Ένας μισθός για ενοίκιο! – Το ασήκωτο βάρος των μικρομεσαίων

Εντονότατο πρόβλημα στέγης αντιμετωπίζει ο μέσος ενοικιαστής στην Αθήνα, όπως και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας, με το ενοίκιο ανά τετραγωνικό να έχει φτάσει τα 10 και 15 ευρώ.  Αυτά ζητούνται ακόμα και για υπόγειες γκαρσονιέρες, που παλιά νοικιάζονταν μόνον για αποθήκες, με 300 ευρώ το μήνα. Πρόβλημα αντιμετωπίζουν και οι μικροεπιχειρηματίες, αφού τα ενοίκια για τα γραφεία έχουν αυξηθεί σχεδόν κατά 100 ευρώ μέσα σε λίγους μήνες.

Όσον αφορά στο ενοίκιο γραφείων, οι τιμές κυμαίνονται πλέον από 8 έως 14 ευρώ το τετραγωνικό, ανάλογα με την περιοχή και την κατάσταση του ακινήτου, ποσό δύσκολα αντιμετωπίσιμο από μικρές επιχειρήσεις όπως π.χ. ένα μικρό λογιστικό γραφείο, που θα πρέπει να λογαριάζει μόνο για το ενοίκιο, χωρίς ΔΕΗ και κοινόχρηστα ή θέσεις πάρκινγκ, το ποσό των 700 ευρώ. Αυτό καλείται να πληρώσει για ένα χώρο που θα στεγάσει τρία γραφεία, αντί για τα 550-600 ευρώ που θα πλήρωνε “επί κορονοϊού”.

Τα ενοίκια για τα γραφεία ήταν ήδη δυσθεώρητα και προ πανδημίας, όμως μετά από μια σταθεροποίηση στην περίοδο της καραντίνας, επήλθε η “κανονικότητα” με νέες απότομες αυξήσεις. Ουσιαστικά, σε γραφεία και σπίτια οι τιμές πήραν την ανιούσα το 2017-2018. Ήδη επί κορονοϊού ήταν πολύ δύσκολο να βρει κάποιος ανθρώπινο σπίτι φθηνότερο από 400 ευρώ ή γραφεία σε “λογική τιμή”.

Οι απαγορευτικές τιμές είναι αποτέλεσμα πολλών παραγόντων. Βασικό ζήτημα είναι η επιλογή πολλών ιδιοκτητών να στραφούν στα airbnb επειδή η μακροχρόνια μίσθωση δεν τους συμφέρει. Παίζει ρόλο και το ότι οι υπόλοιποι ιδιοκτήτες προτιμούν να κρατούν τα σπίτια τους κλειστά παρά να ταλαιπωρούνται για αμφίβολο κέρδος. Επίσης, η οικονομική κρίση δεν αφήνει πολλά περιθώρια για καλή συντήρηση των ακινήτων και όσοι ιδιοκτήτες θα ήθελαν ίσως να νοικιάσουν τα σπίτια τους, αδυνατούν, επειδή ακριβώς δεν έχουν ρευστό για να τα ανακαινίσουν επαρκώς.

Ένας μισθός για ενοίκιο!

Όλα αυτά καταλήγουν σε μειωμένη προσφορά, και αυτή με τη σειρά της, σε συνδυασμό με την σταθερά αυξανόμενη ζήτηση, καθιστά τις τιμές ενοικίασης απαγορευτικές για μεγάλο αριθμό ενδιαφερομένων. Η οικονομική δυσπραγία παράλληλα δεν αφήνει και πολλά περιθώρια αγοράς κατοικίας την τελευταία τετραετία, καθώς η τιμή ανά τετραγωνικό άρχισε να ξανασκαρφαλώνει ερήμην της αγοραστικής δύναμης των Ελλήνων.

Οι τιμές αγοράς και ενοικίασης μετά την πτώση που είχαν σημειώσει κατά την χρεοκοπία, όχι μόνον επανήλθαν στα προ της χρεοκοπίας επίπεδα, αλλά και τα ξεπέρασαν. Τα εισοδήματα δεν παρουσίασαν την ανάλογη αύξηση. Από την υπογραφή των μνημονίων και μετά, εξάλλου, οι τράπεζες περιόρισαν κατά πολύ τα στεγαστικά δάνεια. Αυτή η τακτική συνεχίσθηκε.

Συγκεκριμένα, για αγορά κατοικίας το 2005 είχαν δοθεί από τις τράπεζες δάνεια συνολικού ύψους 17 δισ. ευρώ, ενώ το 2019 τα δάνεια ήταν μόλις 400 εκατ. ευρώ και το 2021 έφτασαν τα 800 εκατ. ευρώ. Ειδικά οι νέοι άνθρωποι δεν είχαν τη δυνατότητα λήψης δανείου οπότε αύξησαν μοιραία τη ζήτηση ενοικιαζόμενων κατοικιών. Από τους 100.000 νέους που ενηλικιώνονται κάθε χρόνο, το 20% αργά ή γρήγορα αναζητεί το δικό του προσωπικό χώρο.

