Ελέγχει ο Τραμπ την διολίσθηση του δολαρίου;

Τα ηχηρά σήματα για την άρση εμπιστοσύνης προς κάθε τι αμερικανικό πληθαίνουν, ιδιαίτερα από τις αγορές και την οικονομία, αλλά και από τα πεδία της πολιτικής και της διπλωματίας. Τελικά φαίνεται πως κανείς δεν είναι διατεθειμένος “να φιλήσει τον πισινό” του προέδρου Τραμπ.

Είναι προφανές ότι θέλει να προλάβει μερικές εμβληματικές εμπορικές συμφωνίες πριν την εκπνοή της δασμολογικής εκεχειρίας των 90 ημερών. Με την Ιαπωνία είναι μία από αυτές. Ο πρωθυπουργός της χώρας Σιγκέρου Ισίμπα σχολίασε τις πρώτες επαφές λέγοντας πως ήταν χωρίς απτή πρόοδο και ότι οι διαπραγματεύσεις «δεν πρόκειται να είναι εύκολες».

Το ίδιο ισχύει και με τους Ευρωπαίους που έχουν προτείνει μηδενικούς δασμούς στα βιομηχανικά προϊόντα και απειλεί με στοχευμένα αντίποινα που θα αφορούν τις υπηρεσίες τεχνολογίας και τις χρηματοπιστωτικές. Πάντως, συμφώνησαν να συνεχίσουν να αγοράζουν αμερικανικό LNG. Η Κίνα έχει στυλώσει τα πόδια, δεν πρόκειται να προσκυνήσει τον Τραμπ και ο Σι Ζιπινγκ έκανε περιοδεία σε ασιατικές χώρες και τις κάλεσε να ενωθούν για να αντισταθούν στη γεωπολιτική αντιπαράθεση, τη μονομέρεια και τον προστατευτισμό.

Βέβαια, όλες οι αναδιπλώσεις του Τραμπ ντύνονται με λεκτικές μεγαλοστομίες και με την υπερπροβολή της διαπραγματευτικής του δεινότητας, η οποία μένει να αποδειχθεί τι τελικά θα αποφέρει στο ομοσπονδιακό ταμείο και πόσο θα μειώσει το εμπορικό έλλειμμα του 1,2 τρισ. δολαρίων.

Η εβδομάδα ξεκίνησε στις αγορές (21/4) με το δολάριο να υποχωρεί κατά 1,1%, σε χαμηλό τριών ετών, έναντι ενός καλαθιού βασικών αντιπάλων του. Η ισοτιμία του ευρώ κινήθηκε στο 1,15 δολάριο, η τιμή του χρυσού εκτινάχθηκε 3,1% στα 3.432 δολάρια την ουγκιά και το Bitcoin ανατιμήθηκε 2,9% στα 87.107 δολάρια. Την Τρίτη (22/4) οι αγορές ανέκαμψαν, το δολάριο ενισχύθηκε ελαφρά, η απόδοση του αμερικανικού 10ετούς ομολόγου διολίσθαινε δύο μονάδες βάσης στο 4,39% και ο χρυσός αφού άγγιξε τα 3.500 δολ./ουγγιά γύρισε στα 3.463.

Πάνω από 9% η διολίσθηση

Πριν από δεκαπέντε μέρες εκφράσαμε τον φόβο ότι το αντιστάθμισμα των δασμών μπορεί να οδηγήσει σε υποτιμήσεις νομισμάτων χάριν των εξαγωγών και ότι αυτό θα μετέτρεπε τον εμπορικό πόλεμο σε νομισματικό. Αυτό φαίνεται πως έχει ήδη ξεκινήσει, όμως με άλλα κίνητρα και αφορμές. Έτσι, ενώ στην πρώτη εκδοχή αυτό γίνεται με πρόθεση, είναι ελεγχόμενο, στην τρέχουσα κατάσταση – και πέρα από την φαινομενολογία των πραγμάτων –  έχει άλλη ανεξέλεγκτη βάση, γεγονός που καθιστά την αναταραχή των ισοτιμιών ακόμη πιο επικίνδυνη.

Το δολάριο από την αρχή της χρονιάς έχει υποχωρήσει πάνω από 9% έναντι ενός καλαθιού ισχυρών νομισμάτων, με το 40% αυτής της πτώσης να καταγράφεται μετά την 1η Απριλίου. Αυτό κυρίως οφείλεται στις δημοσιονομικές πολιτικές του Τραμπ που έπληξαν την αξιοπιστία των αμερικανικών ομολόγων και απομάκρυναν τους επενδυτές που αναζήτησαν και αναζητούν άλλα ασφαλή καταφύγια.

