Γιατί η ΕΕ χάνει τον λόγο ύπαρξης – Ανισότητες και ευρωεκλογές

Είναι πλέον προφανές ότι στα τέλη της τρέχουσας δεκαετίας, κυρίαρχα χαρακτηριστικά, μεταξύ των άλλων, που σηματοδοτούν την πορεία της ΕΕ, είναι η σταδιακή διεύρυνση της φτωχοποίησης του πληθυσμού και η εγκαθίδρυση διαφόρων κατηγοριών δυϊσμού που τροφοδοτεί τις ανισότητες. Φερ’ ειπείν ο οικονομικός-κοινωνικός δυϊσμός, ο δυϊσμός ευρωπαϊκών-περιφερειακών ανισοτήτων, η σταδιακή διεύρυνση του εισοδηματικού χάσματος πλουσίων-φτωχών κρατών-μελών και τμημάτων του πληθυσμού, κ.λ.π.

Έτσι, στην πορεία αυτή, απέκτησε δυναμική, όπως προκύπτει εκ του αποτελέσματος, η θεσμοποίηση της Ευρώπης των πολλαπλών ταχυτήτων, του κοινωνικού dumping και του αθέμιτου ανταγωνισμού καθώς και η πλήρης αποδυνάμωση της πολιτικά, δημοκρατικά και κοινωνικά ισχυρής και ενιαίας Ευρώπης. Kι΄αυτό γιατί οι ασκούμενες πολιτικές μείωσης, από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, της φορολογίας του κεφαλαίου, των δαπανών εκπαίδευσης, υγείας και της συρρίκνωσης των δημόσιων και κοινωνικών υπηρεσιών, κ.λ.π., συνέβαλαν καθοριστικά σε μια σειρά αρνητικών εξελίξεων: την παρατηρούμενη αύξηση των ανισοτήτων, την εισοδηματική κατάρρευση των εργαζόμενων στρωμάτων του πληθυσμού και ενός τμήματος της μεσαίας τάξης, με διαφοροποιήσεις, και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η περίοδος που συνέβαλε ιδιαίτερα στη διεύρυνση των ανισοτήτων και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού ήταν η περίοδος της πρόσφατης οικονομικής κρίσης και ύφεσης, κατά την οποία εφαρμόστηκαν πολιτικές μείωσης των μισθολογικών και μη μισθολογικών δαπανών, απορρύθμισης της αγοράς εργασίας, αύξησης της ανεργίας αποδιάρθρωσης του κοινωνικού κράτους, κ.λ.π., με αποτέλεσμα την εμβάθυνση των συνθηκών απο-δημοκρατισμού της πολιτικής και κοινωνικο-οικονομικής λειτουργίας.

Η αξιολόγηση της παρατήρησης αυτής στην Ευρώπη σημαίνει ότι συγκρίνοντας τη δυναμική της σύγκλισης (μείωση των ανισοτήτων) με τη δυναμική της απόκλισης (αύξηση των ανισοτήτων), διαπιστώνεται ότι επικρατεί σε σημαντικό βαθμό η δεύτερη επί της πρώτης. Πιο συγκεκριμένα, ιδιαίτερα ανησυχητικά είναι, κατά τη μνημονιακή περίοδο 2010-2018, τα στοιχεία του ιδρύματος Bertelsman καθώς και της ΕΕ για την εργασιακή και κοινωνική κατάσταση στα 28 κράτη-μέλη της ΕΕ.

Νεοφιλελεύθερες πολιτικές και φτωχοποίηση

Σύμφωνα με αυτά, η Ελλάδα βρίσκεται στην πρώτη τριάδα μαζί με Βουλγαρία και Ρουμανία των χωρών με τα σοβαρότερα προβλήματα εισοδηματικής ανισότητας, καθώς το 2016 το πλουσιότερο 20% του πληθυσμού είχε εισοδήματα 6,5 φορές μεγαλύτερα από το φτωχότερο 20% του πληθυσμού. Όμως και κατά την προμνημονιακή περίοδο 1994-2009 παρατηρούνται στην Ελλάδα, μεταξύ των άλλων, συνθήκες ανισοκατανομής του εισοδήματος (φοροαπαλλαγές, φοροδιαφυγή, εισφοροδιαφυγή, υπερτιμολογήσεις κρατικών προμηθειών, κ.λ.π.), οι οποίες συνέβαλαν, κατά βάση, στην αύξηση του δημόσιου ελλείμματος, του δημόσιου χρέους καθώς και στη δημιουργία των συνθηκών της σοβαρότερης οικονομικής κρίσης και ύφεσης στη χώρα μας.

