Η Αργεντινή του νεοφιλελεύθερου Μάκρι ξαναβουλιάζει στο χρέος

του Κώστα Μελά  – 

Με την εκλογή του Προέδρου Μαουρίσιο Μάκρι, η Αργεντινή ακολουθεί μια πολιτική παρόμοια με αυτές που είχαν ακολουθηθεί εκεί τη δεκαετία του 1990. Πολιτική που χωρίς υπεκφυγές μπορεί να χαρακτηρισθεί νεοφιλελεύθερη. Θυμίζουμε ότι ο Μάκρι είχε κερδίσει τις προεδρικές εκλογές του 2015 με κεντρικό σύνθημα Cambiemos (ας αλλάξουμε), έχοντας  ως αντίπαλο την Κριστίνα Φερνάντες ντε Κίρχνερ, την πρόεδρο της χώρας την περίοδο 2007-2015.

Ένα από τα κεντρικά δόγματα της νέας κυβέρνησης ήταν η άμεση και απρόσκοπτη επανάκαμψη της χώρας στις διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές, προκειμένου να χρηματοδοτήσει τις ανάγκες της οικονομίας της. Πράγματι, από τη στιγμή που ο Μάκρι ανήλθε στην εξουσία, έλαβε τέλος η οικονομική πολιτική που ακολουθούσαν οι κυβερνήσεις Κίρχνερ (και του Νέστωρα και της Κριστίνα), η οποία είχε στόχο την μείωση του δημόσιου χρέους (γνωστό ως “desendeudamiento”). Επί Μάκρι άρχισε ένας σημαντικός δανεισμός από το εξωτερικό που αύξησε κατακόρυφα το χρέος της Αργεντινής. Μέχρι σήμερα, υπολογίζεται ότι η κυβέρνηση Μάκρι έχει εκδώσει περισσότερο από 100 δισ. δολάρια χρέος.

 

Στον πίνακα 1, παρουσιάζεται η εξέλιξη του δημοσίου χρέους (απόθεμα) και του δημοσίου χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ της Αργεντινής, την περίοδο 2004-2017. Μπορούμε να δούμε ότι την περίοδο 2004-2011 υπήρξε μια δραστική μείωση του δημοσίου χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ, αλλά και ως απόθεμα.

Αυτό οφείλεται ουσιαστικά σε δύο λόγους:

• Πρώτον, στις δύο αναδιαρθρώσεις του δημοσίου χρέους το 2005 και το 2010,
• Δεύτερον, στη σημαντική αύξηση του ΑΕΠ (Για όλα αυτά δες: Κ. Μελάς, Αργεντινή –Ελλάδα, Εκδόσεις Πατάκη 2015).

Πράγματι ο λόγος δημοσίου χρέους προς ΑΕΠ μειώθηκε από 118,1% το 2004 σε 38,9% το 2011. Την περίοδο 2012-2015 έχουμε αναστροφή της τάσης και ο λόγος Δημόσιο Χρέος προς ΑΕΠ αρχίζει να αυξάνει. Αυτό οφείλεται τόσο στην αύξηση του αριθμητή όσο και στη μείωση του παρονομαστή (μέσος ετήσιος ρυθμός μεγέθυνσης του ΑΕΠ 0,4%).

Το έτος 2016 παρατηρείται αύξηση του αποθέματος του δημόσιου χρέους, χωρίς μεταβολή του λόγου χρέος προς ΑΕΠ. Αυτό είναι περίεργο διότι το ΑΕΠ μειώθηκε κατά 2,2%, ενώ το 2017 βλέπουμε μια εκ νέου αύξηση του αποθέματος, αλλά και μικρή μείωση του λόγου χρέος προς ΑΕΠ. Προφανώς αυτό οφείλεται στην μεγέθυνση του ΑΕΠ περίπου κατά 3%. Η αλλαγή πολιτικής στο ζήτημα του δημοσίου χρέους από την κυβέρνηση Μάκρι οδήγησε μέσα σε δύο χρόνια (2016-Σεπτέμβριος 2017) σε αύξηση του δημοσίου χρέους.

Που πήγε το χρέος

Το νέο  ακαθάριστο χρέος που εκδόθηκε την περίοδο αυτή ήταν ισοδύναμο με 103,59 δισ δολάρια [Observatorio de la Deuda Externa, Universidad Metropolitana para la Educación y el Trabajo (UMET)]. Το ΔΝΤ υπολογίζει το νέο ακαθάριστο χρέος που εκδόθηκε την περίοδο 2016-2017 σε περίπου 70-75 δισ δολάρια. Σε αυτό περιλαμβάνονται νέο χρέος που εκδόθηκε από το Υπουργείο Οικονομικών (80%), από τις Επαρχίες (11%) και από τον ιδιωτικό τομέα ((9%). Το νέο χρέος χρησιμοποιήθηκε:

• για να καλυφθεί το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου, το οποίο μετατράπηκε σε ελλειμματικό το 2015 και μέχρι σήμερα παρουσιάζει σωρευτικό έλλειμμα ύψους 6,35 δισ δολάρια.
• για να πληρωθούν τα ξένα funds που δεν είχαν συμφωνήσει με την αναδιάρθρωση του χρέους.
• για να χρηματοδοτηθούν τα αποχωρούντα κεφάλαια.
• για να καταβληθούν οι πληρωμές για την εξυπηρέτηση του δημοσίου χρέους.

