Έχει λογική η επιβολή δασμών από τον Τραμπ;

Η “αμοιβαιότητα” –σύμφωνα με τον Τραμπ– συνδέεται με το εμπορικό έλλειμμα που έχουν οι ΗΠΑ στις σχέσεις τους με κάθε χώρα. Στην πράξη, εάν υπάρχει εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ, αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι εφαρμόζονται άδικα δασμολογικοί και μη δασμολογικοί φραγμοί. Συγκεκριμένα, ο Τραμπ περιλαμβάνει τα πάντα μεταξύ των μη δασμολογικών μέτρων, όχι μόνο τεχνικούς/διοικητικούς περιορισμούς, αλλά και μια υποτιθέμενη “χειραγώγηση” της συναλλαγματικής ισοτιμίας υπέρ αυτών που εξάγουν στις ΗΠΑ.

Βεβαίως όλα αυτά και κυρίως το τελευταίο είναι φανερό ότι δείχνει την Κίνα. Φυσικά η μέτρηση όλων αυτών των δασμολογικών και μη δασμολογικών μέτρων είναι σχεδόν αδύνατον να γίνει με κάποια σχετική ακρίβεια. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η λογική της κατά Τραμπ “αμοιβαιότητας” δεν μπορεί να συνδεθεί μόνο με το επίπεδο των δασμών που εφαρμόζουν οι χώρες στις εξαγωγές των ΗΠΑ: Η ύπαρξη και μόνο εμπορικού ελλείμματος είναι από μόνο του μια αδικία που πρέπει να αποκατασταθεί! Παράλογη και ανιστόρητη θέση; Όμως αυτή είναι.

Ξεκινώντας λοιπόν από την αδικία που “αποδεικνύεται” από την ίδια την ύπαρξη του ελλείμματος, ο Τραμπ εφαρμόζει δασμούς ίσους με τους μισούς από όλους τους φραγμούς που επιβάλλονται στις ΗΠΑ. Και προσέξτε: Είναι μόνο το μισό. Γι’ αυτό ο Τραμπ θα είχε αποδειχθεί σχεδόν μεγαλόψυχος, «ευγενικός», όπως είπε στην ομιλία του. Ωστόσο, μεταξύ αυτής της λογικής της αμοιβαιότητας και της εφαρμογής της προκύπτει το πρόβλημα που έχω ήδη αναφέρει: Πώς να υπολογισθούν όλα αυτά τα “άδικα” εμπόδια για τις αμερικανικές εξαγωγές και ως εκ τούτου να επιβληθούν οι “αμοιβαίοι” δασμοί;

Στο πρόβλημα αυτό ο Τραμπ δίνει μια απίστευτη λύση με βάση την ύπαρξη του εμπορικού ελλείμματος. Χρησιμοποιεί έναν τύπο που λειτουργεί ως ακολούθως: Δημιουργείται ένα κλάσμα στον αριθμητή του οποίου τίθεται το εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ με μια συγκεκριμένη χώρα και στον παρονομαστή τίθενται οι συνολικές εξαγωγές (όπως καταγράφονται στο εμπορικό ισοζύγιο) της χώρας αυτής προς τις ΗΠΑ. Το ποσοστό που προκύπτει διαιρείται δια του δύο και έτσι προκύπτει το ύψος των δασμών που επιβάλλονται στην χώρα.

Ας εφαρμόσουμε αυτόν τον τύπο ως παράδειγμα σε σχέση με τις ΗΠΑ και την ΕΕ, προκειμένου να καταλάβουμε πως προκύπτει το ύψος 20% σε δασμούς που εξήγγειλε ο Τραμπ: Το 2024 το εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ με την ΕΕ ανερχόταν σε 235,6 δισ. δολάρια (στοιχεία του Census Bureau of US). Αν αυτό διαιρεθεί με το σύνολο των εξαγωγών της ΕΕ προς τις ΗΠΑ (605,8 δισ. δολάρια) προκύπτει 0,39, που μεταφράζεται σε 0,39%. Αυτό διαιρείται δια του δύο και έχουμε το 20% που αποτελεί το ποσοστό του δασμού που επιβάλλεται.

