Εναλλακτικός στον EastMed αγωγός για μεταφορά αερίου στην Ευρώπη

Η ενεργειακή “σκακιέρα” της ανατολικής Μεσογείου εμπεριέχει κινήσεις που αποκλείουν την Τουρκία από έργα με στόχο την εξαγωγή φυσικού αερίου προς την ευρωπαϊκή αγορά. Οι σχεδιασμοί για αγωγούς που γίνονται προωθούν τα στρατηγικά συμφέροντα των κρατών, που αντιδρούν στην τουρκική αναθεωρητική στρατηγική στην ανατολική Μεσόγειο. Αίγυπτος και Ισραήλ συμφώνησαν, στο πλαίσιο αυτό, να κατασκευάσουν έναν υπεράκτιο αγωγό φυσικού αερίου που θα συνδέει το ισραηλινό πεδίο Λεβιάθαν με τερματικούς σταθμούς υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) στη βόρεια Αίγυπτο.

O αγωγός έχει στόχο την εξαγωγή φυσικού αερίου προς την Ευρώπη για να ικανοποιήσει τις αυξημένες ανάγκες της. Σύμφωνα με πληροφορίες αποτελεί μια εναλλακτική στον προτεινόμενο αγωγό EastMed, καθώς λέγεται ότι θα διέρχεται παραλιακά από Αίγυπτο και Λιβύη με πορεία προς την Κρήτη. O EastMed που το κόστος κατασκευής του ανέρχεται σε 6 δισ. ευρώ θα μπορεί να καλύψει περίπου το 10% των αναγκών της ΕΕ σε φυσικό αέριο.

Οι δύο αιγυπτιακοί τερματικοί σταθμοί LNG, Idku και η Damietta στους οποίους θα καταλήγει ο αγωγός, βρίσκονται από το 2011 σε αδράνεια ή υπολειτουργούν με περιορισμένη χωρητικότητα, αφού το φυσικό τους αέριο κατευθύνεται προς την εγχώρια αγορά. Έχουν συνολική χωρητικότητα 12,1 εκατομμυρίων τόνων ετησίως (mtpa) που μεταφράζεται σε 16,4 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου (bcm). Τα ενεργειακά αποθέματα του αιγυπτιακού πεδίου Ζορ και η συμφωνία εισαγωγής φυσικού αερίου με το Ισραήλ άλλαξαν τα δεδομένα.

Το αποτέλεσμα είναι η σύναψη συμφωνίας της ιταλικής εταιρείας EΝΙ (εκμεταλλεύεται το Ζορ), με τη Naturgy και την αιγυπτιακή κυβέρνηση για την επανεκκίνηση της εγκατάστασης Damietta, στις αρχές του τρέχοντος έτους. Επιπλέον, η αμερικανική εταιρεία Noble και η ισραηλινή Delek, η κοινοπραξία που έχει αναλάβει την ανάπτυξη του Λεβιάθαν καθώς και του μικρότερου πεδίου Ταμάρ, πέτυχαν μια πενταετή συμφωνία 15 δισ. δολαρίων με την αιγυπτιακή εταιρεία Dolphinus, για να παρέχουν στην Αίγυπτο 64 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου.

Το απόθεμα Λεβιάθαν, που εντοπίζεται 130 χλμ. δυτικά της πόλης Χάιφα εκτιμάται ότι διαθέτει 535 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα. Το Ισραήλ πριν ανακαλυφθούν τα πεδία Λεβιάθαν και Ταμάρ, δεν είχε ενεργειακούς πόρους και είχε δυσκολία στο να ικανοποιήσει τις ανάγκες του.  Όμως τώρα, το εβραϊκό κράτος ενισχύει την ενεργειακή του ασφάλεια και η συμφωνία του με την Αίγυπτο εκτός από την οικονομική παράμετρο, εμπεριέχει και γεωπολιτική διάσταση.

