H Ελλάδα κοιτάζει στο Νότο, αλλά ο τρόμος έρχεται από τον Βορρά…

Ο Ερντογάν μπορεί να καταρρίπτει ρωσικά μαχητικά, χωρίς να κουνιέται φύλλο; Φυσικά! Εάν γνωρίζει ότι τον παίρνει επιχειρηματικά, γιατί όχι; Μόνο που εδώ στην Ελλάδα, εξετάζουμε μονίμως τους στρατιωτικούς συσχετισμούς και παρακάμπτουμε τους οικονομικούς. Γι’ αυτό και διολισθαίνουμε διαρκώς σε λάθος συμπεράσματα. Έτσι, ελάχιστοι είναι αυτοί που έχουν στρέψει το βλέμμα τους στις ρωσοουκρανικές σχέσεις για το φυσικό αέριο. Κι επειδή πλησιάζει ο καιρός που η ελληνική κοινή γνώμη θα πάρει το βλέμμα της από τη Λιβύη και θα το στρέψει προς τη νέα ρωσοουκρανική διένεξη, καλό είναι να ρίξουμε μια ματιά, πριν μας προλάβουν πάλι οι εξελίξεις!

Σήμερα, εξακολουθεί να ισχύει μια σύμβαση μεταφοράς φυσικού αερίου μεταξύ της ουκρανικής κρατικής εταιρείας Naftogaz και του ρωσικού κρατικού προμηθευτή φυσικού αερίου Gazprom. Η εν λόγω σύμβαση όμως, λήγει την 31η Δεκεμβρίου 2019. Εδώ και ένα χρόνο οι δύο χώρες βρίσκονται σε διαρκείς διαπραγματεύσεις αλλά δεν κατάφεραν να συμφωνήσουν σχετικά με τους όρους μιας καινούριας σύμβασης, μιας και τα συμφέροντά τους φαίνονται να μην συγκλίνουν με τίποτα. Κι ενώ στις 18 Νοεμβρίου, η Gazprom υπέβαλε άλλη μια προσφορά στη Naftogaz, η ουκρανική πλευρά τη χαρακτήρισε απαράδεκτη, όπως όλες τις προηγούμενες προσφορές και την απέρριψε.

Το πρόβλημα ξεκινά περίπου στο 1995. Τότε, το ρωσικό αέριο που κατέληγε στα ευρωπαϊκά κράτη διοχετευόταν μόνο μέσω αγωγών που διέρχονταν από την Ουκρανία και από 115 δισ. κ.μ. (κυβικά μέτρα) που έφτασαν στην Ευρώπη το έτος 1990, η αύξηση της ζήτησης, εκτόξευσε τις ρωσικές εξαγωγές το 1998, στα 141 δισ κ.μ. Την χρονιά εκείνη, όμως, η Ρωσία άρχισε συνομιλίες για τον αγωγό “Nord Stream I” με τη Γερμανία και τη Φινλανδία, προκειμένου να παρακάμψει το σύστημα διαμετακόμισης της Ουκρανίας.

Η Ρωσία είχε δοκιμάσει από το 1995 ως το 2004 διάφορους τρόπους για να θέσει υπό τον έλεγχό της το σύστημα μεταφοράς φυσικού αερίου της Ουκρανίας. Επιχείρησε ακόμα και να νοικιάσει αγωγούς, ή ακόμα και να αγοράσει τους υφιστάμενους. Όλοι οι τρόποι απέτυχαν. Λίγο μετά την “Πορτοκαλί Επανάσταση” του 2004, η Ρωσία αποφάσισε τελικά να κατασκευάσει νέους αγωγούς που θα την απελευθέρωναν, παρακάμπτοντας την Ουκρανία.

Η πρώτη διαμάχη

Η πρώτη μεγάλη διαμάχη για το φυσικό αέριο μεταξύ της Ρωσίας και της Ουκρανίας έλαβε χώρα στα τέλη του 2005. Η Ρωσία ισχυρίστηκε τότε ότι οι Ουκρανοί είχαν εκτρέψει φυσικό αέριο προοριζόμενο για την Ευρώπη, για δικές τους οικιακές χρήσεις. Αρχικά το αρνήθηκαν, αλλά κατόπιν το παραδέχτηκαν. Έτσι, για πρώτη φορά, την 1η Ιανουαρίου 2006, η Ρωσία απλώς διέκοψε την παροχή φυσικού αερίου. Μία προσωρινή συμφωνία που υπεγράφη λίγες μέρες αργότερα είχε ως αποτέλεσμα, το αέριο να ρέει και πάλι στην Ευρώπη κάτι που ηρέμησε τους Ευρωπαίους ηγέτες.

