Φωνή βοώντος εν τη ερήμω η Έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδος

Με τις γνωστές, αλλά λιγότερες τη φορά αυτή, διπλωματικές λέξεις “ωστόσο”, “παρά”, “αν και”, “παρότι” με τις οποίες συνοδεύει τις αρχικές θετικές διαπιστώσεις και προοπτικές για την οικονομική δραστηριότητα, τον πληθωρισμό και τα δημοσιονομικά μεγέθη, η νέα Έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδος για τη Νομισματική Πολιτική 2023-2024, η οποία υποβλήθηκε στις 26 Ιουνίου θεσμικά (όπως προβλέπει το Καταστατικό), αλλά μήποτε σχεδόν ουσιαστικά (δηλαδή για μελέτη και διόρθωση μόνιμων οικονομικών και διαρθρωτικών ημαρτημένων που προτείνει η Κεντρική Τράπεζα!) στον πρόεδρο της Βουλής των Ελλήνων και το Υπουργικό Συμβούλιο (που να βρεθεί χρόνος για τέτοια δύσκολα θέματα!) επισημαίνει εκκωφαντικά, εις ώτα μάλλον μη ακουόντων ή αποστρεφόντων την πραγματικότητα, τους μόνιμους κινδύνους και τις μόνιμες αβεβαιότητες επί σαράντα τώρα χρόνια.

Συγκεκριμένα, η Τράπεζα της Ελλάδος επισημαίνει ότι οι κίνδυνοι για τις προοπτικές της ελληνικής οικονομίας είναι, πέρα από τυχόν επιδείνωση της γεωπολιτικής κρίσης στην Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή και οι συνεπαγόμενες επιπτώσεις στο διεθνές οικονομικό περιβάλλον:

• Ο χαμηλότερος του αναμενόμενου ρυθμός απορρόφησης και εκταμίευσης των κονδυλίων του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Σταθερότητας (RRF), δηλαδή τα ίδια Παντελάκη μου, τα ίδια Παντελή μου.
• Ενδεχόμενες φυσικές καταστροφές που συνδέονται με τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης (μαθημένα τα βουνά από χιόνια και οι πεδιάδες από πλημμύρες).
• Η εντεινόμενη στενότητα στην αγορά εργασίας (σαράντα χρόνια στενότης και δυσκαμψία!) και
• Η καθυστέρηση υλοποίησης των μεταρρυθμίσεων, που θα επιβράδυνε τη διαδικασία ενίσχυσης της παραγωγικότητας της οικονομίας και της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων (μεταρρυθμίσεις: μία κακόφημη διεθνώς λέξη επί σαράντα χρόνια!).

Μόνιμες και στοιχειωμένες προκλήσεις

Ύστερα από 55 χρόνια οικονομικής δημοσιογραφίας, οικονομικών αναλύσεων, σχολίων και ερευνών στον “Οικονομικό ταχυδρόμο”, “Νέα”, “Βήμα”, “Ελεύθερο Τύπο της Κυριακής” κλπ, ξαναδιάβασα σήμερα στην παραπάνω Έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδος (όλες οι εκθέσεις της Κεντρικής Τράπεζας αποτελούν διαχρονικά τα αρτιότερα εγχειρίδια Πολιτικής και Δημόσιας Οικονομίας!) για προκλήσεις, όπως ότι η συνέχιση της αποκλιμάκωσης του γενικού πληθωρισμού και ιδιαίτερα του πληθωρισμού των ειδών διατροφής είναι βασική πρόκληση για την οικονομία και προϋποθέτει ενίσχυση των συνθηκών ανταγωνισμού στις αγορές προϊόντων, ότι οι διαρκώς αυξανόμενες, αν και με επιβραδυνόμενο ρυθμό, τιμές των τροφίμων έχουν σημαντικές επιπτώσεις στο εισόδημα των νοικοκυριών, αφού τα τρόφιμα κατατάσσονται στα αγαθά πρώτης ανάγκης, με ιδιαίτερα χαμηλή ελαστικότητα ζήτησης.

Επίσης, ότι το δημόσιο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ κινείται καθοδικά τα τελευταία χρόνια, ωστόσο εξακολουθεί να είναι το υψηλότερο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), ότι το συνολικό απόθεμα μη εξυπηρετούμενων δανείων εντός και εκτός του τραπεζικού συστήματος παραμένει σε υψηλά επίπεδα και επηρεάζει αρνητικά τη δυνατότητα νέου δανεισμού. Ακόμα, ότι οι επενδύσεις στην Ελλάδα ως ποσοστό του ΑΕΠ παρουσιάζουν σημαντική απόκλιση από το μέσο όρο της ΕΕ (14,3%, έναντι 22,0% στην ΕΕ το 2023), με επιβαρυντικούς παράγοντες την αβεβαιότητα για το μέλλον, το υψηλό ενεργειακό κόστος, τη μη διαθεσιμότητα εξειδικευμένου προσωπικού, τους υπερβολικούς ρυθμιστικοί κανόνες και το υψηλό κόστος εξωτερικής χρηματοδότησης. Κι απορώ πώς μερικοί τολμούν να κάνουν επενδύσεις και δεν προτιμούν τις… επιχορηγήσεις και τα… επιδόματα ως… “ευάλωτοι”!