Αυτοί όμως οι περίπου 20.000 νέοι που ψάχνουν σπίτι, το αναζητούν στη χώρα μας που πλέον δεν έχει επαρκή αριθμό κατοικιών, και η αύξηση της ζήτησης ανεβάζει τις τιμές σε έναν φαύλο –για τον ενοικιαστή– κύκλο. Και καθώς η οικοδομική δραστηριότητα είναι ουσιαστικά σε παύση, αθροίζονται 20.000 κάθε χρόνο και μέσα σε μια δεκαετία μη ανοικοδόμησης, δημιουργείται ζήτηση για 200.000 κατοικίες ή πάντως σίγουρα για 150.000 αν υποθέσουμε ότι κάποιοι νέοι ζευγαρώνουν και συγκατοικούν.

Ενοίκιο “χαμηλό”

Η αύξηση στα ενοίκια άρχισε ουσιαστικά το 2018 και μέσα σε μια τετραετία έφθασε στην Αθήνα σχεδόν να υπερβαίνει κατά 60% την τιμή που είχαν τα σπίτια το 2016 ή και το 2017. Σήμερα το ποσοστό του εισοδήματος που δαπανά ο ενοικιαστής  για στέγαση φθάνει το 65% του μέσου μισθού. Στα βόρεια και νότια προάστια μια οικογενειακή κατοικία φθάνει μάλιστα τα 800 ευρώ το μήνα.

Αλλά ούτε και στο κέντρο βρίσκεται σπίτι σημαντικά φθηνότερο. Η ζήτηση στο κέντρο έχει αυξηθεί κάθετα, μια που οι άλλες περιοχές είναι απαγορευτικές για τα περισσότερα βαλάντια. Συγκεκριμένα, ο κόσμος ψάχνει πιο προσιτές τιμές στο κέντρο κατά 20% περισσότερο από πέρσι, ενώ στις κλασικά ακριβές περιοχές η ζήτηση φέτος είναι αυξημένη μόνο  στο 3-5%.

Στην Αθήνα, για μικρό τριάρι, η συντριπτική πλειοψηφία των αγγελιών που ερευνήσαμε ήταν για κατοικίες με ενοίκιο 450-500 ευρώ (147 σπίτια) ενώ κάτω από 400 ευρώ ήταν μόνο 17 κατοικίες. Γκαρσονιέρες με λιγότερο από 350 ευρώ δεν υπάρχουν, παρά μόνον σε ημιυπόγεια ή σε χώρους με άλλα προβλήματα. Πολλοί νέοι άνθρωποι με καθαρό μισθό 600 ευρώ συγκατοικούν αναγκαστικά με τους γονείς τους και πολλοί γκριζάρουν παραμένοντας στο πατρικό τους. Δυσκολεύονται να παντρευτούν ακόμα και ζευγάρια που δουλεύουν και οι δύο, καθώς αθροίζουν οι περισσότεροι μέχρι 1.200-1.500 ευρώ, ποσό που δεν επαρκεί, όταν μόνο για νοίκι, ΔΕΗ και άλλα πάγια του σπιτιού χρειάζονται το λιγότερο 650 ευρώ.

Να τονίσουμε δε ότι  οι νέοι δυσκολεύονται να πάρουν την μεγάλη απόφαση για απόκτηση παιδιού από τη χρεοκοπία και μετά και όχι μόνον σήμερα με τα απλησίαστα ενοίκια. Την τελευταία δεκαετία οι αλλοδαποί στην Ελλάδα είχαν 150.000 γεννήσεις επιπλέον των θανάτων (καθώς είναι και νεανικός πληθυσμός), ενώ αντιθέτως οι Έλληνες είχαν 402.000 περισσότερους θανάτους από γεννήσεις. Ο κορονοϊός επιδείνωσε την κατάσταση και πέρσι οι γεννήσεις στη χώρα μας ήταν μόλις 85.000.

Αν ένα ζευγάρι Ελλήνων αποφασίσει να αποκτήσει παιδί, θα πρέπει να μπορεί να διαθέτει μόνο για ενοίκιο πάνω από 550 ευρώ στις “φθηνές” περιοχές, με τα πάγια να ανεβάζουν το κόστος της στέγασης στα 800. Ο ένας στους δύο θα πρέπει δηλαδή να είναι “υψηλόμισθος”. Είναι κι αυτός ίσως ένας λόγος που αποκτούν παιδί 20% λιγότεροι από όσοι το 2010. Το δε συνολικό κόστος ζωής, διατροφής, μετακίνησης ή και ψυχαγωγίας, είναι ένα άλλο τεράστιο πρόβλημα που θα οξυνθεί περισσότερο στο επόμενο διάστημα.

