Γιατί η ναυτιλία περιμένει να δει τι θα κάνει ο Τραμπ με το Ιράν

Ήδη, οι αναλυτές της εταιρείας διαχείρισης ναυτιλιακών κινδύνων Ambrey Analytics επισημαίνουν ότι η επιστροφή του Τραμπ στο Λευκό Οίκο μπορεί να προαναγγέλλει την έναρξη μιας νέας εποχής προκλήσεων για την ασφάλεια στη θάλασσα στη Μέση Ανατολή, καθώς θεωρείται πιθανό ότι το Ιράν θα “απαντήσει” στην αυξανόμενη πίεση, με νέες παρενοχλήσεις ή και κατασχέσεις πλοίων.

Το “νεφελώδες τοπίο” των θαλάσσιων κινδύνων διαμορφώνεται από τη σύνθεση της ομάδας, που προτείνεται για τη χάραξη της εξωτερικής πολιτικής του νέου Προέδρου, στην οποία συμπεριλαμβάνονται οι Πιτ Χέγκσεθ (Pete Hegseth) για τη θέση του υπουργού Άμυνας, Μάρκο Ρούμπιο (Marco Rubio) για το υπουργείο Εξωτερικών και Μάϊκ Βάλτς (Mike Waltz) ως σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας, γνωστοί ως «γεράκια έναντι του Ιράν».

Άλλωστε τα πρώτα μηνύματα… εστάλησαν στην προεκλογική περίοδο, όταν στα τέλη του περασμένου Σεπτεμβρίου, ο Τραμπ, μετά από δύο εναντίον του επιθέσεις, σε ανάρτησή του στο “Χ” (πρώην Twitter), επικαλούμενος πληροφορίες από μυστικές υπηρεσίες, έγραψε ότι υπάρχουν «μεγάλες απειλές για τη ζωή μου από το Ιράν».

«Έγιναν ήδη κινήσεις από το Ιράν που δεν πέτυχαν, αλλά θα προσπαθήσουν ξανά», πρόσθετε αν και όπως σημείωναν ξένα Μέσα Ενημέρωσης, μεταξύ των οποίων και το BBC (26.9.2024) «δεν υπήρξε καμία ένδειξη ότι το Ιράν εμπλέκεται» σε επιθέσεις εναντίον του Τραμπ.

Στο μεταξύ, ναυτιλιακοί αναλυτές κάνοντας παραλληλισμούς με την πρώτη θητεία του Τραμπ, όποτε πραγματοποίησε μια εκστρατεία «μέγιστης πίεσης» εναντίον του Ιράν, που περιελάβανε εντεινόμενες κυρώσεις και απόσυρση από την πυρηνική συμφωνία JCPOA (σ.σ. είναι το Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης – JCPOA – γνωστό ως η συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν ή συμφωνία του Ιράν για τον περιορισμό του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος, με αντάλλαγμα την ελάφρυνση των κυρώσεων), εκφράζουν ανησυχία για επιστροφή στο «χείλος του γκρεμού».

Οι αλλαγές στην αγορά πετρελαίου

Η Wall Street Journal σε πρόσφατο δημοσίευμά της, επικαλούμενη άτομα που ενημερώθηκαν για τα σχέδια του Τραμπ και των κορυφαίων συμβούλων του, έγραψε ότι ο εκλεγμένος Πρόεδρος αναμένεται να κινηθεί γρήγορα για να «πνίξει» τα πετρελαϊκά έσοδα του Ιράν και θα στοχεύσει ξένα λιμάνια και εμπόρους που διαχειρίζονται ιρανικό πετρέλαιο. Ωστόσο, καθώς έχουν αλλάξει πολλά δεδομένα στη διακίνηση πετρελαίου από την προηγούμενη περίοδο διακυβέρνησης Τραμπ, διατυπώνονται σοβαρά ερωτηματικά τόσο για την αποτελεσματικότητα των όποιων μέτρων, όσο και για την έκτασή τους.

Δύο από τις σημαντικότερες αλλαγές από το 2019 είναι οι εξής: Πρώτη, η ενίσχυση του λεγόμενου “σκοτεινού στόλου” και η δημιουργία νέων δικτύων διακίνησης πετρελαίου. Ο συνδυασμός των δύο, όπως σημειώνει η βρετανική ναυτιλιακή εφημερίδα Lloyds List, μπορούν να παρακάμψουν τις απαγορεύσεις των ΗΠΑ. Αναλυτές του TankerTrackers.com με ανάρτησή τους στο Χ (πρώην Twitter) σχολίασαν ότι «ο “σκοτεινός στόλος” που διαχειρίζεται αυτές τις εξαγωγές έχει πολλαπλασιαστεί και το μεγαλύτερο μέρος του πετρελαίου πηγαίνει στην Κίνα. Δεν φαίνεται πιθανό ότι θα δούμε σημαντική πτώση στις ιρανικές εξαγωγές πετρελαίου, αφού το Ιράν υποδέχτηκε εκατοντάδες δεξαμενόπλοια σε αυτό το εμπόριο πετρελαίου».