Το παράλογο με την επιβολή δασμών

Ανεξαρτήτως της κατά Τραμπ “λογικής” εκείνο που προκύπτει από το συγκεκριμένο τρόπο “τιμολόγησης” είναι η μη δίκαιη επιβάρυνση των διαφόρων χωρών που συμμετέχουν στην ΕΕ, δεδομένου ότι είναι διαφορετικές για κάθε μια από αυτές οι εμπορικές σχέσεις με τις ΗΠΑ. Παραδειγματικά αναφέρω: Η Ελλάδα το 2024 έχει πλεόνασμα 0,2 δισ. ευρώ και εξαγωγές 2,0 δισ. ευρώ με τις ΗΠΑ. Συνεπώς με βάση τον τύπο του Τραμπ θα έπρεπε να υποστεί ποσοστό δασμό 10% και όχι 20% ως μέλος της ΕΕ. Αντιθέτως η Ιταλία έχει πλεόνασμα 44 δισ. και εξαγωγές 76,4 δισ. και συνεπώς το ποσοστό δασμού θα έπρεπε να ήταν 29%!

Μπορούμε να κάνουμε ακόμη ένα βήμα στο παράλογο του υπολογισμού του ύψους του δασμού μόνο με βάση το εμπορικό έλλειμμα: Όπως είπαμε προηγουμένως, η έκθεση US Trade Rapresentative υποστηρίζει ότι «τα επίμονα εμπορικά ελλείμματα οφείλονται σε έναν συνδυασμό δασμολογικών και μη δασμολογικών παραγόντων που εμποδίζουν την εξισορρόπηση του εμπορίου». Αυτή είναι μια θεμελιώδης παρανόηση και υποδηλώνει ότι η κυβέρνηση του Τραμπ δεν προσπάθησε καν να υπολογίσει τα πραγματικά ύψη των εμπορικών φραγμών. Για παράδειγμα, η Κορέα χτυπήθηκε με δασμούς 26%, παρόλο που έχει μια συμφωνία ελεύθερου εμπορίου με τις ΗΠΑ και ο δασμός που επιβάλλει στις εισαγωγές από αυτές ΗΠΑ ήταν μόλις 0,79% το 2024. Ολόκληρη η αιτιολόγηση του δασμού ήταν το μεγάλο διμερές πλεόνασμα της Κορέας στο εμπορικό ισοζύγιο με τις ΗΠΑ, που μεγάλο μέρος του οφείλεται στην προτίμηση των Αμερικανών για τα οχήματα Hyundai και KIA.

Η σκέψη ότι το εμπορικό έλλειμμα προς μια χώρα είναι πάντα λάθος από μόνο του και ότι αναγκαστικά προκαλείται από κάθε είδους εμπόδια που επιβάλλονται άδικα από αυτήν τη χώρα, δεν έχει καμία οικονομική βάση. Είναι αδύνατον οι ΗΠΑ, όπως και κάθε χώρα, να έχουν ισοσκελισμένο εμπορικό ισοζύγιο με όλες τις υπόλοιπες χώρες του κόσμου! Είναι μια απόλυτη μπουρδολογία! Φθάνει να ρίξει κανείς μια ματιά στη διαχρονική εξέλιξη των εμπορικών ισοζυγίων των χωρών του πλανήτη!

Είναι θεμιτό να χρησιμοποιηθούν οι δασμοί ως μέσον οικονομικής πολιτικής με στόχο μια διαπραγμάτευση που θα επιτύχει μια “δυναμική κατάσταση ισορροπίας” στο διεθνές εμπόριο, η οποία πάντοτε θα μπορεί να διαταραχθεί. Κι αυτό, δεδομένου ότι ο πλανήτης αποτελείται από έθνη που σε τελευταία ανάλυση, πάντοτε θα επιχειρούν ή να επεκτείνουν την ισχύ τους, ή να αποτρέψουν την επέκταση της ισχύος των άλλων ή και να επιβιώσουν σε δύσκολες καταστάσεις.

