Γιατί απέτυχε η αύξηση των επιτοκίων από την ΕΚΤ

Σήμερα, όπως προκύπτει εκ του αποτελέσματος, ότι η προσδοκία αυτή της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας δεν επαληθεύτηκε υπό την έννοια ότι το αναμενόμενο επίπεδο (2%) του πληθωρισμού εκτιμάται ότι δεν θα επιτευχθεί πριν το 2025, γεγονός που σημαίνει ότι για παράδειγμα στην Ελλάδα το υψηλό επίπεδο του πληθωρισμού (3,4% τον Απρίλιο του 2024 και 3,1% κατά την ΕΛΣΤΑΤ) και κατά μέσο όρο 2,4% στην Ευρωζώνη (Eurostat, Mάϊος 2024) και της συρρίκνωσης της αγοραστικής δύναμης των εισοδημάτων θα διαρκέσει τουλάχιστον 4,5 χρόνια.

Από την άποψη αυτή είναι ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι στα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης το επίπεδο του πληθωρισμού δεν μειώνεται αλλά επιβραδύνεται η αύξησή του (+2,4% κατά την περίοδο Μάρτιος 2023-Μάρτιος 2024, Aude Martin, Alternatives Economiques, 17/4/2024). Στις συνθήκες αυτές αναδεικνύεται ότι η λανθασμένη εκτίμηση της ΕΚΤ για την διάρκεια και το βάθος των πληθωριστικών πιέσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση συνιστά το αποτέλεσμα της λανθασμένης θεώρησης και πολιτικής της, ότι η σταδιακή αύξηση των επιτοκίων θα ήλεγχε την εκρηκτική αύξηση του πληθωρισμού με τη μείωση της ζήτησης και με τη δημιουργία συνθηκών ευνοϊκότερης ισορροπίας της συνολικής προσφοράς.

Έτσι μετά από μία διετία πληθωριστικών πιέσεων, οι οποίες από τη στιγμή που δεν ήταν και δεν είναι νομισματικής προέλευσης, ήταν αναμενόμενο από πολλούς αναλυτές στα κράτη-μέλη της ΕΕ-27 ότι δεν θα μπορούσαν να αντιμετωπισθούν, και μάλιστα σε σύντομο χρονικό διάστημα, με μέτρα (αύξηση επιτοκίων) νομισματικής πολιτικής (Olivier Passet, Xerfi, 2022).

Επιπλέον η διστακτικότητα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας στην ταχύτερη μείωση των επιτοκίων κατά το 2024 αποτυπώνεται τόσο με τη μέχρι σήμερα διατήρηση του υψηλού επιπέδου τους, όσο και με την εκτίμηση (Βήμα 12/5/2024) ότι μέχρι το τέλος του 2024 δε θα μειωθούν τέσσερις αλλά δύο φορές.

Νομισματική πολιτική ΕΚΤ-Fed

Αυτό σημαίνει ότι η επιλογή της αύξησης των βασικών επιτοκίων κατά δέκα φορές αξιολογούμενη ως ταχεία και ως επιθετική νομισματική πολιτική, σε συνδυασμό με την διστακτικότητα ταχύτερης μείωσης τους, θα οδηγήσει την ΕΚΤ σε παράταση, μέχρι τουλάχιστον το 2025, της απόκλισης από την καταστατική προσήλωση της εγγύησης της σταθερότητας των τιμών στην ευρωζώνη. Τούτων δοθέντων, η συγκεκριμένη επιλογή της αύξησης των επιτοκίων αξιολογείται ως περιορισμένης επίδρασης στη μείωση του πληθωρισμού και ως μεγαλύτερης επίδρασης στην μείωση της οικονομικής δραστηριότητας στα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Σημειώνεται ότι σύμφωνα με σχετική μελέτη (OFCE, 2024) η αύξηση των επιτοκίων από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα από το 2022 προκάλεσε μία μείωση της αύξησης του ΑΕΠ στην Γαλλία της τάξης των 1,2 ποσοστιαίων μονάδων. Κι’ αυτό επειδή η ασκούμενη από την ΕΚΤ αλλά και από την Fed νομισματική πολιτική τόσο σε χρόνο και σε ρυθμό, όσο και σε επίπεδο αύξησης των επιτοκίων εμπεριείχε και εμπεριέχει την αντίφαση μεταξύ της πολιτικής της αύξησης των επιτοκίων από την μία πλευρά και τον χαρακτήρα και τα αίτια των πληθωριστικών πιέσεων από την άλλη πλευρά.

Η παρατήρηση αυτή σημαίνει ότι ενώ ο συγκεκριμένος πληθωρισμός είναι πληθωρισμός της προσφοράς και της απληστίας των κερδών, τα βασικά μέτρα αντιμετώπισης του (αύξηση των επιτοκίων) αξιολογούνται ωσάν να είναι πληθωρισμός της ζήτησης.

Μέτρα Αντιμετώπισης

Ως εκ τούτου, ως πληθωρισμός της προσφοράς με παρενέργειες στη μείωση της ζήτησης, στην επιβράδυνση και την ύφεση της οικονομικής δραστηριότητας, απαιτείται για την αποτελεσματική του αντιμετώπιση:

• Άμεσα μέτρα χρηματοδοτικής υποστήριξης της αγοραστικής δύναμης των νοικοκυριών, των επιχειρήσεων, της μείωσης των τιμών των ενεργειακών προϊόντων, των μεταφορών και των τροφίμων.
• Βραχυ-μεσοπρόθεσμα μέτρα αλλαγής της δομής της προσφοράς, του εφοδιασμού και των συνθηκών ανταγωνισμού, ιδιαίτερα των ενεργειακών προϊόντων και των τροφίμων.
• Αύξηση του στόχου του πληθωρισμού στην Ε.-27 στο 3% (P. Krugman, Oliv. Blanchard, Chr. Blot,κ.λ.π), προκειμένου να περιοριστούν οι συνέπειες μείωσης του ρυθμού αύξησης του ΑΕΠ και αύξησης της ανεργίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση από την αναγκαστική επιστροφή του στόχου του πληθωρισμού στο 2% (A. Martin, 17/4/2024).

Παράλληλα, θα δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις διεύρυνσης του κοινωνικού και δημοσιονομικού χώρου της ευρωπαϊκής οικονομίας. Έτσι για τους λόγους αυτούς η επιλογή της μείωσης των επιτοκίων από την ΕΚΤ απαιτείται να είναι ταχύτερη και δυναμική, προκειμένου η αντιστροφή της κοινωνικοοικονομικής πορείας της ευρωπαϊκής οικονομίας και των κρατών-μελών να επιτευχθεί σε ταχύτερο χρόνο σε όφελος της ανάπτυξης, της διεύρυνσης του δημοσιονομικού χώρου (Chr. Chavagneux 29/1/2024) και του αποτελεσματικού ελέγχου του πληθωρισμού, ιδιαίτερα των τροφίμων, των ενεργειακών προϊόντων και των κερδών της απληστίας. Διαφορετικά, εκτιμάται ότι κατά το επόμενο χρονικό διάστημα η ευρωζώνη και τα κράτη-μέλη θα απομακρυνθούν από την δημιουργία των συνθηκών έναρξης ενός έγκαιρου και ενάρετου αναπτυξιακού κύκλου.