Γιατί αυξάνονται αλματωδώς τα περιστατικά εγκατάλειψης ναυτικών

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με νέα στοιχεία που δημοσίευσε η Διεθνής Ομοσπονδία Εργαζομένων στις Μεταφορές (ITF) φέτος από την αρχή του χρόνου μέχρι τον Μάϊο καταγράφτηκαν 158 περιστατικά, αυξημένα κατά 33% σε σύγκριση με τα 119 το αντίστοιχο περυσινό διάστημα.

Αυτά τα περιστατικά είχαν συνέπειες για τουλάχιστον 1.501 ναυτικούς, πολλοί από τους οποίους έμειναν για μήνες απλήρωτοι, χωρίς τροφή, νερό ή ιατρική περίθαλψη, και σε ορισμένες περιπτώσεις τους έχει απαγορευτεί η πρόσβαση σε λιμενικές εγκαταστάσεις.

Ανάμεσα στα φετινά περιστατικά εγκατάλειψης, που υπάρχουν στην κοινή βάση δεδομένων της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ILO) και του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (ΙΜO) φαίνεται και η περίπτωση ελληνικού μικρού φέρι μπόουτ, που ακινητοποιήθηκε στον Ασπρόπυργο, με πέντε Έλληνες ναυτικούς ως μέλη του πληρώματος, οι οποίοι διεκδικούσαν τα δεδουλευμένα τους. Επίσης, αναφέρεται ένα ελληνόκτητο με σημαία Παναμά φορτηγό μεταφοράς χύδην (bulk carrier), το οποίο είχε ακινητοποιηθεί σε λιμάνι της Σομαλίας με 22 ναυτικούς, από τη Συρία, που ήταν απλήρωτοι επί δύο μήνες. Και στις δύο περιπτώσεις οι ναυτικοί φαίνεται να εξοφλήθηκαν και όπου χρειάστηκε να επαναπατρίστηκαν.

Πάντως, η φετινή αύξηση των περιστατικών δημιουργεί μεγάλη ανησυχία διότι και το 2024 είχε καταγραφεί, σύμφωνα με στοιχεία του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (ΙΜΟ), ένας αριθμός- ρεκόρ 310 περιστατικών, περισσότερων κατά 118% συγκριτικά από τα 142 περιστατικά του 2023.

Αποτέλεσμα την περυσινή χρονιά ήταν τουλάχιστον 3.133 ναυτικοί να μείνουν εγκλωβισμένοι σε πλοία, σε διάφορα μέρη του κόσμου. «Η εγκατάλειψη είναι ένα αυξανόμενο, συστημικό πρόβλημα», δήλωσε ο Stephen Cotton, γενικός γραμματέας της ITF. Και πρόσθεσε: «Πίσω από κάθε αριθμό βρίσκεται ένας άνθρωπος που έχει απογοητευτεί από τη [ναυτιλιακή] βιομηχανία και τις κυβερνήσεις που είναι υπεύθυνες για τη ρύθμισή της. Το γεγονός ότι βρισκόμαστε σε “δρόμο” για να σπάσουμε το φρικτό ρεκόρ του περασμένου έτους είναι ένα σημάδι ότι απαιτείται επείγουσα μεταρρύθμιση».

Σημαίες ευκαιρίας και ατιμωρησία

Η εγκατάλειψη πλοίων συμβαίνει συνήθως για οικονομικούς λόγους καθώς οι πλοιοκτήτες επιλέγουν να εγκαταλείψουν τα πλοία τους για να αποφύγουν οικονομικές και νομικές υποχρεώσεις. Μάλιστα, ορισμένοι εγγράφουν τα πλοία τους σε νηολόγια με ελαστικούς κανονισμούς εργασίας, αυξάνοντας τον κίνδυνο εγκατάλειψης.

«Έχουμε να κάνουμε με πλοιοκτήτες που “εξαφανίζονται”, συχνά προστατευμένοι από νηολόγια κατώτερων προδιαγραφών», δήλωσε ο Steve Trowsdale, επικεφαλής του σώματος επιθεωρητών του ITF. «Συχνά είναι αδύνατο ακόμη και να προσδιοριστεί ποιος είναι ο ιδιοκτήτης του πλοίου. Αυτή η αυξανόμενη ατιμωρησία είναι που κάνει την κατάσταση τόσο επικίνδυνη».

Για αυτό, σύμφωνα με το ITF, το σύστημα των σημαιών ευκαιρίας (FOC) βρίσκεται στην καρδιά της κρίσης, επιτρέποντας στα πλοία να νηολογούνται σε χώρες με αδύναμη κανονιστική εποπτεία, ελάχιστη φορολογία και περιορισμένη διαφάνεια. Σήμερα, πάνω από το 50% του παγκόσμιου εμπορικού στόλου είναι νηολογημένο σε κράτη με δικαίωμα ελεύθερης πρόσβασης (FOC), τα οποία αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 80% των γνωστών περιπτώσεων εγκατάλειψης.

Στον επίσημο κατάλογο των “σημαιών ευκαιρίας” περιλαμβάνονται 45 σημαίες. Ανάμεσά τους μεγάλα νηολόγια όπως Λιβερίας, Παναμά, Νήσων Μάρσαλ κ.α. αλλά και κρατών μελών της ΕΕ, όπως της Μάλτας και της Κύπρου. «Πρέπει να αποκαλύψουμε και να μεταρρυθμίσουμε το σύστημα FOC. Κάθε πλοίο πρέπει να φέρει μια σημαία που να αποδεικνύει μια διαφανή, ανιχνεύσιμη σύνδεση με τον πραγματικό ιδιοκτήτη του», ανέφερε ο Steve Trowsdale. Η ITF ζητά να γίνει μια παγκόσμια αναθεώρηση των συστημάτων καταγραφής πλοίων και να τεθούν πιο ισχυρά εργαλεία επιβολής για τις ρυθμιστικές αρχές.

Οι βασικές μεταρρυθμίσεις- κατά την ITF- πρέπει να περιλαμβάνουν την επιβολή διαφάνειας στην ιδιοκτησία πλοίων, την εξουσιοδότηση των αρχών να κρατούν πλοία που συνδέονται με οφειλές δεδουλευμένων ή εγκατάλειψη, τη θέσπιση διεθνών προτύπων λογοδοσίας για τα μητρώα FOC και τη διασφάλιση εγγυήσεων για τη τροφοδοσία, τη μισθοδοσία και τον επαναπατρισμό των ναυτικών που έχουν μείνει αβοήθητοι.

Ωστόσο, ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός, όπου οι αποφάσεις υπαγορεύονται από πλειοψηφίες, που διαμορφώνονται από τα κράτη με τις σημαίες, που εξυπηρετούν την πλοιοκτησία, δεν φαίνεται διατεθειμένος να εξετάσει το ζήτημα. Στη τελευταία σύνοδο της Νομικής Επιτροπής, που έγινε, τον περασμένο Μάρτιο, στο Λονδίνο, αν και εκφράστηκαν ανησυχίες για την αύξηση των περιστατικών εγκατάλειψης η συζήτηση κατέληξε να ζητηθεί, μόνο, η «αυστηρότερη εφαρμογή της Σύμβασης Ναυτικής Εργασίας (MLC), ιδίως των διατάξεων της για την οικονομική ασφάλεια [των ναυτικών]», η οποία, πάντως, δεν έχει φανεί αποτελεσματική.