Γιατί κι αυτό το προσχέδιο προϋπολογισμού είναι υπεραισιόδοξο

Κάθε προσχέδιο (σχέδιο) του προϋπολογισμού εμπεριέχει τις προοπτικές της ελληνικής οικονομίας, σύμφωνα με την οπτική της εκάστοτε κυβέρνησης. Είναι δηλαδή η ευκαιρία για δημοσιοποίησή του πως θα πολιτευθεί η κυβέρνηση το επόμενο έτος. Πως θα χρησιμοποιήσει τα διαθέσιμα μέσα, προκειμένου να επιτύχει τους στόχους που έχει θέσει.

Παραθέτω τις προβλέψεις του ρυθμού μεταβολής μακροοικονομικών δεικτών που περιέχονται στο προσχέδιο :

Κατά παράδοση, οι εκτιμήσεις των ελληνικών οικονομικών επιτελείων είναι αισιόδοξες, επειδή ενσωματώνουν υψηλή ποσότητα “πολιτικής βούλησης”. Δεν αποτελεί εξαίρεση το σημερινό οικονομικό επιτελείο. Έτσι ενώ για τις εκτιμήσεις του 2020 έχει πραγματοποιηθεί η προσαρμογή στην πραγματικότητα (ύφεση -8,2% , έναντι -4,7% στο Πρόγραμμα Σταθερότητας, Απρίλιος 2020). Πλέον τα πρόδρομα στοιχεία του Γ’ τριμήνου δεν αφήνουν το οικονομικό επιτελείο να παίζει “κρυφτό”, χρησιμοποιώντας τη μέθοδο των γνωστών σεναρίων.

Όμως, ακόμη κι αυτή η προσαρμογή δεν είναι βέβαιον ότι στο τέλος του έτους θα αντανακλά την πραγματική μείωση του ΑΕΠ. Το δεύτερο κύμα της πανδημίας που έχει ενσκήψει μεγαλώνει την υπάρχουσα αβεβαιότητα για το τελευταίο τρίμηνο του 2020. Η πιθανότητα να κινηθεί η ύφεση σε υψηλότερο επίπεδο είναι πιθανότατη κι αν αυτό συμβεί θα μεταβάλλει τα δεδομένα και για το 2021.

Όπως σημειώνεται στο προσχέδιο: «Επίσης σοβαρή επιδείνωση των επιδημιολογικών δεδομένων τους εναπομένοντες μήνες του 2020 θα προκαλέσει επιδείνωση του μακροοικονομικού και δημοσιονομικού αποτελέσματος για το 2020 και (λιγότερο) το 2021». Ήδη η πρόβλεψη του ΔΝΤ (Οκτώβρης 2020) δείχνει ύφεση -9,5%.

Τώρα οι προβλέψεις για το 2021 του υπουργείου Οικονομικών είναι πιο αισιόδοξες (μεγέθυνση +7,5%) από τις αντίστοιχες των διεθνών πολυμερών οργανισμών (Ευρωπαϊκή Επιτροπή +6 /ΟΟΣΑ + 4,5% / ΔΝΤ +4,1% ). Οι δύο πρώτες έγιναν πριν από την ανακοίνωση των πόρων που θα εισρεύσουν από το Ταμείο Ανάκαμψης, ενώ η τελευταία τον Οκτώβριο.

Προσχέδιο με ανάκαμψη “τυπου V”

Η κυβέρνηση δηλαδή υιοθετεί, τη θεώρηση της ανάκαμψης “τύπου V”, όπου το 2021 γρήγορα θα καλυφθεί το χαμένο έδαφος από το κόστος της πανδημίας. Η ελληνική οικονομία θα επιστρέψει γοργά σε μια τροχιά μεγέθυνσης. Η πρόβλεψη του οικονομικού επιτελείου στηρίζεται πρωταρχικά σε δύο υποθέσεις όπως σημειώνεται στο προσχέδιο:

«Πρέπει να τονιστεί ότι η αβεβαιότητα στις προβλέψεις τόσο των μακροοικονομικών εξελίξεων, όσο και κατά συνέπεια των δημοσιονομικών αποτελεσμάτων είναι εξαιρετικά υψηλή. Μία περαιτέρω επιδείνωση των επιδημιολογικών δεδομένων σε σχέση με αυτά που συμπεριλαμβάνονται στο βασικό μακροοικονομικό σενάριο θα μπορούσε να οδηγήσει σε σημαντικά δυσμενέστερο μακροοικονομικό και δημοσιονομικό αποτέλεσμα.