Δεύτερη αλλαγή ήταν η ενίσχυση του ρόλου της Κίνας στο εξαγωγικό εμπόριο πετρελαίου του Ιράν. Η “χώρα του Δράκου” αύξησε, το 2024, κατά 10,75% τις ποσότητες πετρελαίου που εισήγαγε από το Ιράν συγκριτικά με το 2023. Έτσι, οι εισαγόμενες ποσότητες πετρελαίου στην Κίνα αντιπροσωπεύουν, πλέον, το 91% των συνολικών εξαγωγών πετρελαίου του Ιράν.

Αυτό – θεωρητικά – σηματοδοτεί ότι ένα νέο “κύμα” κυρώσεων από την κυβέρνηση Τραμπ θα μπορούσε να περιλαμβάνει κυρώσεις και σε κινέζικα λιμάνια. Αυτό, όμως, ναυτιλιακοί αναλυτές δεν το θεωρούν καθόλου πιθανό, καθώς θα μπορούσε να κλιμακώσει επικίνδυνα τις εντάσεις πέρα από τις εμπορικές διαφορές.

«Αυτή η προσέγγιση θα μπορούσε να αποσταθεροποιήσει όχι μόνο την ενεργειακή ασφάλεια της Κίνας και του Ιράν, αλλά και την παγκόσμια αγορά ενέργειας, οδηγώντας σε σημαντικές αναταράξεις», έχει πει στη Lloyds List ο αναλυτής Δ. Ρουμελιώτης του ναυλομεσιτικού οίκου Xclusiv Shipbrokers, εκτιμώντας ότι η κυβέρνηση Τραμπ θα προσανατολιστεί περισσότερο σε κυρώσεις και διπλωματικές πιέσεις που στοχεύουν σε εταιρείες που εμπλέκονται στον χειρισμό του ιρανικού πετρελαίου αντί να στοχεύουν άμεσα σε έθνη.

Τί έχει αλλάξει για το Ιράν 

Όμως, και από την πλευρά του Ιράν υπάρχουν σοβαρές διαφοροποιήσεις από το 2019, καθώς οι φιλικές του δυνάμεις που συγκροτούν τον λεγόμενο «άξονα αντίστασης», έχουν αποδυναμωθεί σημαντικά μετά τις ισραηλινές στρατιωτικές ενέργειες στη Γάζα, στον Λίβανο και στη Συρία. Έτσι, αν και θεωρείται απίθανο να προχωρήσει η Τεχεράνη σε μεγάλης κλίμακας ενέργειες, όπως θα ήταν ο αποκλεισμός των Στενών του Ορμούζ, με σοβαρές συνέπειες στις τιμές του πετρελαίου, πιθανολογείται ότι θα κάνει άλλες κινήσεις, που θα πλήξουν τη ναυτιλιακή βιομηχανία.

«Δεν μπορούν να κλείσουν τα Στενά του Ορμούζ, αλλά μπορούν να προκαλέσουν σημαντική ζημιά στην ενεργειακή υποδομή, στα πλοία στην περιοχή», δήλωσε στο αμερικάνικο τηλεοπτικό δίκτυο CNBC η επικεφαλής της παγκόσμιας στρατηγικής εμπορευμάτων και της έρευνας στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική της εταιρείας RBC, Ελίμα Κρόφτ (Helima Croft) ενώ άλλοι αναλυτές παρατηρούσαν ότι ένα ενδεχόμενο κλείσιμο των Στενών θα ήταν σα να «πυροβολούν τα πόδια τους, αφού ο μεγαλύτερος πελάτης τους είναι η Κίνα».

Πάντως, η Ambrey Analytics προειδοποιεί ότι «η ναυτιλία θα πρέπει να προετοιμαστεί για να λειτουργήσει σε περιβάλλον υψηλού κινδύνου, το οποίο είναι περίπλοκο και δυναμικό, ένα περιβάλλον, στο οποίο η ευελιξία αποκτά κρίσιμη σημασία». Οι αναλυτές της ίδιας εταιρείας σημειώνουν διάφορα περιστατικά παρενόχλησης ή και κατάληψης πλοίων από Ιρανούς, μεταξύ των οποίων δύο επιθέσεις εναντίον ισάριθμων δεξαμενόπλοιων, που συνδέονταν με συμφέροντα των ΗΠΑ.

Συνολικά, οι αμερικανικές αρχές έχουν καταγράψει από το 2021 μέχρι και το 2023 20 περιστατικά παρενόχλησης, επίθεσης ή και κατάσχεσης ισάριθμων εμπορικών πλοίων από το Ιράν. Κάποιες επιθέσεις είχαν χαρακτήρα αντεκδίκησης, όπως το Μάιο του 2022, όταν καταλήφθηκαν δύο έμφορτα ελληνόκτητα δεξαμενόπλοια μετά την ακινητοποίηση ιρανικού δεξαμενόπλοιου από την ελληνική ακτοφυλακή, με αίτημα των ΗΠΑ. Λίγους μήνες αργότερα και οι δύο πλευρές απελευθέρωσαν τα πλοία.

Συμπερασματικά, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η ναυτιλία, αναμένοντας τις επόμενες κινήσεις της κυβέρνησης Τραμπ, αρχίζει να μπαίνει όλο και πιο… βαθιά σε αχαρτογράφητα νερά, με κινδύνους και εξελίξεις απρόβλεπτες που μπορεί να επηρεάσουν το παγκόσμιο πετρελαϊκό εμπόριο.