Ενεργειακές κοινότητες – Έτσι θα εξαλειφθεί η ενεργειακή φτώχεια

Στη συζήτηση που αφορά τις ΑΠΕ, είναι εξαιρετικά σημαντικό να τονίσουμε ότι αυτές μπορούν να συνδυασθούν με νέους, πρωτόγνωρους τρόπους ιδιοπαραγωγής και εξελίσσοντας σταδιακά ένα νέο ενεργειακό -κοινωνικό περιβάλλον, της ενεργειακής δημοκρατίας. Σημειώνουμε ενδεικτικά ότι στη Γερμανία το 42% της εγκατεστημένης ισχύος ΑΠΕ ανήκει στα νοικοκυριά και τους αγρότες και μόνο το 5,4% στις τέσσερις μεγάλες ενεργειακές επιχειρήσεις. Ο νέος θεσμός που παρέχει αυτές τις νέες δυνατότητες, αντιμετωπίζοντας, μεταξύ άλλων και την ενεργειακή φτώχεια είναι οι ενεργειακές κοινότητες (ν.4513/18).

Οι ενεργειακές κοινότητες είναι τοπικοί αστικοί συνεταιρισμοί αποκλειστικού σκοπού, μέσω των οποίων οι πολίτες, είτε ως φυσικά, είτε ως νομικά πρόσωπα, μπορούν να δραστηριοποιηθούν στον ενεργειακό τομέα, αξιοποιώντας τις καθαρές πηγές ενέργειας. Το νέο θεσμικό πλαίσιο διασφαλίζει ευνοϊκούς όρους για τη σύσταση και τη λειτουργία ενεργειακών κοινοτήτων, με στόχο την ενίσχυση όχι μόνο των ατομικών/οικογενειακών εισοδημάτων, αλλά και της τοπικής επιχειρηματικότητας, της αλληλέγγυας οικονομίας και την προώθηση της ενεργειακής δημοκρατίας.

Με τον όρο ”ενεργειακή δημοκρατία” εννοείται η ενεργός συμμετοχή των πολιτών, της τοπικής αυτοδιοίκησης και των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων στην παραγωγή ενέργειας, η οποία ουσιαστικά παύει να αφορά μόνο μεγάλους “παίκτες”. Η ενεργειακή δημοκρατία είναι σημαντική, διότι:

1. Η δυνατότητα παραγωγής της δικής μας ενέργειας για ιδιοκατανάλωση ή ακόμα και πώληση προς το δίκτυο αποτελεί δικαίωμά μας ως πολίτες, ένα δικαίωμα που πλέον θεσμοθετείται και σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
2. Η παραγωγή ενέργειας από μεγάλες μονάδες ορυκτών καυσίμων ελέγχονται από μεγάλες εταιρίες, που θα επιδιώξουν να κρατήσουν τον έλεγχο του ενεργειακού τομέα. Ο εκδημοκρατισμός του τομέα ενέργειας διασφαλίζει ότι η αντικατάσταση των ρυπογόνων πηγών ενέργειας από καθαρές θα γίνει με γρήγορο και κοινωνικά δίκαιο τρόπο.
3. Ενεργειακές δραστηριότητες με περιβαλλοντικό και αναπτυξιακό όφελος (π.χ. βιομάζα, βιοαέριο) παραμένουν στο περιθώριο λόγω έλλειψης ενδιαφέροντος ή γραφειοκρατικών εμποδίων. Ενώ με τις ενεργειακές κοινότητες διευκολύνεται η ανάπτυξή τους.

Ωφέλιμοι στόχοι

Σε μια ενεργειακή κοινότητα μπορούν να συμμετέχουν φυσικά και νομικά πρόσωπα, συμπεριλαμβανομένων και των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ). Υπάρχουν, ωστόσο, περιορισμοί προκειμένου να διασφαλιστεί η εντοπιότητα, αλλά και η δημοκρατικότητα των διαδικασιών.

Τουλάχιστον το 51% των μελών θα πρέπει να σχετίζεται άμεσα με την περιφέρεια στην οποία έχει έδρα η ενεργειακή κοινότητα, ο ελάχιστος αριθμός μελών είναι πέντε, αφού κανένα μέλος δεν μπορεί να έχει περισσότερο από το 20% των συνεταιριστικών μερίδων (ισχύουν εξαιρέσεις για ΟΤΑ και νησιωτικούς ΟΤΑ), ενώ ανεξαρτήτως ποσοστού, όλοι συμμετέχουν στη γενική συνέλευση με μία μόνο ψήφο.

