Έξοδος στην αγορές με… δεμένα χέρια

του Κώστα Μελά  – 

Η Ελλάδα πραγματοποίησε επιτυχώς τη δεύτερη δοκιμαστική έξοδο στις αγορές, κάνοντας ένα ακόμα βήμα για την οριστική επιστροφή της. Η λεγόμενη “καθαρή έξοδος” από το 3ο μνημόνιο, ωστόσο, είναι πολύ σχετική. Αναγκαία, αλλά όχι και ικανή συνθήκη είναι να υπάρχει “καθαρό” τραπεζικό σύστημα, το οποίο να εκπληρώνει τα κριτήρια της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) και του Εποπτικού Συμβουλίου του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού (SSM).

Καθαρό τραπεζικό σύστημα δεν θα προκύψει, βέβαια, εάν ενισχυθεί με χρήματα από το λεγόμενο “μαξιλάρι” που δημιουργεί το ελληνικό δημόσιο. Οι αγορές θα γνωρίζουν ότι αυτά τα χρήματα προέρχονται από την κυβέρνηση. Αυτό που ενδιαφέρει κυρίως τις αγορές και που καθορίζει την υγεία και σταθερότητα των τραπεζών είναι η ρευστότητα να προέρχεται από πόρους που μπορούν να αναπαραχθούν. Κυρίως από πόρους προερχόμενους από τον ιδιωτικό τομέα.

Ως εκ τούτου, δεν έχει νόημα μία κίνηση ενίσχυσης των τραπεζών με δημόσιο χρήματα. Η ΕΚΤ ασχολείται επιμελώς με την κατάσταση του ελληνικού τραπεζικού συστήματος. Θεωρεί, μάλιστα, ότι για την καλύτερη λειτουργία του θα έπρεπε η Ελλάδα να είναι σε ένα πρόγραμμα, το οποίο θα της εξασφαλίσει και το waiver και απρόσκοπτη φτηνή χρηματοδότηση.

Με τη θέση αυτή δεν συμφωνεί το Eurogroup, επειδή πολύ δύσκολα θα μπορούσαν οι κυβερνήσεων των χωρών-μελών να φέρουν στα Κοινοβούλια τους προς ψήφιση ένα νέο πρόγραμμα για την Ελλάδα.Το ερώτημα είναι ποιος θα πάρει την απόφαση ή τέλος πάντων ποιος θα είναι ο συμβιβασμός στο πλαίσιο της Ευρωζώνης; Εκτιμώ πως η απόφαση θα είναι στο πλαίσιο που θέλουν οι Γερμανοί, επειδή είναι αυτοί που ασκούν την αποφασιστική επιρροή.

Το πιθανότερο, λοιπόν, είναι να εφαρμοστεί στην περίπτωση της Ελλάδας το σενάριο του υβριδικού μοντέλου ενισχυμένης εποπτείας, το οποίο θα συνδέει την εφαρμογή των μέτρων διευθέτησης του χρέους με την υλοποίηση συγκεκριμένων μεταρρυθμίσεων. Για να υπάρξει η “αρκετά καθαρή έξοδος”, για την οποία προ ημερών έκανε λόγο ο Τσακαλώτος, όρος είναι αφενός τα τεστ αντοχής (stress tests) των ελληνικών τραπεζών να βγουν καθαρά, αφετέρου να ολοκληρωθεί επιτυχώς η 4η αξιολόγηση.

Ασφυκτικό πλαίσιο

Εάν συμβούν αυτά, η διαπραγμάτευση μεταξύ της Αθήνας και των δανειστών θα είναι ο βαθμός της ενισχυμένης εποπτείας. Η Πορτογαλία και η Κύπρος, αρνήθηκαν την προληπτική πιστοληπτική γραμμή. Η έξοδος μιας χώρας από μνημόνιο είναι μια πολιτική απόφαση, η οποία, ωστόσο, πρέπει να θεμελιώνεται στην οικονομική πραγματικότητα και στους περιορισμούς που αυτή θέτει. Το πρόβλημα είναι απλό: Εάν η Ελλάδα επιμείνει μέχρι τέλους στην άρνησή της να δεχθεί προληπτική γραμμή στήριξης, θα πρέπει να βγει μόνη της στις αγορές για δανεισμό.

Έχει μετρηθεί, άραγε, με ακρίβεια ποιους βαθμούς ελευθερίας θα προσφέρει αυτή η άρνηση στην Ελλάδα και πως αυτοί θα χρησιμοποιηθούν από την κυβέρνηση; Είναι εύκολο να λέει μία κυβέρνηση ότι θα εφαρμόσει δικό της σχέδιο μετά το καλοκαίρι, αλλά το πλαίσιο, εντός του οποίου θα είναι υποχρεωμένη να κινείται θα έχει διαμορφωθεί σε μεγάλο βαθμό από τους δανειστές. Κι αυτό, επειδή, όπως προανέφερα, η εφαρμογή των μεσοπρόθεσμων μέτρων ελάφρυνσης του χρέους θα εξαρτώνται από την εφαρμογή μεταρρυθμίσεων που θα έχουν υπαγορευθεί από τους δανειστές.

Αυτό θα προκύψει και από την ανάγκη των αγορών να νοιώθουν ότι η Ελλάδα θα συνεχίζει να βαδίζει στον δρόμο της δημοσιονομικής εξυγίανσης και των υψηλών πρωτογενών πλεονασμάτων. Με άλλα λόγια, ότι δεν θα επιστρέψει σε πρακτικές που δημιουργούν ελλείμματα. Μόνο έτσι η χώρα μας θα εξασφαλίσει χαμηλότερα επιτόκια δανεισμού που θα τον καταστήσουν βιώσιμο. Είναι ακριβώς γι’ αυτούς τους λόγους που θεωρώ πως η ελληνική κυβέρνηση δεν μπορεί να αποκτήσει πολλούς βαθμούς ελευθερίας κινήσεων.

Δεν πιστεύω ότι θα της αφήσουν το περιθώριο να επιτύχει τους συμφωνημένους στόχους με πολιτικές της επιλογής της. Πιθανώς μετά τη λήξη του προγράμματος, το σημερινό ασφυκτικό πλαίσιο θα χαλαρώσει κάπως, αλλά τίποτα περισσότερο. Το πόσο θα χαλαρώσει θα εξαρτηθεί από το αποτέλεσμα της σχετικής διαπραγμάτευσης. Με βάση τις υπάρχουσες ενδείξεις, η εκτίμησή μου είναι ότι οι Ευρωπαίοι, με όπλο το χρέος, θα συνεχίσουν να πιέζουν. Με άλλα λόγια, ο βαθμός χαλάρωσης θα είναι οριακός.