Γιατί οι συνεταιριστικές τράπεζες ξεμένουν από πελάτες

Τον Ιούνιο του 2022, βάσει των στοιχείων της Τραπέζης της Ελλάδος, οι τραπεζικές καταθέσεις (νοικοκυριών και επιχειρήσεων) της Κεντρικής Μακεδονίας είχαν ως εξής:
Ημαθία: 393.672.000, Κιλκίς: 189.237.000, Πέλλα: 390.604.000, Πιερία: 346.444.000, Σέρρες: 476.823.000, Χαλκιδική: 289.463.000, σύνολο 2.086.243.000 (ο νομός Θεσσαλονίκης είχε περίπου 3,5 δισεκατομμύρια, αλλά, για ευνόητους λόγους, δεν τον συμπεριλαμβάνω στον συλλογισμό μου).

Εκ της δεξαμενής αυτής, μόνον 190.000.000 ευρώ ανήκαν στην Τράπεζα Κεντρικής Μακεδονίας, δηλαδή των πρώην Συνεταιριστικών Τραπεζών Σερρών και Πιερίας. Γιατί να έχει μόνον 190 από τα 477+346 εκατομμύρια των καταθέσεων Σερρών και Πιερίας, δηλαδή πολύ λιγότερα από τα μισά; Λογικώς, η αλλαγή επωνυμίας δεν οφείλεται μόνον στην συγχώνευση, αλλά καταδεικνύει και τον στόχο μετατροπής της σε περιφερειακή τράπεζα. Γιατί, λοιπόν, να μην έχει π.χ. τουλάχιστον το 20% των καταθέσεων της υπόλοιπης Κεντρικής Μακεδονίας, ήτοι άνω των 200.000.000 ευρώ; Γιατί όχι και από την τεράστια δεξαμενή της Θεσσαλονίκης; Λεφτά υπάρχουν, τι έλειπε;

Η αποτυχία είναι διπλή: Αφ’ ενός της τραπέζης που δεν κατάφερε να πείσει τις τοπικές κοινωνίες, δηλαδή τους συμπατριώτες της, να της εμπιστευθούν τις καταθέσεις τους. Αφ’ ετέρου των τοπικών παραγόντων και καταθετών, που δεν μπόρεσαν να καταλάβουν ότι συνεργαζόμενοι με την τοπική τράπεζα, βοηθούσαν 100% την ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας!

Αντιθέτως, οι καταθέσεις στις μεγάλες εμπορικές τράπεζες διατίθενται οπουδήποτε έχει συμφέρον η διοίκηση κάθε τραπέζης και όχι με τοπικά κριτήρια. Το αποτέλεσμα είναι να μειώνεται η χρηματοδότηση της παραγωγής και να αυξάνεται, για μια ακόμη φορά(!), η χρηματοδότηση της καταναλώσεως και η αγορά κρατικών ομολόγων. Μόλις 10 χρόνια μετά την χρηματοπιστωτική κρίση, το τραπεζικό σύστημα αποδεικνύει, για μια ακόμη φορά, τον αντιπαραγωγικό του χαρακτήρα…

“Άπλωσαν τα πόδια έξω από το πάπλωμα”!

Μια ιστορική παρένθεση είναι απαραίτητη πριν μιλήσω για το τι θα έπρεπε να γίνει. Εξ αρχής, οι συνεταιριστικές τράπεζες υπήρξαν πρόχειρα εγχειρήματα, χωρίς όραμα και προοπτική. Οι εμπνευστές τους δεν κατάφεραν να καταλάβουν ότι δεν μπορούσαν να διοικήσουν μια τράπεζα. Επρόκειτο, συνήθως, για επιχειρηματίες, καλοπροαίρετους, φιλόδοξους ή/και υστερόβουλους ουδεμίαν σημασίαν έχει, που “άπλωσαν τα πόδια τους μακρύτερα από το κρεβάτι και, όπως ήταν αναμενόμενο, τους τα έκοψαν!

Βεβαίως, δεν έλλειψαν τα φαινόμενα κακοδιαχειρίσεως, με χαριστικά ή υπερβολικά δάνεια σε μέλη της Διοικήσεως (π.χ. Συνεταιριστική Λαμίας, ήδη από το 2000), αλλά και αυτά ήταν απόρροια της άγνοιας και ανεπάρκειας των εκλεγμένων διοικήσεων. Τον ρόλο του Προκρούστη είχε αναλάβει η διοίκηση Παπαδήμου, της Τραπέζης της Ελλάδος, η οποία αντί να προσφέρει υποστήριξη και τεχνογνωσία στα συνεταιριστικά εγχειρήματα, καιροφυλακτούσε να τα θέσει υπό επιτροπεία.

Όλως τυχαίως, υπό επιτροπεία ετέθησαν όλες, σχεδόν, οι συνεταιριστικές τράπεζες που αρνήθηκαν να ενταχθούν στο σχήμα της Πανελληνίου Τραπέζης, που προωθούσε ο τότε επικεφαλής της Παγκρητίου, κ. Λεμπιδάκης, επιχειρηματίας ιδιαιτέρως επιτυχημένος στον χώρο της βιομηχανίας πλαστικών. Σήμερα, μετά την κατάρρευση του σχήματος αυτού, η Παγκρήτιος, υπό άλλη διοίκηση, προσπαθεί να επεκταθεί εξαγοράζοντας την Τράπεζα Κεντρικής Μακεδονίας, η οποία είχε καταφέρει να μην ενταχθεί στην Πανελλήνιο Τράπεζα, παρά τις πολύπλευρες πιέσεις που δέχθηκε.

