Η flexi-ανασφάλεια απειλεί την Ευρώπη

Η κρίση της απασχόλησης εστιάζεται, κυρίως, στην αδυναμία δημιουργίας ολοένα και περισσότερων νέων θέσεων πλήρους απασχόλησης καθώς και στην κρίση ενός προτύπου εργασιακών σχέσεων με πλήρη εργασιακά και κοινωνικο-ασφαλιστικά δικαιώματα. Το ίδιο και η κρίση του κοινωνικού κράτους και των επιλογών κοινωνικής πολιτικής εστιάζεται στον μετασχηματισμό του, προς την κατεύθυνση του κράτους φιλανθρωπίας-πρόνοιας και των ελάχιστων δικαιωμάτων και παροχών.

Οι θεμελιώδεις αυτές ανατροπές στην απασχόληση και στο κοινωνικό κράτος, που συντελέσθηκαν και εντάθηκαν σε συνθήκες ανταγωνισμού και παγκοσμιοποίησης των οικονομιών, ιδιαίτερα από τις τελευταίες δεκαετίες του 20ου αιώνα, έχουν, όπως προκύπτει διεθνώς εκ του αποτελέσματος, ως κυρίαρχο χαρακτηριστικό την αντικατάσταση της συλλογικότητας και της συλλογικής ευθύνης από την εξατομίκευση και την ατομική ευθύνη. Στη στρατηγική αυτή κατεύθυνση που επέλεξαν οι πολυεθνικές αλλά και οι εθνικές επιχειρήσεις, εντάσσονται οι ανατροπές του θεσμικού πλαισίου και των ασκούμενων πολιτικών σε εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο.

Επιπλέον, το αποτέλεσμα στο νεοφιλελεύθερο αυτό πρότυπο οργάνωσης της απασχόλησης, των εργασιακών σχέσεων και του κοινωνικού κράτους, είναι:

• Η σταδιακή αύξηση της μη σταθερής και ευέλικτης απασχόλησης, η ανατροπή των συνθηκών της πλήρους και οκτάωρης απασχόλησης,
• Η ανασφάλεια της απασχόλησης, παρά το επιχείρημα των επιχειρήσεων και των ασκούμενων πολιτικών ότι η ευελιξία της απασχόλησης θα αντισταθμίζεται με περισσότερη ασφάλεια,
• Το χαμηλό επίπεδο των αμοιβών,
• Η ανεπιτυχής καταπολέμηση της ανεργίας,
• Η διεύρυνση των ανισοτήτων
• Και γενικότερα η συρρίκνωση των εργασιακών και κοινωνικών δικαιωμάτων

Αξίζει να σημειωθεί ότι η βασική επιδίωξη των επιχειρήσεων και των ασκούμενων πολιτικών για την προώθηση αυτών των ανατροπών, ήταν και είναι η αύξηση του επιπέδου ανταγωνιστικότητας με λογικές μείωσης του κόστους εργασίας. Δηλαδή, κατά βάση, αύξηση της ευελιξίας της απασχόλησης, μείωση των αμοιβών, απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων και αποδιάρθρωση του κοινωνικού κράτους.

Όμως, όπως προκύπτει εκ του αποτελέσματος, η σταδιακή επέκταση των πολιτικών της flexi-ανασφάλειας της απασχόλησης, με την ευρύτερη έννοια του όρου, ικανοποιούν μονομερώς και σε σημαντικό βαθμό τις ανάγκες των επιχειρήσεων και την βελτίωση του επιπέδου της κερδοφορίας τους. Υποβαθμίζοντας έτσι παράλληλα το βιοτικό επίπεδο σημαντικού τμήματος του εργατικού δυναμικού.

