Γιατί τρομάζει το βουνό από χρέη – Ο θηριώδης δανεισμός φέρνει θηριώδη λιτότητα

Με την πανδημία στεναχωρηθήκαμε, αλλά με την λιτότητα που θα ακολουθήσει θα κλάψουμε. Δεν υπάρχει άνθρωπος που να χάρηκε με τον κορονοϊό, αλλά χάρηκαν μερικοί τραπεζίτες που χορήγησαν έκτακτα δάνεια στις κυβερνήσεις, οι οποίες έπρεπε να διαχειριστούν την κρίση. Κρίση, που έχει μειώσει τις “αξίες” της παγκόσμιας οικονομικής φούσκας, σχεδόν κατά 30%. Για σύγκριση, η κρίση του 2008 σμίκρυνε τη φούσκα πάνω από 50%.

Αυτή όμως η κρίση συμβαίνει πριν να απαλειφθούν οι επιπτώσεις από την προηγούμενη. Για κράτη όπως η Ελλάδα που έχουν βγει βαριά τραυματισμένα από την προηγούμενη κρίση, οι επιπτώσεις θα είναι χειρότερες σε σύγκριση με οικονομικά ισχυρότερα κράτη. Ίσως περάσαμε την κορύφωση του πρώτου κύματος της πανδημίας, όπου η μοναδική άμυνα ήταν η καραντίνα. Τον Ιούνιο υπολογίζουμε ότι θα αρθούν οι περιορισμοί για τον παραγωγικό πληθυσμό και, στα μέσα Οκτωβρίου, ίσως αρχίσει το δεύτερο κύμα της πανδημίας.

Επομένως, ο λογαριασμός του κορονοϊού θα αρχίσει να εκδίδεται τους πρώτους μήνες του 2021 και αυτός είναι ένας λόγος για τον οποίο η κυβέρνηση Μητσοτάκη ερωτοτροπεί με την ιδέα να στήσει κάλπες το φθινόπωρο. Πρόσθετος λόγος είναι η άνοδος της δημοτικότητας του πρωθυπουργού. Χρειάζεται, άλλωστε, να ενταφιαστεί η απλή αναλογική, με την οποία θα γίνουν οι επόμενες εκλογές.

Η πανδημία επέβαλε ένα θηριώδη δανεισμό των κυβερνήσεων για να στηρίξουν τους εργαζόμενους, τους επαγγελματίες, τις επιχειρήσεις, αλλά και τους φίλους τους, μη εξαιρουμένων των βαρώνων των ΜΜΕ. Μόλις τελειώσει η πανδημία, θα πρέπει οι κυβερνήσεις να αποφασίσουν πως θα εξοφλήσουν τους τραπεζίτες. Από την απάντηση θα εξαρτηθεί εν πολλοίς το μέλλον της ΕΕ.

Πανευρωπαϊκή λιτότητα θέλει η Γερμανία

Αποκλείοντας να μοιραστεί την ευθύνη για τα χρέη της ΕΕ, η Γερμανία ουσιαστικά προαναγγέλλει βαριά λιτότητα σε Γαλλία και Ιταλία, που δαπανούν δισ. ευρώ για τη στήριξη των οικονομιών τους. Μετά την πανδημία θα αρχίσουν να ανακοινώνονται τα μέτρα της θηριώδους λιτότητας, με την οποία θα αποπληρωθούν αυτά τα δάνεια. Μπορεί ο ευρωπαϊκός Νότος να ζητάει αμοιβαιοποίηση του χρέους, αλλά στη γερμανική Ευρώπη η κάθε χώρα είναι μόνη της. Η δε Ελλάδα είναι ήδη υπερχρεωμένη.

Η μείωση του ΑΕΠ (υπολογίζεται σε 9-10%) σε όλες τις χώρες σημαίνει μειωμένα εισοδήματα για τους ανθρώπους και για τα νομικά πρόσωπα. Φτωχοί και πλούσιοι θα βγούμε φτωχότεροι, εκτός από τους τραπεζίτες. Ενδεχομένως, αυτοί θα είναι τα πρώτα θύματα, αλλά θα διασωθούν ως γνωστόν από τα κράτη, αν χρειαστούν διάσωση. Αυτή τη φορά μπορεί να σώσουμε και άλλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, όπως είναι τα “κοράκια” που τρώνε τα περιουσιακά μας στοιχεία.

Η Γαλλία, επικεφαλής μιας ομάδας 11 χωρών-μελών, ζήτησε κορονοομόλογο, αλλά είναι αμφίβολο αν ο Μακρόν είναι ο ηγέτης που ζητάει αγωνιωδώς η Ευρώπη που δεν θέλει γερμανική ηγεμονία. Το πιθανότερο είναι ότι η Μέρκελ θα τον “εξαγοράσει”, όπως και τους προκατόχους του, χαρίζοντας μερικά δισεκατομμύρια μόνο στη Γαλλία και εκείνος θα εγκαταλείψει τους υπόλοιπους στην τύχη τους. Ο Κόντε δείχνει να έχει χάσει πια τη δυναμική που είχε στην αρχή ως νέος διαπραγματευτής.

Η πρόκληση είναι τεράστια. Το χρέος της Ιταλίας είναι τώρα 135% του ΑΕΠ και ως αποτέλεσμα του δανεισμού στην κρίση θα φτάσει στο 155%. Το ΔΝΤ προβλέπει ότι το παγκόσμιο χρέος θα αυξηθεί κατά 120% στις αναπτυγμένες χώρες. Στις ΗΠΑ, η αναλογία χρέους προς ΑΕΠ αναμένεται να ξεπεράσει το ύψος που είχε στο τέλος του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου.

