Φθινοπωρινή ψυχρολουσία για το δολάριο – Η αποδολαριοποίηση προχωρά

Ενδεικτικά των διεθνών οικονομικών εξελίξεων είναι τα δεδομένα που γνωστοποιήθηκαν τον Οκτώβριο για τα “μερίδια” των νομισμάτων στις διεθνείς πληρωμές. Για πρώτη φορά, τον περασμένο μήνα, από το Φεβρουάριο του 2013, το ευρώ ξεπέρασε το αμερικανικό δολάριο, με τη βρετανική λίρα, το ιαπωνικό γεν και το καναδικό δολάριο να καταλαμβάνουν την τρίτη, τέταρτη και πέμπτη θέση.

Αυτό προκύπτει από τα στοιχεία της κοινότητας της Παγκόσμιας Διατραπεζικής Οικονομικής Επικοινωνίας, τη γνωστή  SWIFT, η οποία διεκπεραιώνει εντολές πληρωμής για πάνω 11.000 τράπεζες και χρηματοπιστωτικά ιδρύματα σε όλο τον πλανήτη. Συγκεκριμένα, η χρήση του δολαρίου στις διεθνείς συναλλαγές μειώθηκε κατά 4,6%, από τον περασμένο Δεκέμβριο, φτάνοντας το 37,64% του συνόλου των συναλλαγών, τον Οκτώβριο. Το ευρώ είχε οριακά μεγαλύτερο μερίδιο, φτάνοντας το 37,82%, μια αύξηση της τάξης του 6% σε σχέση με τα τέλη του 2019.

Φυσικά, να σημειωθεί ότι το δολάριο παραμένει το νόμισμα στο οποίο διεξάγεται το μισό εμπόριο διεθνώς, σύμφωνα με την Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών, ενώ αντιστοιχεί στο 85% των αγοραπωλησιών συναλλάγματος. Επίσης οι μισοί διεθνείς τίτλοι χρέους και δάνεια στον κόσμο παραμένουν σε δολάρια.

Παρόλα αυτά, όπως φαίνεται, η χρήση του δολαρίου στις διεθνείς συναλλαγές παρουσιάζει υποχώρηση, το ίδιο και η συναλλαγματική του αξία σύμφωνα με την Goldman Sachs, και το Bloomberg εντοπίζει τα αίτια στην κατάσταση του παγκοσμίου εμπορίου, τις επιπτώσεις της πανδημίας και τον πολιτικό ανταγωνισμό. Η ειδικότερη εξήγηση όμως αφορά σε συγκεκριμένες στρατηγικές επιλογές ανταγωνιστών των ΗΠΑ, δηλαδή της Κίνας, της Ρωσίας αλλά και της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Το ρωσοκινεζικό μπλοκ

Σύμφωνα με ανάλυση του πανεπιστημίου Renmin της Κίνας, οι εμπορικές συμφωνίες σε γουάν και ρούβλι έφτασαν το 24% κατά το α’ εξάμηνο του 2020. Μόσχα και Πεκίνο χρησιμοποιούν τα δικά τους νομίσματα ιδίως για το εμπόριο πετρελαίου και φυσικού αερίου μεταξύ τους μειώνοντας το κόστος συναλλαγών και την εξάρτηση από το δολάριο. Ενδεικτικά, το 2014 οι δύο χώρες υπέγραψαν νομισματικό swap αξίας 150 δισ. γουάν (24,5 δισ. δολάρια), για τρία χρόνια, και το οποίο ανανεώθηκε το 2017. Να θυμίσουμε ότι, στο πλαίσιο του εμπορικού πολέμου ΗΠΑ-Κίνας, παράγοντες της Ουάσιγκτον έχουν απειλήσει ακόμα και με αποκλεισμό του Πεκίνου από το δολαριακό σύστημα πληρωμών – μια απειλή που οι Κινέζοι λαμβάνουν σοβαρά υπόψη.

Με βάση τα στοιχεία της SWIFT, το κινεζικό γουάν ήταν 35ο νόμισμα (ως νόμισμα συναλλαγών) τον Οκτώβριο του 2010 και βρίσκεται πια στα έξι πρώτα. Παράλληλα, τα δεδομένα που δίνει στη δημοσιότητα το αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών δείχνουν ότι η Κίνα έχει μειώσει σημαντικά τις ποσότητες αμερικανικών ομολόγων που κατέχει, φτάνοντας το 1,07 τρισ. δολάρια, δηλαδή το χαμηλότερο από το Μάρτιο του 2017.

Ο κινεζικός Τύπος ανέφερε πρόσφατα ότι στόχος της Κίνας είναι να μειώσει την έκθεσή της στα αμερικανικά ομόλογα κατά 20%, στα περίπου 800 δισ. δολάρια. Αντίθετα, αυξάνει την έκθεσή της στο ιαπωνικό χρέος, η οποία τον Ιούλιο έφτασε να είναι 3,6 φορές μεγαλύτερη από ό,τι την ίδια περίοδο πέρυσι. Βέβαια η διαδικασία απεμπλοκής από το δολάριο δεν είναι μια απλή υπόθεση για την Κίνα. Με βάση τα στοιχεία του 2015, από τα συνολικά αποθέματά της, το 58% είναι σε δολάρια.

Τρόπους επιτάχυνσης της αποδολαριοποίησης είχε, πάντως, περιγράψει πριν λίγο καιρό ο πρώην διοικητής της Λαϊκής Τράπεζας της Κίνας και επικεφαλής της κινεζικής ένωσης τραπεζών, Zhou Xiaochuan. Ένας από αυτούς είναι η διάδοση της χρήσης ενός ηλεκτρονικού συστήματος πληρωμών για τις εγχώριες εμπορικές συναλλαγές της Κίνας.

Οι γερμανικές βλέψεις

Στο μεταξύ, και το ευρώ κερδίζει έδαφος έναντι του δολαρίου. Ενδεικτικά το 43% των ρωσικών εξαγωγών στην ΕΕ έγινε σε ευρώ, από 38% που ήταν στο τέλος του 2019. Επίσης, σε ευρώ είναι πια το 20% των παγκόσμιων συναλλαγματικών αποθεμάτων. Η ΕΕ και κυρίως η Γερμανία δρομολογεί την ενίσχυση αυτής της τάσης, όλο και πιο ανοιχτά.

Δεν είναι τυχαίο το σχόλιο του Γερμανού πρώην επιτρόπου για τον προϋπολογισμό, Γκίντερ Έτινγκερ, σε άρθρο του στη Handelsblatt τον περασμένο Αύγουστο ότι το ευρώ «έχει την ευκαιρία να γίνει μεγάλος παίκτης στο διεθνές νομισματικό σκηνικό. Και στο μέλλον να σπάσει την πρωτοκαθεδρία του δολαρίου ως αποθεματικού νομίσματος». Τέτοιες δηλώσεις θα αυξηθούν στο μέλλον, εν όψει της συμφωνίας σε επίπεδο κορυφής της ΕΕ, που θα επιτρέψει στην Ένωση να δανείζεται και να δανείζει, πολύ πέραν των ορίων και της εντολής του Eυρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας.

Πάντως, τίποτε από τα παραπάνω δεν προδιαγράφει τη μοίρα του δολαρίου, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά την ισοτιμία του. Στις ΗΠΑ αναθερμαίνεται η συζήτηση για νέο πακέτο στήριξης της οικονομίας, και εν όψει των υποσχόμενων εξελίξεων στο μέτωπο του εμβολίου το δολάριο παραμένει ελκυστικό επενδυτικό καταφύγιο.