H γεωπολιτική σημασία της ανατολικής Μεσογείου δεν καθορίζεται μόνο από τα αποθέματα των υδρογονανθράκων, αλλά από τις υφιστάμενες υποδομές, τις δυνατότητες εξαγωγής προς την ευρωπαϊκή αγορά, τη συνεργασία και την ενεργειακή ασφάλεια. Το East Med Gas Forum που έχει έδρα το Κάιρο αποτελεί παράδειγμα περιφερειακής πολυμερούς συνεργασίας όπου αραβικές χώρες, μαζί με Ισραήλ και ευρωπαϊκά κράτη συζητούν ενεργειακά θέματα με στόχο την ανάπτυξη των αποθεμάτων φυσικών αερίου της ανατολική Μεσογείου, σε επίπεδο παραγωγής και διοχέτευσης σε ενεργειακές αγορές.

Αποκλεισμός Τουρκίας

Το Forum ιδρύθηκε τον Ιανουάριο του 2019, από Ελλάδα, Ισραήλ, Ιταλία, Ιορδανία, Αίγυπτο και Παλαιστινιακή Αρχή. Επίσης, έχει την υποστήριξη ΗΠΑ και Γαλλίας, οι οποίες αιτήθηκαν να ενταχθούν η πρώτη ως μέλος και η δεύτερη με καθεστώς παρατηρητή. Η συγκεκριμένη συνεργασία έχει αντιτουρκικό πρόσημο. Η ισραηλινό-αιγυπτιακή συμφωνία για την κατασκευή του αγωγού φυσικού αερίου στοχεύει στην αύξηση των εξαγωγών φυσικού αερίου προς την Ευρώπη και αποκλείει την Τουρκία που επιδιώκει να εμφανιστεί ως μια εναλλακτική επιλογή του προτεινόμενου αγωγού EastMed εξαιτίας του μεγάλου κόστος κατασκευής του.

Το Ισραήλ παρά τις προσπάθειες επαναπροσέγγισης που γίνονται από τον Ταγίπ Ερντογάν δεν τον εμπιστεύεται και δεν προτίθεται να κατασκευάσει αγωγό προς την Τουρκία, γεγονός που αποδεικνύεται και από την παραπάνω συμφωνία. Η κυβέρνηση του Τελ Αβιβ σχεδιάζει να μεταφέρει φυσικό αέριο μέσω ασφαλούς και οικονομικά αποδοτικής διαδρομής. Η ενεργειακή συνεργασία Ελλάδας, Κύπρου, Ισραήλ, Αιγύπτου αποδεικνύεται συμπαγής, καθώς όλα τα κράτη έχουν ανοιχτά μέτωπα με τoν Ερντογάν.

Η Τουρκία σε μια ακόμα προσπάθεια της αποκτήσει πρόσβαση στους υδρογονάνθρακες της ανατολικής Μεσογείου επιχείρησε άνοιγμα και στην Αίγυπτο.  Ο υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου εκτίμησε ότι «με βάση την πορεία των σχέσεών μας, θα μπορούσαμε μετά από διαπραγματεύσεις να υπογράψουμε μία συμφωνία με την Αίγυπτο περί θαλάσσιων ζωνών». Όμως, ο υπουργός Εξωτερικών της Αιγύπτου Σαμέχ Σούκρι ανέφερε, σύμφωνα με δημοσιεύματα, ότι οι δηλώσεις είναι αντιφατικές και προκαλούν έκπληξη.

Η πρόσβαση στην ενεργειακή αγορά της Ευρώπης αποτελεί ισχυρό κίνητρο για κράτη εκτός ΕΕ, όπως Αίγυπτος και Ισραήλ, που θα έχουν τη δυνατότητα να συνεισφέρουν στη διαφοροποίηση των πηγών ενεργείας της ΕΕ, που αποβλέπει στη μείωση της εξάρτησής της από το ρωσικό φυσικό αέριο. Η Ελλάδα ακόμα και εάν δεν προχωρήσει ο προτεινόμενος αγωγός EastMed πάλι περιλαμβάνεται στα ενεργειακά έργα, που θα της δώσουν την ευκαιρία να μετατραπεί σε διαμετακομιστικό κέντρο ενέργειας και με εισαγωγές LNG, τόσο από τις ΗΠΑ, όσο και από την ανατολική Μεσόγειο.