Πόση ακόμη μελάνη πρέπει να καταναλώσει η Τράπεζα της Ελλάδος για να επισημαίνει συνεχώς τις χρόνιες αδυναμίες στην αγορά εργασίας. Διαβάστε τί επισημαίνει: «Παρά την αισθητή μείωση της ανεργίας, το συνολικό ποσοστό ανεργίας, αλλά και τα ποσοστά ανεργίας των γυναικών και των νέων παραμένουν σημαντικά υψηλότερα του μέσου όρου της ΕΕ. Επιπλέον, παρατηρείται αναντιστοιχία μεταξύ ζητούμενων και προσφερόμενων θέσεων εργασίας, καθώς οι επιχειρήσεις δυσκολεύονται να βρουν κατάλληλους εργαζόμενους για να καλύψουν τις ανάγκες τους. Ταυτόχρονα, το ποσοστό συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό, παρά την αύξηση των τελευταίων ετών, παραμένει χαμηλό σε σχέση με το μέσο όρο της ΕΕ, ιδίως στις ομάδες των γυναικών, των νέων και των ατόμων με αναπηρία (ΑμεΑ). Το χαμηλό ποσοστό συμμετοχής μπορεί να αποτελέσει τροχοπέδη στην περαιτέρω ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας, καθώς και στην κοινωνική συνοχή».

Ως προκλήσεις η Τράπεζα της Ελλάδος αναφέρει το μόνιμα αρνητικό εξωτερικό ισοζύγιο και υψηλή αρνητική διεθνής επενδυτική θέση (δηλαδή το συσσωρευμένο χρέος της προς το εξωτερικό, που είναι περίπου στο -141% του ΑΕΠ), τη στενότητα (κι άλλη στενότητα!) στην αγορά κατοικίας, που επιτείνει την κοινωνική ανισότητα, ενώ έχει αρνητικές προεκτάσεις και στον οικογενειακό προγραμματισμό, δυνητικά επηρεάζοντας δυσμενώς και το ποσοστό γεννήσεων, τη χαμηλή διαρθρωτική ανταγωνιστικότητα (όλοι οι διεθνείς εκθέσεις βοούν ότι το επιχειρηματικό περιβάλλον εξακολουθεί να είναι λιγότερο ελκυστικό από ό,τι στις περισσότερες χώρες της ΕΕ και ότι η ταχύτητα απονομής της δικαιοσύνης, η γραφειοκρατία και η αναποτελεσματικότητα σε ορισμένους τομείς της δημόσιας διοίκησης (π.χ. στις μεταβιβάσεις ακινήτων, στην εκπόνηση χωροταξικών σχεδίων, στην ολοκλήρωση του Εθνικού Κτηματολογίου) παραμένουν σε χειρότερο επίπεδο συγκριτικά με άλλες χώρες της ΕΕ και η γήρανση του πληθυσμού, η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και η ενεργειακή μετάβαση.

Επανάληψη των ίδιων προτάσεων!

Για την αντιμετώπιση όλων αυτών των κινδύνων, των προκλήσεων και των “στενοτήτων”, ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, ευθέως πάλι και εκκωφαντικώς προτείνει τις συγκεκριμένες δράσεις, οι οποίες επιγραμματικά (το αναλυτικό κείμενο εντυπωσιάζει!) έχουν ως εξής:

• Η υλοποίηση πολιτικών που διασφαλίζουν τη διατηρήσιμη αποκλιμάκωση του πληθωρισμού, και ειδικά του πληθωρισμού των ειδών διατροφής και των υπηρεσιών, ο οποίος, παρότι ακολουθεί πλέον καθοδική τροχιά, παραμένει σε υψηλά επίπεδα.

Στο πλαίσιο αυτό, η εγχώρια οικονομική πολιτική θα πρέπει να ασκείται με τρόπο που να υποστηρίζει την κοινή νομισματική πολιτική και να μην οδηγεί σε πληθωριστικές πιέσεις. Παράλληλα, τόσο οι αυξήσεις των τιμών των αγαθών και των υπηρεσιών όσο και οι μισθολογικές αυξήσεις θα πρέπει να είναι συνεπείς με το μεσοπρόθεσμο στόχο του πληθωρισμού. Bραχυπρόθεσμα θα πρέπει να ενταθούν οι έλεγχοι των αρμόδιων ελεγκτικών οργάνων ώστε να διασφαλιστεί η τήρηση του ανταγωνισμού και, όπου χρειάζεται, να επιβληθούν οι κατάλληλες διοικητικές κυρώσεις. Μεσοπρόθεσμα, απαιτείται η άρση των πάσης φύσεως εμποδίων στον ανταγωνισμό στις αγορές αγαθών και υπηρεσιών με κατάλληλες εθνικές και ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες.