Πότε είναι θεμιτοί οι δασμοί

Συμπερασματικά, κάθε κυβέρνηση αφού συνεκτιμήσει το κόστος και τα οφέλη από την εφαρμογή κάθε καθεστώτος χαράσσει την εμπορική πολιτική της, η οποία συνήθως είναι ένα μίγμα ελεύθερου εμπορίου με προστατευτισμό και αποτελεί συνάρτηση των στόχων της εγχώριας οικονομίας, καθώς και των συνθηκών που επικρατούν στην παγκόσμια οικονομία. Η αλληλεπίδραση αυτή μεταξύ εγχώριων και διεθνών οικονομικών παραγόντων έχει επιφέρει ταλαντεύσεις μεταξύ φιλελεύθερου και εμπορικού καθεστώτος εθνικής αυτάρκειας, στη διάρκεια των δύο τελευταίων αιώνων.

Οι ταλαντεύσεις αυτές στη σύγχρονη ιστορία του διεθνούς εμπορίου αποτυπώνονται είτε στη σταδιακή απελευθέρωση του διεθνούς εμπορίου, είτε στην εδραίωση των προστατευτικών πολιτικών. Αποτελούν δε εγγενές χαρακτηριστικό της παγκόσμιας οικονομίας του καπιταλισμού. Η επικράτηση του ενός ή του άλλου δόγματος στο διεθνές εμπόριο, αποτελεί αποτέλεσμα της πολιτικής βούλησης και ισχύος των κυρίαρχων πολιτικών και οικονομικών δυνάμεων. Αυτό είναι παγκοίνως γνωστό.

Στα μέσα του 19ου αιώνα η Αγγλία (με βάση τη ρικαρντιανή θεωρία του συγκριτικού πλεονεκτήματος) ήταν υπέρμαχος του ελεύθερου εμπορίου, ενώ οι θεωρίες του Γερμανού Φρίντριχ Λιστ θεμελίωναν την θέση υπέρ της εθνικής οικονομίας. Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η αγγλική σχολή του Καίμπριτζ υποστήριζε τις παρεμβατικές κυβερνητικές πολιτικές στο διεθνές εμπόριο, ενώ η γερμανική σχολή του Κιέλου υποστήριζε το ελεύθερο εμπόριο. Ο λόγος προφανώς αυτής της αλλαγής συνδέεται με την αλλαγή της οικονομικής ισχύος των δύο χωρών.

Βλέπουμε, συνεπώς, ότι οι δασμοί και οι εμπορικές συμφωνίες είναι εξαιρετικά πολιτικοποιημένες ενέργειες και θα προκαλούσαν έκπληξη αν δεν εισέρχονταν στο παιχνίδι του διεθνούς καταμερισμού εργασίας, αλλά πρωτίστως του πλανητικού καταμερισμού ισχύος. Τα υψηλά επίπεδα δασμών μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο στην πολιτική της ισχύος. Ένα από τα πιο ευλογοφανή επιχειρήματα για την ύπαρξη (ή την αύξηση) των δασμών ήταν πως ίσως υποχρέωναν τις άλλες χώρες να μειώσουν τα δικά τους δασμολογικά επίπεδα.

Τμήμα της παραδοσιακής διαπραγματευτικής διαδικασίας –υπό το καθεστώς των συνθηκών που εμπεριείχαν άνευ όρων τη ρήτρα του πιο ευνοούμενου κράτους– συνεπαγόταν μια αρχική αύξηση των δασμών, που στη συνέχεια ίσως αποτελούσαν το σημείο αφετηρίας για μια σειρά ξεχωριστών διαπραγματευτικών επιθέσεων. Σ’ αυτή τη βάση, ακόμη και τα πιο ισχυρά και παραδοσιακά επιχειρήματα περί ελευθέρου εμπορίου καταρρέουν.