Η απόφαση των δανειστών και των ελληνικών κυβερνήσεων ότι «η κρίση των ανισοτήτων αποτελεί λύση της οικονομικής κρίσης και ύφεσης στην Ελλάδα», που λήφθηκε το 2009 και υλοποιείται μέχρι σήμερα, καθόρισε, όπως προκύπτει εκ του αποτελέσματος, τις πολιτικές επιλογές για την ελληνική οικονομία τουλάχιστον για την τρέχουσα δεκαετία 2010-2020, Έτσι όμως συμπαρέσυρε σε χαμηλά επίπεδα την δημοκρατική λειτουργία, την απασχόληση, τους μισθούς, τις συντάξεις και τα κοινωνικά επιδόματα και σε υψηλά επίπεδα την ανεργία και τη φορολογία.

Στις συνθήκες αυτές, διατηρούνται σε υψηλά επίπεδα η αποεπένδυση, η ανισότητα και η αποθάρρυνση για εργασία, οι οποίες επιφέρουν, μεταξύ των άλλων, χαμηλά επίπεδα παραγωγικότητας. Παράλληλα, οι νεοφιλελεύθερης έμπνευσης πολιτικές που εφαρμόστηκαν από την δεκαετία του 1970 στη Μεγάλη Βρετανία και από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 στη Γερμανία, γενικεύτηκαν σε όλη την ΕΕ μέχρι σήμερα.

Έτσι έχουν δημιουργήσει, όπως προκύπτει εκ του αποτελέσματος, συνθήκες, μεταξύ των άλλων, υπαρξιακής κρίσης, κρίσης εμπιστοσύνης, εκτεταμένης διάβρωσης της δημοκρατικής της λειτουργίας και αμφισβήτησης της συνεκτικής προοπτικής του ευρωπαϊκού εγχειρήματος. Τα κοινωνικοοικονομικά, παραγωγικά και πολιτικά αυτά δεδομένα σημαίνουν ότι εάν δεν ανατραπεί η μέχρι σήμερα πορεία απο-δημοκρατικοποίησης και απο-ευρωπαϊκοποίησης της ΕΕ, τότε η αναπτυξιακή και δημοκρατική-πολιτική της προοπτική θα απειληθεί από το κοινωνικό κόστος των στρατηγικών της επιλογών και των ασκούμενων πολιτικών λιτότητας.

Οι αρχαίοι Ρωμαίοι και οι ανισότητες

Οι πολιτικές λιτότητας, μεταξύ των άλλων, περιόρισαν την αύξηση του ΑΕΠ στην ΕΕ κατά 10% σε σύγκριση με τις ΗΠΑ και αύξησαν σε σημαντικό επίπεδο του πληθυσμού (38% ή 4,2 εκατομμύρια άτομα στην Ελλάδα) τον κίνδυνο φτωχοποίησης του. Κι αυτό γιατί, όπως έχει αποδειχθεί ιστορικά, οι εθνοτικές και εθνικιστικές δυνάμεις βρίσκουν γόνιμο έδαφος στην ανεργία, την οξύτητα του κοινωνικού ζητήματος, την κοινωνική-οικονομική απελπισία και το τεράστιο χάσμα των κοινωνικών ανισοτήτων μεταξύ των πλουσίων και των φτωχών κοινωνικών τάξεων, καθώς και των πλουσίων και φτωχών κρατών-μελών και γεωγραφικών περιφερειών. Οι επικείμενες ευρωεκλογές θα το αποδείξουν για μία ακόμα φορά.

Στις συνθήκες αυτές, εάν σήμερα για παράδειγμα την διοίκηση στην Ευρώπη ασκούσαν οι αρχαίοι Ρωμαίοι, η λύση που θα έδιναν θα ήταν: η ασφάλεια της δημοκρατίας είναι πάντοτε ο υπέρτατος νόμος, με την έννοια ότι εάν το κοινωνικό-οικονομικό σύστημα δεν είναι ασφαλές, τίποτε δεν μπορεί να είναι ασφαλές.

Η παρατήρηση αυτή σημαίνει ότι εάν στην ΕΕ δεν εγκαθιδρυθούν οι πολιτικές, δημοκρατικές, κοινωνικές και θεσμικές προϋποθέσεις αλλαγής του νεοφιλελεύθερου μοντέλου στην παραγωγή, στην αγορά εργασίας και στο κοινωνικό κράτος, τότε τα χρόνια που έρχονται για την πλειοψηφία των 2/3 του πληθυσμού θα είναι δύσκολα. Αυτό φυσικά θα συμβεί διότι ο πληθυσμός αυτός θα ζει σε μία ευρωπαϊκή οικονομία σε επιβράδυνση και σε ένα κοινωνικό κράτος που θα μετασχηματίζεται σε κράτος φιλανθρωπίας.

Στην προοπτική αυτή, η ΕΕ δεν έχει λόγο ύπαρξης. Όχι επειδή, όπως υποστηρίζεται, βρίσκεται σε αδράνεια, λήθαργο και εφησυχασμό, αλλά αντίθετα επειδή περιορίζει με συνέπεια και διάρκεια, κατά τα τελευταία τριάντα έτη, τα κοινωνικά, εργασιακά, εισοδηματικά και δημοκρατικά δικαιώματα της μεγάλης πλειοψηφίας του κόσμου της εργασίας και γενικότερα της κοινωνίας.