Η μαζική ρευστοποίηση αμερικανικών ομολόγων από hedge funds που αναγκάστηκαν να κλείσουν θέσεις, μπορεί να και με ταυτόχρονη πώληση προθεσμιακών συμβολαίων πάνω στα ίδια ομόλογα, με στόχο την αποκόμιση κέρδους από τις αποκλίσεις στις τιμές. Αυτό θα το δούμε σύντομα εάν συμβαίνει. Ταυτόχρονα, οι επενδυτές είδαν την απροθυμία της Fed να μειώσει τα επιτόκια λόγω του επερχόμενου από τους δασμούς πληθωρισμού.

Το ξεπούλημα των αμερικανικών ομολόγων που αρχικά φορτώθηκε στην Κίνα, αποδείχθηκε ότι πυροδοτήθηκε από την Ιαπωνία που είναι ο μεγαλύτερος επενδυτής αμερικανικού χρέους με περισσότερα από ένα τρισ. δολάρια. Δεν το έκανε η ιαπωνική κυβέρνηση που ξεκαθάρισε πως δεν θα βάλει τα αμερικανικά ομόλογα στην εξίσωση της εμπορικής διαπραγμάτευσης, αλλά από ότι φαίνεται από τις ιαπωνικές ασφαλιστικές εταιρείες που κατέχουν τεράστιες ποσότητες.

Το sell-off αφορούσε όλη τη γκάμα των αμερικάνικων αξιών, ιδιαίτερα τις μετοχές, με αποτέλεσμα μέσα σε δέκα μέρες να εξατμιστούν κεφαλαιοποιήσεις 12 τρισ. δολάρια, άσχετα εάν στη συνέχει ένα μεγάλο μέρος ανακτήθηκε. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν που άρχισαν οι υποβαθμίσεις των αμερικάνικων μετοχών σε ουδέτερες (Citigroup Inc.) ενώ οι ευρωπαϊκές αντιμετωπίζονται με θετικές προοπτικές από τους αναλυτές.

Με δυο λόγια, το σύνολο της πολιτικής Τραμπ έχει κλονίσει την εμπιστοσύνη στο δολάριο, στα ομόλογα και στις αμερικάνικες μετοχές με αποτέλεσμα, οι επενδυτές αντί να κλείνουν την αναντιστοιχία περιουσιακών στοιχείων-παθητικού συσσωρεύοντας ρευστότητα σε δολάρια, πουλούν ενεργά τα αμερικάνικα περιουσιακά στοιχεία. Δηλαδή, οι αναλυτές και οι επενδυτές θεωρούν ως σήμα κινδύνου την απόκλιση μεταξύ αποδόσεων των ομολόγων και δολαρίου. Αυτό σημαίνει ότι ο βασικός πυλώνας της αμερικανικής σταθερότητας δέχεται επικίνδυνο κλονισμό. Οι ξένοι διαχειριστές και επενδυτές που δεν ελέγχονται από τις μεγαλοστομίες και τον βολονταρισμό του προέδρου Τραμπ ξεφορτώνουν δολαριακές αξίες.

Η θεωρία Μίραν-Βανς και τα εννέα τρισ.

Η τάση αυτή ενισχύεται και από το γεγονός ότι ο αντιπρόεδρος Τζ. Ντ. Βανς και ο πρόεδρος των οικονομικών συμβούλων του προέδρου Στιβ Μίραν θεωρούν ότι το δολάριο είναι υπερτιμημένο και ότι μια διολίσθησή του νομίσματος θα μειώσει το εμπορικό έλλειμμα και θα επαναφέρει τις θέσεις εργασίας στον βιομηχανικό τομέα. Υπάρχουν εκτιμήσεις αναλυτών που θεωρούν ότι η πολιτική Τραμπ ενθαρρύνει την αποδολαριοποίηση, ασχέτως εάν ο πρόεδρος ομνύει στο ισχυρό δολάριο.

Όμως, η δημοσιοποίηση τέτοιων θεωρημάτων –δεδομένου ότι έχουν επισυμβεί και στο παρελθόν- όταν σε δώδεκα μήνες πρέπει να αναχρηματοδοτηθεί χρέος 9 τρισ. δολ. καθιστούν την αμερικανική οικονομία πολύ ευάλωτη, αλλά και επικίνδυνη για τον υπόλοιπο κόσμο.