Ασήκωτο βάρος

Επαγγελματίας που το σπίτι του έχει θέα στην Κυψέλη, είπε χαρακτηριστικά: «Κάθε βράδυ από το μπαλκόνι βλέπω να ανάβουν τα ίδια φώτα στα σπίτια και τα περισσότερα να είναι πάντα σκοτεινά. Χονδρικά, το 50% των διαμερισμάτων είναι κλειστά εδώ και χρόνια. Ο κόσμος δεν τα νοικιάζει. Ίσως αν τα νοίκιαζε, να έπεφταν οι τιμές. Όσοι δεν τα έχουν κλειστά, τα νοικιάζουν σε βραχυχρόνιες μισθώσεις, που αποδίδουν πολύ περισσότερο. Έχω ένα, ας πούμε, διώροφο στο Χαλάνδρι, που το νοικιάζω σπίτι και ισόγειο μαγαζί στον ίδιο άνθρωπο, 1.100 ευρώ και τα δυο. Από αυτά, χονδρικά τα 400 πάνε στην εφορία και 250 στον ΕΝΦΙΑ και άλλα 100 σε ανάγκες συντήρησης του σπιτιού κατά μέσο όρο. Αν έπαιρνα νοίκι μόνο 300-400 ευρώ, δεν θα το νοίκιαζα».

Μια κυρία που έχει μικρό σπίτι στα Πατήσια, το κρατάει κλειστό: «Κοιτάξτε, αν έχει κάποιος μεγάλο ακίνητο και σε καλή γειτονιά, τον συμφέρει να το νοικιάσει, γιατί κάτι του μένει κι ας δίνει πιο πολύ φόρο από εμένα, αν τον φεσώσουν δηλαδή 1.500 ευρώ, χάνει ένα νοίκι, αλλά αν εμένα με φεσώσουν 1.500 ευρώ, χάνω τέσσερα νοίκια», είπε. «Θα πάρω δηλαδή για το τριάρι μου 400-500 ευρώ από τα οποία το 15% είναι φόρος. Αν κάποιος ενοικιαστής μείνει μέσα τρεις-τέσσερις μήνες χωρίς να πληρώνει και μου αφήσει και φέσια 500 ευρώ ή ζημιές 1.500 ευρώ, δεν με συμφέρει. Με την χρεοκοπία δηλαδή άρχισαν να βαράνε πολλά κανόνια και μετά ήρθε και ο κορονοϊός. Όλο και κάποιος λόγος υπάρχει πια να σε φεσώνουν. Μάλιστα η μητέρα μου για άλλο σπίτι, πληρώνει φόρο για ενοίκια που δεν εισέπραξε ποτέ. Άμα τα βάλεις κάτω, καλύτερα να το έχεις κλειστό».

Σήμερα τα εισοδήματα από ακίνητα φορολογούνται αυτοτελώς με 15% για 0-12.000 ευρώ, με 35% για 12.0001-35.000 ευρώ και με 45% για 35.001 ευρώ και άνω. Η κυβέρνηση έκανε ανακοινώσεις για ένα φιλόδοξο πρόγραμμα του ΟΑΕΔ, που όμως είναι μακροπρόθεσμο και ούτε καν στα σκαριά προς το παρόν. Αυτό προβλέπει να αγοραστούν οικόπεδα για ανέγερση κατοικιών, όπου θα στεγάζονται με χαμηλό ενοίκιο άνεργοι και νέοι. Πριν από τον πόλεμο στην Ουκρανία η κυβέρνηση μιλούσε για δωρεάν στέγη ειδικά προς τα νέα ζευγάρια. Τώρα οι πληροφορίες αναφέρουν “χαμηλό ενοίκιο”.

Όσοι λίγοι μπουν στο πρόγραμμα αυτό –όταν και εφ’ όσον υλοποιηθεί– προβλέπεται να μπορούν να αγοράσουν το σπίτι που νοικιάζουν με άτοκο ή χαμηλότοκο δάνειο και σε προσιτή τιμή. Αυτό το πρόγραμμα θεωρητικά θα επενδύσει κοινωνικά το 1 δισ. ευρώ που ο ΟΑΕΔ “κληρονόμησε” από τον Οργανισμό Εργατικής Κατοικίας. Σημειωτέον ότι, οι εισφορές προς ΟΕΚ δεν έπαψαν να εισπράττονται και, κατά συνέπεια, αυτά είναι χρήματα που έχουν εισπραχθεί για κοινωνικό σκοπό ούτως ή άλλως. Έχουν περάσει εν τω μεταξύ δέκα χρόνια από την τελευταία κίνηση στεγαστικής πολιτικής είτε από τον ΟΕΚ είτε από τον διάδοχο οργανισμό, τον ΟΑΕΔ.