή των προγραμμάτων πρέπει να γίνει έως τον προσεχή Απρίλιο», δηλαδή … σήμερα.

Τις διαπιστώσεις και συστάσεις του κ. Κοστέλο στο παραπάνω άρθρο μου τεκμηρίωσα και με την παράθεση απογοητευτικών διαπιστώσεων του του Ελεγκτικού Συνεδρίου για ελλείψεις στο θεσμικό πλαίσιο ελέγχου των καθυστερήσεων, για πλημμέλειες στην παρακολούθηση της ωρίμανσης των έργων και για υποστελέχωση των φορέων υλοποίησής τους.

Συστάσεις με απλά μαθήματα οικονομίας για κατανόηση των κινδύνων

Είναι αλήθεια ότι τις ίδιες περίπου συστάσεις, αλλά με απλά μαθήματα οικονομίας μήπως και συνειδητοποιήσει η κυβέρνηση  την κρισιμότητα των καιρών και των διαχρονικών διαρθρωτικών προβλημάτων, κάνει και ο Γιάννης Στουρνάρας, όπως ότι:

«Θα πρέπει να αποδοθεί ιδιαίτερη σημασία στη συνέχιση των μεταρρυθμίσεων, ιδιαίτερα σε τομείς κρίσιμους για την ελκυστικότητα της οικονομίας ως επενδυτικού προορισμού, όπως η ταχύτερη απονομή δικαιοσύνης και ο ανταγωνισμός στις αγορές αγαθών και υπηρεσιών, στην περαιτέρω αξιοποίηση των πόρων του ευρωπαϊκού μέσου ανάκαμψης NextGenerationEU (NGEU), καθώς και των εγχώριων δημοσιονομικών πόρων, προκειμένου να ενισχυθούν, μεταξύ άλλων, οι υποδομές που συνδέονται με την κλιματική κρίση και τη μετάβαση στην πράσινη ενέργεια, στην ενίσχυση της έρευνας, της καινοτομίας και του ανθρώπινου κεφαλαίου προκειμένου να αντιστραφεί η μακροχρόνια τάση υποχώρησης της παραγωγικότητας της εργασίας και στην ενίσχυση της εξωστρέφειας της οικονομίας, κυρίως μέσα από την αύξηση του ποσοστού των εξαγωγών αγαθών ως προς το ΑΕΠ, ώστε να αντιμετωπιστούν οι μεσοπρόθεσμες αδυναμίες του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών», το οποίο μάλιστα παρουσίασε επιδείνωση το 2024!

Οι συστάσεις, μετά τη διπλωματική παρουσίαση μερικών θετικών εξελίξεων, ευνοϊκών προοπτικών και επιδόσεις της ελληνικής οικονομίας στο πλαίσιο της Ευρωζώνης, η οποία απέχει παρασάγγας από τα αντίστοιχα μεγέθη, του Κοστέλο του ΔΝΤ και ιδιαίτερα σήμερα του κ. Στουρνάρα με τη μορφή προτάσεων πολιτικής που παραθέτει στην παραπάνω έκθεσή του, δεν είναι τίποτε άλλο παρά φωνές των οικονομικών νόμων για την αντιμετώπιση των προβλημάτων, κινδύνων και προκλήσεων που κυκλώνουν μόνιμα την ελληνική οικονομία και, κυρίως, για να μη γίνει νέο πισωγύρισμα και πάνε στράφι αυτές οι θετικές εξελίξεις στον τομέα των επενδύσεων που σχολιάζω σήμερα. Δεν είναι, λοιπόν, τυχαίο που ο κ. Στουρνάρας τονίζει τα εξής:

• «Για την αποτελεσματική αντιμετώπιση όλων των παραπάνω προκλήσεων, απαιτείται μια συνεκτική στρατηγική οικονομικής πολιτικής, με έμφαση στη μεταρρυθμιστική συνέπεια, τη δημοσιονομική σταθερότητα και την ενίσχυση της παραγωγικής δυναμικής».
• «Η συνέχιση των μεταρρυθμίσεων, ιδιαίτερα σε τομείς με διαχρονικές αδυναμίες (όπως η απονομή δικαιοσύνης), αποτελεί προϋπόθεση για την ενίσχυση της επενδυτικής εμπιστοσύνης και την προσέλκυση νέων κεφαλαίων».
• «Παρεμβάσεις που περιορίζουν τη γραφειοκρατία, επιταχύνουν τον ψηφιακό μετασχηματισμό και προωθούν τον ανταγωνισμό μπορούν να βελτιώσουν ουσιαστικά το επιχειρηματικό περιβάλλον».
• «Παράλληλα, είναι κρίσιμη η επιτάχυνση της απορρόφησης και η αποτελεσματική αξιοποίηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης, με στόχο τη μείωση του επενδυτικού κενού, την ενίσχυση του δυνητικού προϊόντος και της διαρθρωτικής ανταγωνιστικότητας και συνολικά τη βελτίωση της ανθεκτικότητας της οικονομίας».
• «Η επένδυση στην έρευνα, την καινοτομία και το ανθρώπινο κεφάλαιο είναι καθοριστική για την ανάσχεση της μακροχρόνιας πτώσης της παραγωγικότητας».
• «Η περαιτέρω διεύρυνση της εξωστρέφειας της οικονομίας – με αύξηση της παραγωγής διεθνώς εμπορεύσιμων αγαθών και υπηρεσιών – θα συμβάλει στη σταδιακή διόρθωση των διαρθρωτικών ανισορροπιών στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών».
• «Η αγορά εργασίας χαρακτηρίζεται από εντεινόμενη πλέον στενότητα σε σύγκριση με το πρόσφατο παρελθόν. Πολλές επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν αυξανόμενες δυσκολίες στην κάλυψη των αναγκών τους σε προσωπικό».
• «Επιδείνωση κατέγραψε και το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, με το έλλειμμα να διευρύνεται στο 6,4% του ΑΕΠ».
• «Για την ελληνική οικονομία, η βασική πρόκληση παραμένει η διατήρηση ισχυρού ρυθμού ανάπτυξης και η επιτάχυνση της πραγματικής σύγκλισης προς το μέσο όρο της ΕΕ».

Ουφ! Θέλετε κι άλλα… τέτοια… “εύσημα”;