»Με βάση την πρόσφατη εμπειρία των μηνών Μαρτίου-Σεπτεμβρίου 2020, μία παράταση του επιδημιολογικού φαινομένου μέτριας έντασης (όπως παρατηρείται κατά τους τρέχοντες μήνες), κατά το δεύτερο τρίμηνο του 2021, με δυσμενέστερες επιπτώσεις στο τουρισμό κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, θα οδηγήσει σε μείωση του ρυθμού ανάπτυξης κατά τρεις ποσοστιαίες μονάδες (από το 7,5% στο 4,5%).

»Επιπλέον, η συμβολή στην ανάπτυξη των ευρωπαϊκών κονδυλίων του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (Recovery and Resilience Facility) του Σχεδίου Ανάκαμψης αναμένεται να φτάσει το 2021 το 2% του ΑΕΠ, (αυτό υποδηλώνει ότι χωρίς την ενεργοποίηση του Ταμείου Ανάκαμψης η ανάπτυξη στην Ελλάδα το 2021 θα κυμαινόταν στο 5,5% έναντι του 2020), καταδεικνύοντας τα βραχυχρόνια οφέλη που συμπληρώνουν την επίδραση του Μηχανισμού σε όρους μακροπρόθεσμου μετασχηματισμού της οικονομίας».

Κύμα πανδημίας

Το ύψος των εισροών από το συγκεκριμένο Ταμείο υπολογίζεται σε 5,5 δισ. ευρώ (επιχορηγήσεις και δάνεια). Βλέπουμε ότι πάλι περιγράφονται ουσιαστικά δύο σενάρια έστω και αν δεν δηλώνονται ευθαρσώς. Η κυβέρνηση επιλέγει ως βασικό σενάριο το αισιόδοξο, όπως πάντα, αλλά περιγράφει αχνά και ένα δεύτερο για λόγους αξιοπιστίας. Τώρα, για τις δύο βασικές υποθέσεις στις οποίες στηρίζεται το προσχέδιο σημειώνουμε:

Βρισκόμαστε ήδη στο δεύτερο κύμα της πανδημίας. Αυτό σημαίνει ότι είναι πιθανό να συνεχίσουν ή και να αυξηθούν τα περιοριστικά μέτρα τους επόμενους μήνες, στο βαθμό που όλα δείχνουν ότι η πανδημία θα παραμείνει ενεργή μέχρι την άνοιξη. Αυτό σημαίνει ότι μεγάλο μέρος της παγκόσμιας οικονομίας θα απέχει για αρκετούς μήνες από την “κανονικότητα”.

Σε αυτή την περίπτωση η αρχή του 2021 δεν θα είναι εύκολη. Επιπλέον, εάν έχουμε έστω και μέτριου βαθμού περιοριστικά μέτρα μέχρι και την άνοιξη του 2021, τότε δεν είναι δεδομένο ότι θα επιβεβαιωθεί η εκτίμηση ότι η τουριστική σεζόν του 2021 θα μας επιστρέψει στα προ πανδημίας επίπεδα. Είναι πιθανό, δηλαδή, η τουριστική δυναμική το 2021 να είναι χαμηλότερη των προσδοκιών και άρα αυτό θα έχει επίπτωση και στη συνολική μεγέθυνση.

Η αναμενόμενη εισροή πόρων ύψους 5,5 δισ. ευρώ ( 2,635 δισ από το Recovery and Resilience Facility, 1,6 δισ από το REACT-EU και 1,272 δισ. δάνεια που αυξάνουν το δημόσιο χρέος) υπολογιζόμενα ως πρόσθετη επενδυτική δαπάνη για το 2021, μαθηματικά- υπολογιστικά υποστηρίζουν την πρόβλεψη για αύξηση του Ακαθάριστου Σχηματισμού Παγίου Κεφαλαίου (ΑΣΠΚ) κατά 30% όπως σημειώνεται στο προσχέδιο.