Αύξηση των ανισοτήτων

Αν συνυπολογίσουμε τον τρόπο με τον οποίο οι κυβερνήσεις αντιμετώπισαν την προηγούμενη κρίση, τα νοικοκυριά πρέπει να προετοιμάζονται ψυχολογικά να υποστούν τις συνέπειες μιας μεγαλύτερης λιτότητας, αποστέρησης δημόσιων υπηρεσιών και προϊόντων που, από δημόσια αγαθά, θα γίνουν εμπορεύματα. Τα επιτόκια δανεισμού στα χέρια των τραπεζιτών είναι η εγγύηση ότι οι φτωχότερες χώρες θα πληρώσουν ακριβότερα από τις πλούσιες και επομένως οι ανισότητες θα μεγαλώσουν. Τόσο μεταξύ των κρατών, όσο και μεταξύ των ανθρώπων.

Η Γερμανία ήδη δανείστηκε κυρίως από το εσωτερικό της με αμελητέο (ενίοτε και αρνητικό) επιτόκιο. Ότι το γερμανικό κράτος πληρώσει θα μείνει, κατά κανόνα, στη Γερμανία και μπορεί να επανεπενδυθεί. Αυτό δεν ισχύει για τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, για τις οποίες το ευρώ λειτουργεί σαν ξένο συνάλλαγμα. Οι άλλες χώρες δανείστηκαν κυρίως από ξένες τράπεζες και θα πληρώσουν με τους συνήθεις όρους.

Η Ελλάδα θα μοιράσει το νέο δημοσιονομικό έλλειμμά της στα νοικοκυριά για να το καλύψουν. Οι πληρωμές θα βγουν κατά κανόνα εκτός. Ισχύει βέβαια η υποθήκη της δημόσιας περιουσίας και μελλοντικών κρατικών εσόδων. Επομένως οι Έλληνες, όχι μόνον θα επιστρέψουν τα 800 ή τα 600 ευρώ που πήραν, αλλά θα πληρώσουν και τα 31 εκατ. που πήγαν στα ΜΜΕ, αλλά και τα πολύ περισσότερα που πήγαν σε επιχειρήσεις. Πάλι καλά να λέμε αν δεν χρειαστούν νέα ανακεφαλαιοποίηση οι τράπεζες.

Το επιχείρημα ότι η κατάσταση είναι κοινή για όλους είναι ψευδαίσθηση. Υπάρχει ταξική διαφοροποίηση στις επιπτώσεις και στην κατανομή των βαρών. Ιστορικά τα κυβερνητικά δάνεια τελικά μάλλον ευνοούν τους πλούσιους, ενώ οι φόροι πλήττουν περισσότερο τις φτωχότερες τάξεις (αναλογικά). Υπάρχουν λύσεις που θα μπορούσαν να υιοθετήσουν έντιμες κυβερνήσεις, ασχέτως αν είναι δεξιές ή αριστερές; Φυσικά και υπάρχουν. Το χρέος και άρα τα δάνεια είναι πολιτική, όχι μόνο οικονομική υπόθεση.

Ποια είναι η εναλλακτική

Η ΕΕ θα μπορούσε να εξασφαλίσει ένα τεράστιο ποσό αν επιθυμούσε να χρηματοδοτήσει τις ανάγκες των χωρών-μελών της που η οικονομία τους έχει πληγεί από την πανδημία. Θα μπορούσε να δώσει χρήματα κατ’ ευθείαν στους εργαζόμενους, αφορολόγητα, για να καλύψουν τις ανάγκες τους. Μετά από κάποιους κύκλους στην οικονομία θα κατέληγαν πάλι στα κράτη ως φόροι.

Οι επιχειρήσεις θα παρείχαν προϊόντα και υπηρεσίες ως συνήθως, η ύφεση θα ήταν μικρότερη και η ανάκαμψη σίγουρη. Τα δάνεια αυτά θα γράφονταν στον προϋπολογισμό της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και με πολιτική απόφαση της ΕΕ θα διαγράφονταν, χωρίς κανείς να τα πληρώσει. Οι προτάσεις αυτές έχουν ήδη γίνει και μάλιστα από τραπεζίτες, όπως ο Μάριο Ντράγκι και από οικονομολόγους όλων των ιδεολογιών. Δεν υπάρχει λόγος να ξαναφουσκώσει η φούσκα της οικονομίας. Μπορεί σταδιακά η αγορά να καταργεί προϊόντα που είναι αέρας κοπανιστός, όπως τα παράγωνα.

Αν δοθούν χρήματα απευθείας στα νοικοκυριά, θα βοηθηθούν και οι τράπεζες γιατί με αυτό το φτηνό χρήμα οι άνθρωποι θα συνεχίσουν να αποπληρώνουν τα δάνειά τους, όσο διαρκεί η κρίση. Το ίδιο θα κάνουν και οι κυβερνήσεις. Θα λειτουργήσει δηλαδή η πολιτική εξουσία σαν μια ασφαλιστική εταιρεία, η οποία παρεμβαίνει για να ανταποδώσει τα χρήματα που εισέπραττε ως τώρα. Εκτός κι αν οι κυβερνήσεις ομολογήσουν ότι προορισμός τους είναι να μας γδύνουν, όχι να μας ντύνουν…