Ο επόμενος “πόλεμος” φυσικού αερίου έγινε στις αρχές του 2009. Αυτή τη φορά η Ρωσία διέκοψε τις προμήθειες φυσικού αερίου για δεκατρείς ολόκληρες ημέρες με αποτέλεσμα να στεγνώσει η Ευρώπη από φυσικό αέριο και οι καταναλωτές να διαμαρτύρονται προς τους παρόχους. Όσο περνούσαν οι μέρες και οι κάνουλες ήταν κλειστές, η ΕΕ από εκεί που τηρούσε μια αφ’ υψηλού θεώρηση του προβλήματος άρχισε τις πολιτικές παρεμβάσεις.

Εκείνη η έντονη κρίση είχε ως κατάληξη την υπογραφή μιας συμφωνίας μεταξύ της ουκρανικής Naftogaz και της ρωσικής Gazprom, δεκαετούς διάρκειας. Με τη συμφωνία αυτή μάλιστα, η Ουκρανία παρείχε στα ευρωπαϊκά κράτη φυσικό αέριο, ακόμα και κατά τη διάρκεια των “σκοτεινών” χρόνων του Πολέμου του Ντόνμπας (2014). Βλέπετε, μπορεί ο πόλεμος να είναι πόλεμος, αλλά το χρήμα παραμένει χρήμα ακόμη και μεταξύ δυο κρατών που βρίσκονται σε εμπόλεμη κατάσταση!

“Κοστούμι” 12 δισ. για τον Πούτιν

Η συμφωνία του 2009 ήταν στην ουσία μια φόρμουλα take-or-pay για τη Naftogaz που προέβλεπε ότι η Ουκρανία έπρεπε να αγοράσει μεταξύ 42 και 52 bcm φυσικού αερίου ετησίως, χωρίς το δικαίωμα να το μεταπωλήσει. Αυτή, λοιπόν, η επίμαχη συμφωνία εκπνέει οριστικά στις 31 Δεκεμβρίου 2019 και κάνει τους Ευρωπαίους να τρέμουν στην ιδέα ότι θα μείνουν και πάλι χωρίς φυσικό αέριο μέσα στο καταχείμωνο!

Η Naftogaz δικαιώθηκε πέρυσι (2018) από το Ινστιτούτο Διαιτησίας του Εμπορικού Επιμελητηρίου της Στοκχόλμης, στο οποίο είχε προσφύγει από το 2014. Το δικαστήριο επέβαλε στην Ρωσία να επανεξετάσει τους όρους και τις υποχρεώσεις των συμβάσεων που είχε συνάψει με την Ουκρανία, απαιτώντας από την Gazprom να πληρώσει άμεσα 2,56 δισ. δολάρια πρόστιμο στην Ουκρανία.

Η Gazprom όμως, δεν τήρησε ποτέ την υποχρέωσή της, βάσει της απόφασης, μιας και είναι γνωστό στην “αγορά” ότι η Gazprom αρνείται να καταβάλει πρόστιμα όταν χάνει. Γι’ αυτό και η Naftogaz θα επιστρέψει στο Ινστιτούτο Διαιτησίας για να ζητήσει αποζημίωση για τις απώλειές της, ράβοντας ένα “κοστούμι” ύψους 12 δισ. δολαρίων για τον Πούτιν, ο οποίος φυσικά θα τα “γράψει” όλα μαζί στο χιόνι της Σιβηρίας!

Ο πρακτικός Ερντογάν

Την στιγμή που στην Ελλάδα παρακολουθούσαμε 40 τουρκικά σήριαλ και τουρκικά τηλεπαιχνίδια, ο Ερντογάν έκανε κάτι πιο πρακτικό. Παρακολουθούσε τις εξελίξεις στα ενεργειακά. Και μπορεί να κατέρριπτε το ρωσικό Sukhoi πάνω από τη Συρία, αλλά το έκανε εκ του ασφαλούς μιας και η Ρωσία είχε ξεκινήσει ήδη τα σχέδια δύο επιπλέον αγωγών με σκοπό να παρακάμψει την Ουκρανία: Τον Nord Stream ΙΙ στον Βορρά και τον TurkStream στο Νότο.

Αν και οι σχέσεις Ρωσίας-Τουρκίας έφτασαν στα άκρα, πολύ γρήγορα οι δυο χώρες τα ξαναβρήκαν διότι κορυφαία στρατηγική της Ρωσίας είναι να παρακάμψει την Ουκρανία πάση θυσία. Κάτι που το γνώριζε καλά ο Ερντογάν, σε αντίθεση με τους πατέρες και μητέρες του έθνους μας, οι οποίοι απ’ ότι φαίνεται παρακολουθούσαν μόνο Survivor και άλλα τέτοια ριάλιτι επιβίωσης, που προσφέρει σαν “σανό” στους Έλληνες τηλεθεατές, ο κολλητός του Ερντογάν, Ατζούν Ιλιτζαλί!