Επενδυτικά σχέδια 

Όμως ακόμη και να έλθουν –προφανώς μετά το α’ εξάμηνο του 2021– θα πρέπει να απορροφηθούν σε ώριμα επενδυτικά σχέδια του ιδιωτικού τομέα (συγκεκριμένων προδιαγραφών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής), κάτι το οποίο δεν είναι καθόλου βέβαιον, λαμβάνοντας υπόψη την εμπειρία των προγραμμάτων ΕΣΠΑ. Η ενσωμάτωση στο προσχέδιο προβλέψεων που στηρίζονται σε απλούς μαθηματικούς υπολογισμούς, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι διαμεσολαβήσεις της πραγματικότητας δύσκολα επαληθεύονται.

Παράλληλα, η κυβέρνηση εκτιμά ότι τα μέτρα ενίσχυσης των εισοδημάτων και της απασχόλησης επίσης θα έχουν σημαντική επίπτωση: «τα νέα μέτρα ενίσχυσης των εισοδημάτων και της απασχόλησης στο πλαίσιο αντιμετώπισης των επιπτώσεων της πανδημίας, με έναρξη και περίοδο εφαρμογής το 2021, τα οποία αναμένεται να επιδράσουν θετικά στο πραγματικό ΑΕΠ κατά 1,5 δισ. ευρώ ή 0,8% του ΑΕΠ του 2020».

Η αλήθεια είναι ότι δεν είναι καθόλου βέβαιον ότι θα συμβεί αυτό, δεδομένου ότι υπάρχει ενδεχομένως μεγάλος κίνδυνος της μεσοπρόθεσμης διαμόρφωσης του μέσου μισθού (σε απόλυτα μεγέθη) σε χαμηλότερα επίπεδα σε σχέση με το 2019. Μία τέτοια εξέλιξη θα επιβραδύνει την μεγέθυνση κατά το έτος 2021. Επίσης, η επαναφορά των υποχρεώσεων που είχαν ανασταλεί για τις επιχειρήσεις και τους εργαζομένους σαφέστατα θα λειτουργήσει ανασχετικά στη μεγέθυνση της οικονομίας. Σύμφωνα με το προσχέδιο αναμένεται οι καθαρές εξαγωγές υπηρεσιών να συμβάλλουν θετικά στο ΑΕΠ κατά 3,4 ποσοστιαίες μονάδες το 2021.

Αντίθετα, οι καθαρές εξαγωγές αγαθών αναμένεται να μειωθούν κατά 2,9% του ΑΕΠ το 2021, εξαιτίας της μεγάλης αύξησης των εισαγωγών αγαθών εν μέσω επενδύσεων σε κατασκευαστικό και τεχνολογικό εξοπλισμό στο πλαίσιο υλοποίησης του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Με απλά λόγια τα έργα που θα στηριχθούν από το Ταμείο Ανάκαμψης θα απαιτήσουν σημαντική εκροή πόρων προς τις χώρες παραγωγούς των τεχνολογικών μέσων. Δηλαδή τις χώρες του Βορρά!

Περνάμε στα δημοσιονομικά αποτελέσματα. Σύμφωνα με τα στοιχεία της εκτέλεσης του Προϋπολογισμού, το πρωτογενές αποτέλεσμα της Γενικής Κυβέρνησης εκτιμάται ότι σε όρους Ενισχυμένης Εποπτείας θα διαμορφωθεί σε έλλειμμα ύψους 10.643 εκατ. ευρώ ή 6,23% του ΑΕΠ. Σημειώνεται ότι παρά το γεγονός ότι προσεγγίζουμε στο τέλος του έτους οι εκτιμήσεις αυτές εξακολουθούν να εμπεριέχουν στοιχείο αβεβαιότητος ως συνέπεια της αντίστοιχης αβεβαιότητας για την εξέλιξη της πανδημίας.

Έλλειμα προβλέπει το προσχέδιο προϋπολογισμού

Για το 2021, το πρωτογενές αποτέλεσμα της Γενικής Κυβέρνησης σε όρους Ενισχυμένης Εποπτείας, προβλέπεται να διαμορφωθεί σε έλλειμμα ύψους 1.862 εκατ. ευρώ ή 1,01% του ΑΕΠ. Αντίστοιχα, σε δημοσιονομική βάση το πρωτογενές αποτέλεσμα της Γενικής Κυβέρνησης προβλέπεται να διαμορφωθεί σε έλλειμμα ύψους 2.083 εκατ. ευρώ ή 1,1% του ΑΕΠ.