Αντίθετα, η ΕΚΤ μείωσε τα επιτόκια, το ευρώ έχει κατοχυρώσει την ισοτιμία 1,14 και ορισμένοι το βλέπουν στο 1,20 δολάρια και φαίνεται ότι το νόμισμα έχει προοπτική να αυξήσει την θέση του ως αποθεματικό. Τα γερμανικά ομόλογα ξεπέρασαν τα αντίστοιχα αμερικανικά και οι αναλυτές συνιστούν ευρωπαϊκές μετοχές.

Η ελβετική UBS βλέπει ασφαλή καταφύγια όπως το ελβετικό φράγκο που έχει ενισχυθεί σημαντικά και το γεν. Το ευρώ έχει κερδίσει έδαφος ως εναλλακτική απέναντι στο δολάριο. Οι προβλέψεις για το αμερικάνικο ΑΕΠ θα συνεχίσουν να υποβαθμίζονται, ενώ ο πληθωρισμός θα παραμείνει υψηλός. Η Fed, με περιορισμένα περιθώρια δράσης, αναμένεται να παρέμβει μόνο εφόσον υπάρξει σοβαρή επιδείνωση στην απασχόληση ή στη δραστηριότητα. Η UBS προειδοποιεί για διακοπές εφοδιαστικές αλυσίδες, μειωμένη διεθνή εμπορική δραστηριότητα που εντείνουν τον κίνδυνο ύφεσης.

Το σενάριο Plaza δεν παίζει

Άσχετα με τη ρητορική Τραμπ, οι Αμερικανοί μέσω του δολαρίου, των επιτοκίων και των ομολόγων μάζευαν όλη τη ρευστότητα του κόσμου, χρηματοδοτούσαν την ανάπτυξή τους με χαμηλά επιτόκια, εξήγαγαν τον πληθωρισμό τους και απομυζούσαν την υπεραξία της υφηλίου. Οι Ιάπωνες το ξέρουν πολύ καλά αυτό, το πλήρωσαν με δεκαετία στασιμοπληθωρισμού και οι Κινέζοι έχουν μελετήσει την περίπτωση καλά.

Αυτό τον καιρό θυμούνται πολλοί από το 1985 το περίφημο Plaza Accord, την ιστορική συγκέντρωση των υπουργών Οικονομικών και των κεντρικών τραπεζιτών των ΗΠΑ, της Βρετανίας, της Ιαπωνίας, της Γερμανίας και της Γαλλίας που συμφώνησαν σε πωλήσεις αποθεμάτων δολαρίου ώστε να προκύψει μια ελεγχόμενη υποτίμησή του, καθώς το αμερικάνικο νόμισμα είχε ανατιμηθεί γύρω στο 50% στην αρχή της δεκαετίας.

Η Ιαπωνία και η Γερμανία απειλήθηκαν με δασμούς και συνθηκολόγησαν αποδεχόμενες την ενίσχυση του γεν και του μάρκου. Έτσι, βοηθήθηκαν οι αμερικάνικες εξαγωγές που αντιμετώπιζαν πρόβλημα επειδή το δολάριο ήταν ακριβό. Η συμφωνία του Πλάζα οδήγησε στη διολίσθησή του κατά 40% μέσα σε δύο χρόνια και το ισοζύγιο βελτιώθηκε.

Το να επαναληφθεί το σενάριο κάτι τέτοιο μοιάζει πλέον χλωμό. Πρώτον, γιατί τότε σε συνθήκες διπολισμού, όλοι ακολουθούσαν τα κελεύσματα της Ουάσιγκτον, κάτι που δεν ισχύει πια, και δεύτερον, γιατί το δολάριο διολισθαίνει για άλλους μη ελεγχόμενους λόγους. Έχει κλονισθεί η αξιοπιστία του.

Η έκθεση της Κίνας στο δολάριο

Παρ΄ όλα αυτά, η έκθεση του κόσμου σε δολαριακές αξίες είναι τόσο μεγάλη που μια ανεξέλεγκτη υποτίμησή του θα καταστρέψει το όποιο παγκόσμιο σύστημα υπάρχει με αστάθμητες κοινωνικές και πολιτικές συνέπειες. Ειδικά στην περίπτωση της Κίνας που είναι και ο κεντρικός αντίπαλος της Αμερικής, η συνολική έκθεσή της σε δολαριακές υποχρεώσεις υπερβαίνει στα 3 τρισ. δολάρια. Το αμερικάνικο χρέος που κρατάει έχει περιοριστεί στα 759 δισ. δολ.