Μόνιμης διάρκειας ευέλικτη

Πιο συγκεκριμένα στην Ελλάδα, η σημερινή δυσμενής και ευέλικτη πραγματικότητα της αγοράς εργασίας, ασκεί σοβαρές πιέσεις στους ανέργους και ιδιαίτερα τους νέους, να αποδεχθούν ως γέφυρα εισόδου στην αγορά εργασίας την ευέλικτη απασχόληση. Η οποία μετεξελίσσεται σε μόνιμης διάρκειας ευέλικτη, χαμηλά αμειβόμενη (385 ευρώ μεικτά αμείβονται 629.687 εργαζόμενοι, 2017), αδήλωτη και ανασφάλιστη απασχόληση, η οποία, μεταξύ των άλλων, ουσιαστικά αποκρύπτει την πραγματική ανεργία και τις ανισότητες.

Παράλληλα, από την άλλη πλευρά, η ευέλικτη κινητικότητα στην αγορά εργασίας ουσιαστικά τροφοδοτεί την σχέση ευελιξία-ανεργία, με αποτέλεσμα, σύμφωνα με την έρευνα, οι εννέα μήνες ανεργίας να αντιστοιχούν σε τέσσερα χρόνια απώλειας της εργασιακής εμπειρίας.

Επίσης, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στατιστικά στοιχεία, η στατιστική ανεργία (Απρίλιος 2018) βρίσκεται στο επίπεδο του 20,8% (980.000 άτομα), ενώ η πραγματική ανεργία σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της Ευρωπαϊκής Κεντρική Τράπεζας ανέρχεται στο επίπεδο του 31,5%. Η μερική απασχόληση αποτελεί το 11,5% της συνολικής μισθωτής απασχόλησης και το 30,6% των εργαζομένων στον ιδιωτικό τομέα της οικονομίας, ενώ στην Ευρωζώνη ανέρχεται στο επίπεδο του 16%. Σε επίπεδο νέων προσλήψεων η ευέλικτη (μερική και εκ περιτροπής) απασχόληση αποτελεί το 50% και κατά την περίοδο 2016-2024 θα αποτελεί το 64% και από το 2025 μέχρι το 2055 θα αποτελεί το 75% των νέων προσλήψεων.

Μια σοβαρή απειλή

Έτσι, την περίοδο 2016-2025 η ευέλικτη (μερική και εκ περιτροπής) απασχόληση θα αποτελεί το 18,5% του συνολικού απασχολούμενου πληθυσμού και κατά την περίοδο 2025-2055 θα αποτελεί το 29% του συνολικού απασχολούμενου πληθυσμού. Με αφετηρία τις εκτιμήσεις και τις προβλέψεις αυτές, σύμφωνα με τους υπολογισμούς της έρευνας μας, το ετήσιο έλλειμμα που θα προκληθεί στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης (απώλεια εσόδων) από την εξέλιξη των ευέλικτων μορφών απασχόλησης, θα είναι κατά μέσο όρο 0,95% του εκάστοτε ετήσιου ΑΕΠ (το ΑΕΠ έχει θεωρηθεί ότι θα αυξάνεται με μέσο ετήσιο ρυθμό 1,5%).

Παράλληλα, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Διεθνούς Ινστιτούτου Διοίκησης της Λωζάνης, το επίπεδο της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας παρέμεινε κατά το 2017 στην ίδια θέση (57η μεταξύ 63 χωρών), όπως ήταν το 2016. Αυτό μάλιστα συνέβη  παρά την απορρύθμιση της αγοράς εργασίας, την επέκταση των ευέλικτων μορφών απασχόλησης, το χαμηλό επίπεδο των αμοιβών και της αποδιάρθρωσης του κοινωνικού κράτους.

Με άλλα λόγια, όπως αποδεικνύεται από την έρευνα, οι ασκούμενες πολιτικές της flexi-ανασφάλειας της απασχόλησης με την ευρύτερη έννοια του όρου, στην χώρα μας και τις άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αποτελούν σοβαρή απειλή για την αναπτυξιακή και κοινωνική τους δυναμική. Αντίθετα, δεν αποτελούν, όπως ισχυρίζονται το ΔΝΤ, η ΕΚΤ και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κινητήρια δύναμη της ανάκαμψης των οικονομιών τους, της μείωσης της ανεργίας, της δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας, της βελτίωσης του επιπέδου ανταγωνιστικότητας και της ενδυνάμωσης του κοινωνικού κράτους.