Η ουκρανική διένεξη είχε καταλήξει στα δικαστήρια το 2014 και ο Ερντογάν κατέρριψε το ρωσικό Sukhoi-24 στις 24 Νοεμβρίου 2015. Όταν ήδη ο Πούτιν είχε επιλέξει την Τουρκία ως στρατηγικό εταίρο στους νέους αγωγούς που ετοίμαζε και είχε επενδύσει στην διάλυση της ουκρανικής οικονομίας. Μια διάλυση, η οποία θα περνούσε αποκλειστικά μέσω Τουρκίας. Και φυσικά, να μην ξεχνάμε ότι ο μεγαλύτερος αγοραστής ρωσικού φυσικού αερίου στην περιοχή είναι η Τουρκία.

Άρα όσοι περίμεναν ότι η κατάρριψη του Sukhoi θα τερμάτιζε τις σχέσεις Πούτιν-Ερντογάν και θα οδηγούσαν τις δύο χώρες σε πόλεμο, μάλλον δεν είχαν ιδέα από τα παραπάνω που συνέβαιναν στην οικονομία. Ένα μεγαλεπίβολο σχέδιο αγωγών της Ρωσίας, που παρακάμπτει την Ουκρανία, αναβαθμίζει την Τουρκία και ουσιαστικά, συνδέει την Σιβηρία με τους καταναλωτές της Ευρώπης και της Κίνας. Κι αν αυτό το πετύχει, θα σημαίνει κλιμακωτές απώλειες στην οικονομία της Ουκρανίας. Πρόκειται για στρατηγική με πολύ μεγάλο βάθος και γι αυτό ξεχάστηκαν σε χρόνο ρεκόρ πολύ σοβαρές υποθέσεις, όπως η δολοφονία του Ρώσου πρέσβη από Τούρκο αστυνομικό!

Η Αθήνα στον κόσμο της

Τα δύο τελευταία εμπόδια σε αυτό το ρωσικό σχέδιο ήταν η άρνηση της Δανίας να περάσει ένας αγωγός από τα χωρικά της ύδατα καθώς και η άρνηση της Τουρκίας να περάσει ο αγωγός από την Ελλάδα. Η Δανία πριν ένα μήνα έδωσε τελικά άδεια, ενώ η Ελλάδα παρακάμφθηκε μετά την “ευγενική” προσφορά της Βουλγαρίας. Είναι θέμα μηνών για την Gazprom να μπορεί να προμηθεύει φυσικό αέριο στους Ευρωπαίους πελάτες της, παρακάμπτοντας την Ουκρανία.

Στις 25 Νοεμβρίου, η Naftogaz αρνήθηκε την τελευταία προσφορά της Gazprom για παράταση ισχύος ενός έτους, γιατί ξέρει τι την περιμένει στο άμεσο μέλλον. Σχεδόν ταυτόχρονα, ο Ερντογάν με την παράνομη συμφωνία του με τον Λίβυο Σάρατζ, έστρεψε την προσοχή της Ελλάδας και της ΕΕ προς τα νότια για να παίξει το μεγάλο παιχνίδι στα βόρεια! Κι ενώ απομένουν λίγες μέρες μέχρι την 1η Ιανουαρίου 2020 ουδείς ασχολείται με το νέο πρόβλημα που θα ανακύψει στην καρδιά της ΕΕ. Θα έχει φυσικό αέριο η Ευρώπη μετά την Πρωτοχρονιά, ή θα ζήσουμε και πάλι σκηνές “σκληρού ροκ” όπως το 2009 που παραλίγο να παγώσει ολάκερη η Ευρώπη;

Λύση καζάν-καζάν δεν φαίνεται στον ορίζοντα και κάποιος σίγουρα θα χάσει από την ιστορία αυτή. Η Ουκρανία θα χάσει αν υπογράψει μια βραχυπρόθεσμη συμφωνία ακόμα και αν δεχτεί την έξτρα έκπτωση 25% που της προσέφερε η Gazprom. Διότι μια τέτοια αποδοχή, αναμένεται να περιπλέξει ακόμη πιο πολύ την διεθνή διπλωματική καμπάνια της Ουκρανίας που στοχεύει στην οριστική απόσυρση των ρωσικών στρατευμάτων από τα εδάφη της.

Από την άλλη πλευρά, η Ρωσία επιθυμεί μόνο βραχυπρόθεσμη συμφωνία (12μηνη), επειδή αναμένει ότι εντός εξαμήνου θα είναι έτοιμοι οι νέοι αγωγοί της από την Τουρκία και την Δανία, που θα παρακάμπτουν εντελώς την Ουκρανία. Καταλήγοντας λοιπόν, σε ό,τι αφορά τις επιπτώσεις που θα έχει όλο αυτό για την χώρα μας, το μόνο που θεωρώ σίγουρο, είναι ότι σε λίγες μέρες, θα μπουν στην άκρη οι “λιβυολόγοι” και θα πάρουν τον λόγο οι “ουκρανολόγοι”!