Το κινέζικο εξωτερικό χρέος υπολογίζεται σε 2,5 τρισ. δολ. (1,1 τρισ. σε δολάρια) ενώ μαζί με τα χρέη των υπεράκτιων εταιρειών κινεζικών συμφερόντων είναι πάνω από 3 τρισ. δολάρια. Δηλαδή ελέγχει το 25% περίπου από τα 13 τρισ. δολ. των εκτός Αμερικής δολαρίων. Αυτό σημαίνει ότι η Κίνα είναι ευαίσθητη στις κινήσεις του δολαρίου, είναι η αχίλλειος πτέρνα της. Διότι, όταν η τιμή του δολαρίου ανεβαίνει χρειάζεται περισσότερα γουάν για να εξοφλήσει τα δολαριακά χρέη. Όταν η ισοτιμία του δολαρίου πέφτει, η εξόφληση γίνεται πιο φθηνή. Συνεπώς η Κίνα δεν θέλει ισχυρό δολάριο, αλλά ούτε και ανεξέλεγκτα υποτιμημένο.

Αν και το Πεκίνο δεν φαίνεται διατεθειμένο να κάνει κάποια κίνηση υποταγής είναι ανοιχτό σε μια ισότιμη διαπραγμάτευση. Το Σάββατο (19/4) σε δημόσια εκδήλωση στην αμερικανική πρωτεύουσα ο Κινέζος πρέσβης Ζι Φενγκ είπε ότι οι δασμοί θα καταστρέψουν την παγκόσμια οικονομία και προέτρεψε την Ουάσιγκτον να επιδιώξει ειρηνική συνύπαρξη ενώ προειδοποίησε ότι η κυβέρνηση είναι έτοιμη να προβεί σε αντίποινα στον κλιμακούμενο εμπορικό πόλεμο. Αναφερόμενος σε έννοιες της παραδοσιακής κινεζικής ιατρικής, όπως η ανάγκη εξισορρόπησης των αντίθετων δυνάμεων «γιν» και «γιανγκ», ο Ζι είπε ότι η αρμονία θα πρέπει να καθοδηγεί τις σχέσεις μεταξύ των δύο μεγαλύτερων οικονομιών του κόσμου.

Τι θα κάνει ο Τραμπ;

Το αν ο Τραμπ σηκώσει το γάντι θα φανεί σύντομα. Προς το παρόν ασχολείται με τα αμερικάνικα επιτόκια. Αν ο πρόεδρος της Fed Τζερόμ Πάουελ υποχρεωθεί να τα ρίξει όπως ζητάει ο Τραμπ ώστε να διευκολύνει την ανάπτυξη και την παλιννόστηση βιομηχανιών, αυτό θα μεταφερθεί και στα νέα κρατικά ομόλογα που θα χρειαστεί να αντικαταστήσουν τα λήγοντα. Εκεί έχει σημασία πως θα αντιδράσουν οι επενδυτές. Έτσι, όμως τα μη ληγμένα παλιά ομόλογα με υψηλότερες αποδόσεις γίνονται πιο ελκυστικά, αυξάνοντας τη ζήτηση και την τιμή τους, και μειώνοντας την απόδοσή τους.

Η μάχη του Τραμπ με τον Πάουελ είναι κρίσιμη. Εάν τον αποπέμψει, οι εκτιμήσεις είναι ότι θα εδραιωθεί η δυσπιστία προς τις δολαριακές αξίες και το ίδιο το δολάριο. Εάν δεν το τολμήσει, εκτός του ότι θα χρειαστεί να το καταπιεί, δεν θα ελέγχει το κρίσιμο εργαλείο της νομισματικής πολιτικής. Εκεί λοιπόν παίζεται ένα κρίσιμο παίγνιο, ίσως να είναι η αποφασιστική μάχη κατά του νέο-φιλελευθερισμού και η επιστροφή στον έλεγχο, άμεσο και έμμεσο, της οικονομικής τάξης. Από την άλλη φαίνεται πως δοκιμάζεται μια μεταρρύθμιση του παγκόσμιου νομισματικού συστήματος.