• Η έγκαιρη απορρόφηση και εκταμίευση των πόρων του RRF προς τον ιδιωτικό τομέα.
• Η εφαρμογή, κατά προτεραιότητα, των μεταρρυθμίσεων που αποσκοπούν στην εξάλειψη διαρθρωτικών αδυναμιών, όπως οι καθυστερήσεις στην απονομή της δικαιοσύνης, η γραφειοκρατία στη δημόσια διοίκηση και το έλλειμμα ψηφιακών δεξιοτήτων.
• Η επίτευξη διατηρήσιμων πρωτογενών πλεονασμάτων μέσω μιας φιλικής προς την ανάπτυξη δημοσιονομικής πολιτικής (αποτελεσματικότητα των δημόσιων δαπανών, μέσω καλύτερης στόχευσης των κοινωνικών δαπανών, ώστε να αυξηθούν οι δημόσιες επενδύσεις και οι δαπάνες εκπαίδευσης και υγείας, οι οποίες έχουν ιδιαίτερα θετικές επιδράσεις στη μεσομακροπρόθεσμη αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ). Ταυτόχρονα, θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στη διεύρυνση της φορολογικής βάσης, μέσω της καταπολέμησης της φοροδιαφυγής.
• Η περαιτέρω ενίσχυση της ανθεκτικότητας του τραπεζικού τομέα.
• Η αντιμετώπιση των διαρθρωτικών προβλημάτων στην αγορά εργασίας. Σημαντικό ρόλο στη σύζευξη των αναγκών της αγοράς εργασίας με τις δεξιότητες των εργαζομένων έχει η εκπαίδευση, και ιδιαίτερα η τεχνική εκπαίδευση και η διά βίου μάθηση.
• Υλοποίηση πολιτικών που αποσκοπούν στην αύξηση της αποταμίευσης των νοικοκυριών. Αυτές περιλαμβάνουν: (α) την ανάπτυξη της αγοράς κεφαλαίων, (β) την παροχή στοχευμένων φορολογικών κινήτρων έτσι ώστε να τονωθεί η αποταμίευση σε προϊόντα της κεφαλαιαγοράς, σε συνδυασμό με μέτρα για την προαγωγή του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού, (γ) την ενίσχυση του κεφαλαιοποιητικού χαρακτήρα του πρώτου πυλώνα του ασφαλιστικού συστήματος (κοινωνική ασφάλιση) και (δ) την ενίσχυση του τρίτου πυλώνα του ασφαλιστικού συστήματος (ιδιωτική ασφάλιση).
• Η προσέλκυση ξένων επενδυτικών κεφαλαίων. H υλοποίηση μεταρρυθμίσεων που βελτιώνουν το επιχειρηματικό περιβάλλον και τη λειτουργία του δημόσιου τομέα θα ενθαρρύνει την εισροή ξένων επενδυτικών κεφαλαίων.
• Η διασφάλιση της πρόσβασης των πολιτών σε στέγαση με αποδεκτούς όρους. Κρίνεται αναγκαία η λήψη μέτρων για τη διευκόλυνση της απόκτησης κατοικίας και την ενίσχυση της προσφοράς προσιτής κατοικίας, ιδίως στα μεγάλα αστικά κέντρα με υψηλή πληθυσμιακή συγκέντρωση.
• Η προώθηση όλων των διαθέσιμων μορφών ιδιωτικής χρηματοδότησης των επενδύσεων, συμπεριλαμβανομένης της καλύτερης πρόσβασης στις κεφαλαιαγορές για την κάλυψη των επενδυτικών αναγκών των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, ιδίως των νεοφυών και καινοτόμων, που δεν διαθέτουν επαρκή πάγια στοιχεία ενεργητικού ως εξασφαλίσεις για τη λήψη τραπεζικών δανείων και για την υλοποίηση των επενδυτικών τους προγραμμάτων.

Πολύ δύσκολα “μαθήματα” σε μια χώρα που όλο το πολιτικό σύστημα, των οικιών ημών εμπιμπραμένων, ασχολείται με ευρηματικούς πολιτικούς νεολογισμούς, όπως “ΚεντροΔεξιά”, “ΚεντροΑριστερά”, “ΑκροΔεξιά”, που θα έκαναν τους Αριστοτέλη και Πλάτωνα να υπομειδιούν κουνώντας απελπιστικά το κεφάλι τους…