Η απαραίτητη επαναφορά – Ο Κέινς του Κώστα Μελά

Η επιχειρηματολογία, υπέρ της επαναφοράς στο προσκήνιο της οικονομικής σκέψης του J.M.Keynes που αναπτύσσεται στο νέο βιβλίο του Κώστα Μελά “Τζον Μέιναρντ Κέινς – Μία απαραίτητη επαναφορά” (εκδόσεις Λιβάνη), κατατείνει στο να αποκατασταθεί το κλονισμένο status της οικονομικής επιστήμης μετά από τις αλλεπάλληλες αποτυχίες και αστοχίες που την έχει οδηγήσει η κυρίαρχη νεοκλασική σχολή στην προσπάθειά της να την καταστήσει εφάμιλλη της φυσικής.

Η προσπάθεια να καταστεί η οικονομία  επιστήμη του ίδιου επιπέδου με τη φυσική, μέσω της μαθηματικοποίησης-ποσοτικοποίησής της, οδήγησε την κυρίαρχη νεοκλασική σχολή να αγνοήσει θεμελιακές συμβολές της ιστορίας των θεωριών της οικονομικής επιστήμης και της ιστορίας  της καπιταλιστικής οικονομικής ανάπτυξης. Οι βασικές θέσεις που χρειάζονται να ληφθούν υπόψη, προκειμένου να επέλθει η ζητούμενη αποκατάσταση είναι οι ακόλουθες:

• Οι οικονομολόγοι της κυρίαρχης σχολής να μην θεωρούν ότι έχουν ακριβείς και στέρεες απαντήσεις για το οτιδήποτε. Κατασκευάζουν υποδείγματα και θεωρίες, ισχυριζόμενοι ότι μπορούν να υπολογίσουν και να προβλέψουν το μέλλον. Αλλά το κάνουν στηριζόμενοι σε μαθηματικές και στατιστικές προϋποθέσεις, οι οποίες συχνά έχουν λίγη ή καθόλου σχέση με την πραγματικότητα. Υποστηρίζουν ότι δεν υπάρχει ουσιαστική διαφορά μεταξύ υποδειγμάτων και πραγματικότητας, επιβάλλοντας στους ανθρώπους την άποψη ότι η εξέλιξη των γεγονότων βρίσκεται υπό έλεγχο, ενώ αυτό δεν συμβαίνει. Τα παραδείγματα που το επιβεβαιώνουν είναι πάρα πολλά.
• Η παιδαριώδης και υπερβολική πίστη ότι τα μαθηματικά μπορούν να δώσουν απαντήσεις σε σημαντικά οικονομικά προβλήματα πρέπει να τεθεί εν αμφιβόλω. Τα μαθηματικά δίνουν ακριβείς απαντήσεις σε ακριβείς ερωτήσεις. Αλλά οι σημαντικές και ενδιαφέρουσες ερωτήσεις που τίθενται στην οικονομική πραγματικότητα δεν είναι αυτού του είδους. Ερωτήσεις του τύπου 1+1=2 δεν τίθενται ποτέ στην οικονομική πραγματικότητα. Επίσης υποδείγματα που στηρίζονται σε αφηρημένα, αυτόνομα μαθηματικά συστήματα, των οποίων η λειτουργία βασίζεται στην αξιωματικοποίηση των αρχών τους, δεν συνεισφέρουν στην γνώση της πραγματικότητας.
• Κυριαρχεί η άποψη ότι υπάρχουν γενικοί α-ιστορικοί νόμοι που διέπουν την οικονομική δραστηριότητα. Δυστυχώς ή ευτυχώς τέτοιοι νόμοι δεν υπάρχουν στην οικονομία. Η οικονομία δεν προσομοιάζει με το πλανητικό σύστημα. Το περισσότερο που μπορούμε να ελπίζουμε στην πραγματική οικονομία είναι η διατύπωση τάσεων με διάφορους βαθμούς γενικότητας.
• Οι οικονομολόγοι πρέπει να πάψουν να συμπεριφέρονται υπεροπτικά προς τις άλλες κοινωνικές επιστήμες και να τις θεωρούν φτωχούς συγγενείς. Βασικές οικονομικές υποθέσεις προέρχονται από αυτές (ψυχολογία, κοινωνιολογία κτλ).
• Επίσης χρειάζεται να σταματήσουν να κατασκευάζονται μακρο-υποδείγματα στηριζόμενα σε μη πραγματικές μικροθεμελιώσεις. Κυρίως όσα τέτοια μακρο-υποδείγματα εμπεριέχουν διαχρονικές αριστοποιήσεις βασιζόμενες σε ορθολογικές προσδοκίες και άλλες παρόμοιες αντιλήψεις. Αντιλήψεις, οι οποίες βρίσκονται στον αντίποδα της πραγματικής ανθρώπινης συμπεριφοράς.

Η οικονομική σκέψη του Τζον Μέιναρντ Κέινς διέπεται από εκείνες τις φιλοσοφικές και μεθοδολογικές αρχές, οι οποίες απουσιάζουν σχεδόν παντελώς από τις επικρατούσες σήμερα οικονομικές αντιλήψεις. Η κοινωνική φιλοσοφία της οικονομικής σκέψης του Κέινς κινείται στην κατεύθυνση επίτευξης δύο βασικών στόχων: της πλήρους απασχόλησης και του περιορισμού της αυθαίρετης και άνισης διανομής του πλούτου και των εισοδημάτων.

Η επανατοποθέτηση των κεϊνσιανών ιδεών σε πρώτο επίπεδο αφήνει μια αχτίδα φωτός για την αλλαγή κατεύθυνσης της ασκούμενης οικονομικής πολιτικής. Φαίνεται τρομακτικά δύσκολο, ακόμη και αυτή τη στιγμή. Αλλά αρχίζοντας τη συζήτηση, ίσως να έχει γίνει, ήδη, το πρώτο βήμα.