Οι ενεργειακές κοινότητες μπορούν να έχουν κερδοσκοπικό ή μη κερδοσκοπικό χαρακτήρα. Ας δούμε μερικά χαρακτηριστικά:
• Λειτουργία φωτοβολταϊκού συστήματος σε κτίριο ή πάρκο για εικονική αυτοπαραγωγή των μελών της κοινότητας (π.χ. νοικοκυριά σε πολυκατοικίες, μικρές επιχειρήσεις κ.α.).
• Λειτουργία φωτοβολταϊκού πάρκου από ΟΤΑ ή πάροχο ενέργειας για ηλιακή κοινωνική πολιτική.
• Λειτουργία αιολικού πάρκου από τα μέλη της κοινότητας ή/και από ΟΤΑ για εικονική αυτοπαραγωγή ή πώληση ηλεκτρικής ενέργειας στο δίκτυο.
• Λειτουργία σταθμού βιομάζας ή βιοαερίου για παραγωγή ενέργειας από αγροτική κοινότητα και διαχείριση της εφοδιαστικής αλυσίδας.
• Λειτουργία θερμοκηπίου με μονάδα συμπαραγωγής ενέργειας.
• Λειτουργία εγκατάστασης ΑΠΕ με σύστημα αποθήκευσης ενέργειας.
• Λειτουργία μονάδας αφαλάτωσης με ΑΠΕ.

Η εξάλειψη της ενεργειακής φτώχειας

Μιλώντας πιο πρακτικά μπορούμε να πούμε ότι η αξιοποίηση του ήλιου μπορεί να μας βοηθήσει να εξαλείψουμε την ενεργειακή φτώχεια, η οποία τα τελευταία χρόνια μαστίζει την ελληνική κοινωνία. Σήμερα επιδοτούμε την κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος των ευάλωτων νοικοκυριών μέσω του Κοινωνικού Οικιακού Τιμολογίου. Το μέτρο αυτό είναι αναποτελεσματικό. Αφενός, δεν βοηθάει τα νοικοκυριά να βγουν από το καθεστώς στήριξης (τα νοικοκυριά θα χρειάζονται βοήθεια κάθε χρόνο), αφετέρου, δεν συνεισφέρει στον εκδημοκρατισμό του ενεργειακού τομέα (ουσιαστικά τα χρήματα αυτά καταλήγουν να επιδοτούν το σημερινό σύστημα παραγωγής ενέργειας).

Αντίθετα, μπορούμε να βοηθήσουμε τα ευάλωτα νοικοκυριά να γίνουν τα ίδια μικροπαραγωγοί της δικής τους ενέργειας που χρειάζονται. Πώς; Χαρίζοντάς τους –στο πλαίσιο κοινωνικής πολιτικής– φωτοβολταϊκά πάνελ, τα οποία μπορούν να εγκατασταθούν είτε σπίτι τους είτε –εφόσον δεν έχουν χώρο– σε φωτοβολταϊκό πάρκο της κοινότητας, η παραγόμενη ενέργεια του οποίου θα πιστώνεται μέσω εικονικού συμψηφισμού στους λογαριασμούς τους.

Τα νοικοκυριά αυτά πλέον δεν χρειάζονται άλλη βοήθεια όσο αφορά το ηλεκτρικό ρεύμα. Αντιμετωπίζουμε έτσι την ενεργειακή φτώχεια αποτελεσματικά και προωθούμε την ενεργειακή δημοκρατία. Σε συνδυασμό με επενδύσεις στην εξοικονόμηση ενέργειας στα ευάλωτα νοικοκυριά –αντί επιδοτήσεων κατανάλωσης, όπως είναι το επίδομα θέρμανσης– μπορούμε δραστικά, ακόμα και να εξαλείψουμε την ενεργειακή φτώχεια. Αν η ενέργεια και η πληροφορική (οι νέες τεχνολογίες), όπως έχει λεχθεί, θα έχουν τον καθοριστικό ρόλο για το Αύριο, εξαρτάται από την Πολιτική για τους σκοπούς που θα υποστηρίξουν και για το περιεχόμενό τους.