Δύο πιθανές εκδοχές

Δεν γνωρίζω τι οδήγησε την διοίκηση της Τραπέζης Κεντρικής Μακεδονίας να δεχθεί αυτό που απέρριψαν οι προκάτοχοί της προ 23 ετών.

• Ίσως υπήρχε πρόβλημα επάρκειας κεφαλαίων λόγω μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων, όπως συνέβη με την Olympus Bank (πρώην Συνεταιριστική Δράμας και Έβρου), την άδεια της οποίας ανακάλεσε η Τράπεζα της Ελλάδος προ λίγων ημερών. Στην περίπτωση αυτή θα έπρεπε να γίνει αύξηση κεφαλαίου, με ό,τι αυτό σημαίνει.
• Ίσως και να είναι μια πολύ συμφέρουσα συμφωνία για τους νυν συνεταίρους και μελλοντικούς μετόχους της Παγκρητίου. Η εμπειρία μου λέει πως δεν θα είναι έτσι, αλλά ίσως κάνω λάθος.

Γνωρίζω, όμως, μετά βεβαιότητος, ότι δεν θα υπάρχει πλέον μια σερραϊκή, μια περιφερειακή τράπεζα. Πλέον, οι καταθέσεις των Σερρών και Πιερίας θα ελέγχονται από το Ηράκλειο και, συντόμως, από την Αθήνα. Υπήρχε άλλη λύση; Ασφαλώς υπήρχε! Η Τράπεζα Κεντρικής Μακεδονίας θα μπορούσε να αναπτυχθεί με τις δικές της δυνάμεις και να επεκταθεί σε ολόκληρη την Μακεδονία. Το ασφαλές όχημα για την ανάπτυξή της ήταν η χρηματοδότηση των σερραϊκών και μακεδονικών επιχειρήσεων, pro rata των καταθέσεων κάθε νομού.

Μέσω της χρηματοδοτήσεως των επιχειρήσεων εδραιώνονται ισχυροί δεσμοί με την τοπική οικονομία. Κάθε επιχειρηματική χρηματοδότηση φέρνει στην τράπεζα τις προσωπικές καταθέσεις και τα δάνεια (στεγαστικό, καταναλωτικά, κάρτες κλπ.) του επιχειρηματία και της οικογενείας του. Φέρνει την μισθοδοσία των εργαζομένων και, μέσω αυτής, τις δικές τους καταθέσεις και δάνεια.

Λείπουν τόλμη και όραμα

Βεβαίως, οι επιχειρηματικές χρηματοδοτήσεις απαιτούν τεχνογνωσία και εξειδικευμένο προσωπικό. Αυτή θα ήταν η επένδυση της τραπέζης: Τα στελέχη της και το προσωπικό της! Αν δεν μπορούσε να αγορασθεί εγχωρίως, αυτή η τεχνογνωσία, υπάρχουν εκατοντάδες τοπικές τράπεζες σε ολόκληρη την Ευρώπη, προ πάντων στην Γερμανία(!), που θα μπορούσαν να την προσφέρουν, ενδεχομένως μαζί με κεφάλαια.

Επίσης, φθηνά κεφάλαια, πέραν των καταθέσεων, μπορούσαν να αντληθούν και από τα ευρωπαϊκά χρηματοδοτικά μέσα. Βεβαίως, όλα αυτά -και πολλά άλλα που μπορούσαν να γίνουν- απαιτούν δέσμευση και γνώση. Προ πάντων, όμως απαιτούσαν όραμα και τόλμη και, συνήθως, αυτά είναι που λείπουν! Πολλά και διαφωτιστικότατα θα είχε να μας πει, επ’ αυτού, ο αείμνηστος Παναγιώτης Γεννηματάς. Δυστυχώς, έφυγε νωρίς, μας λείπει η κριτική του σκέψη και η τεράστια γνώση του…

Σκοπός μου δεν είναι να αποδώσω ευθύνες. Περιγράφω, μόνον, ό,τι συνέβη και ό,τι συμβαίνει: Πλέον, έχουν απομείνει μόνον τέσσερις συνεταιριστικές τράπεζες και δύο πιστωτικοί συνεταιρισμοί ενώ, προ δεκαπενταετίας υπερέβαιναν τους 20! Και τολμώ να προβλέψω: Αν δεν αναλάβουμε τις ευθύνες μας, αν οι τοπικές κοινωνίες δεν πάρουν την τύχη τους στα χέρια τους, ανάπτυξη δεν θα δούμε, οι κρίσεις θα επαναλαμβάνονται και ο φαύλος κύκλος της παρακμής θα μας πηγαίνει συνεχώς πιο κάτω. Ας συνεχίσουμε να μιλάμε για αθηνοκεντρικό κράτος, παραμελλημένη επαρχία και λοιπά παραμύθια…