Η μείωση του ελλείμματος, προβλέπεται ότι θα προέλθει από την αύξηση των εσόδων από φόρους κατά περίπου 5,0 δις ευρώ (περίπου 3,0 δις ευρώ από τον ΦΠΑ και 1,3 δις ευρώ από το Φόρο εισοδήματος ) λόγω της προβλεπόμενης μεγέθυνσης του ΑΕΠ. Άρα όλες οι προβλέψεις συναρτώνται από το ρυθμό μεγέθυνσης της οικονομίας.

Παράλληλα όμως η κυβέρνηση προσδοκά σημαντικά έσοδα και από τρεις ακόμη πηγές: την αύξηση του φόρου για όλες εκείνες τις κατηγορίες των συνταξιούχων που θα λάβουν τα αναδρομικά. Επειδή όλοι οι δικαιούχοι έχουν μηνιαίο εισόδημα από συντάξεις άνω των 1.000 ευρώ, τα αναδρομικά θα φορολογηθούν είτε με συντελεστή 22% είτε με συντελεστή 32%.

Σε αυτό το ποσοστό θα προστεθεί και η εισφορά αλληλεγγύης, η οποία θα υπολογιστεί με συντελεστή από 0,7% έως 2%.Υπολογίζονται έσοδα περίπου 400 εκατ. ευρώ. Οι επιχειρήσεις που δεν πλήρωσαν φέτος προκαταβολή φόρου λόγω μείωσης εσόδων, καθώς και αυτές που κατέβαλαν μειωμένη προκαταβολή, αν του χρόνου εμφανίσουν σημαντική κερδοφορία για τη χρήση του 2020, θα κληθούν να πληρώσουν αυξημένο φόρο.

Χιλιάδες φορολογούμενοι ευνοήθηκαν την άνοιξη από τη δυνατότητα που τους δόθηκε να μην πληρώσουν φόρους και ασφαλιστικές εισφορές για το διάστημα από τον Μάρτιο μέχρι και τον Ιούνιο. Το ποσό που έχει συγκεντρωθεί –σύμφωνα με το προσχέδιο του προϋπολογισμού– ανέρχεται σε τουλάχιστον 1,2 δισ. ευρώ. Αυτό το ποσό θα ξεκινήσει να καταβάλλεται από τον Μάιο του 2021 και μετά. Αισιόδοξες προβλέψεις τουλάχιστον…

Δαπάνες

Επίσης από τη μείωση των δαπανών κατά 5 δισ. ευρώ, το σύνολο των οποίων προέρχεται από τη μείωση των μεταβιβάσεων (-6 δισ.). Αυτό σημαίνει ότι για το οικονομικό επιτελείο δεν θα χρειαστεί το 2021 η υποστήριξη της εργαζομένων και των επιχειρήσεων με νέα μέτρα, δηλαδή η οικονομία θα επανέλθει στη κανονικότητα. Με άλλα λόγια, όλοι όσοι σήμερα υποστηρίζονται από τον κρατικό προϋπολογισμό θα έχουν ενταχθεί και πάλι στην κανονική οικονομική δραστηριότητα. Αρκετά έως πολύ χλωμό το σενάριο. Όμως και ως επιδιωκόμενη λύση δεν κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση. Η απότομη δημοσιονομική προσαρμογή δεν θα είναι ωφέλιμη για την οικονομία.

Είναι προφανώς ότι η κυβέρνηση θέλει κυρίως να δώσει ένα θετικό αισιόδοξο τόνο για να περιορίσει το αίσθημα ανασφάλειας που είναι διάχυτο στην κοινωνία, την ώρα που οι πραγματικές αβεβαιότητες είναι μεγάλες. ιδίως από τη στιγμή που γίνεται όλο και πιο σαφές ότι κάποιο είδους περιοριστικά μέτρα θα παραμείνουν σε ισχύ για αρκετό καιρό ακόμη. Η αβεβαιότητα εκλείπει μόνο όταν η πραγματικότητα το πιστοποιεί.