Με απλά λόγια η έκδοση του νέου χρέους οδηγήθηκε στην κάλυψη λειτουργικών αναγκών της κυβέρνησης και όχι για την ανασυγκρότηση της παραγωγικής βάσης της οικονομίας. Παράλληλα, η έκδοση του νέου χρέους σε δολάρια αύξησε το ποσοστό του χρέους που έχει εκδοθεί σε ξένο νόμισμα (Πίνακας 2). Με δεδομένη τη μεγάλη υποτίμηση του αργεντίνικου νομίσματος (από 9,5 pesos το δολάριο στις 29.11.2015 πήγε στα 17,5 pesos το δολάριο στις 31.12.2017) έναντι του δολαρίου γίνεται αντιληπτό ότι το βάρος του εξωτερικού δημοσίου χρέους συνεχώς αυξάνει.

 

Αρνητικό εμπορικό ισοζύγιο

Ας σταθούμε στο σημείο αυτό στις εξελίξεις, στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών τα δύο έτη διακυβέρνησης της χώρας από τον Μάκρι. Το  εμπορικό ισοζύγιο της Αργεντινής, την περίοδο της διακυβέρνησης των Κίρχνερ ήταν θετικό, εκτός του 2014. (πίνακας 1). Η εξέλιξη αυτή ήταν αποτέλεσμα της δραστικής μείωσης των εξαγωγών της χώρας ως ποσοστό του ΑΕΠ (από 24% το 2005 σε 9% το 2015), λόγω των περιορισμών που είχαν επιβληθεί και φυσικά λόγω της αντίστοιχης μείωσης των εισαγωγών.

Η πολιτική μεταβάλλεται άρδην και επιλέγεται η αύξηση του εξωτερικού εμπορίου της Αργεντινής από τη στιγμή που αποσύρονται όλοι οι περιορισμοί (δασμοί, κίνησης κεφαλαίων, ποσοστώσεις) που είχαν επιβληθεί από τις προηγούμενες κυβερνήσεις.

Το 2016 ήταν επίσης ελαφρά θετικό (0,8% του ΑΕΠ) λόγω του ότι η μείωση των δασμών στις εξαγωγές των αγροτικών προϊόντων επέτρεψε τη μαζική εξαγωγή των  συσσωρευμένων αποθεμάτων, προκαλώντας μεγάλη  προσωρινή αύξηση τους. Επίσης, οι όροι εμπορίου βελτιώθηκαν το 2016, επειδή οι τιμές του εισαγόμενου πετρελαίου μειώθηκαν σημαντικά (πίνακας 3).

Όμως, από τις αρχές του 2017, το εμπορικό ισοζύγιο άρχισε να χειροτερεύει, κυρίως λόγω της μεγάλης αύξησης των εισαγωγών (καταναλωτικών και επενδυτικών αγαθών), καθώς η εγχώρια ζήτηση άρχισε να αυξάνει. Σε αυτό το σημείο να τονίσω ότι αυτός ο κίνδυνος ελλοχεύει και για την ελληνική οικονομία για να μην πω ότι είναι ήδη εμφανής.

Οι όροι εμπορίου επίσης χειροτέρευσαν, λόγω του ότι οι τιμές του εισαγόμενου πετρελαίου αυξήθηκαν και συγχρόνως μειώθηκαν οι τιμές της σόγιας, που είναι και το κύριο εξαγωγικό προϊόν της Αργεντινής. Ακόμη, το ισοζύγιο υπηρεσιών χειροτέρεψε διότι αυξήθηκαν οι πληρωμές στο εξωτερικό (ταξιδιωτικό συνάλλαγμα), λόγω της απάλειψης των κεφαλαιακών περιορισμών, που επίσης μας υπενθυμίζει την περίπτωση της ελληνικής οικονομίας.

Αυξήθηκαν ακόμα οι πληρωμές τόκων, λόγω της αύξησης των επιτοκίων σε συνδυασμό με το  ότι μεγαλύτερο μερίδιο χρέους παρακρατείται πλέον από τους μη κατοίκους, δηλαδή από ξένους. Τον κίνδυνο αυτό διατρέχει και η ελληνική οικονομία παρότι βρίσκεται σε πολύ καλύτερο πλαίσιο από την Αργεντινή. Το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών το 2017 θα παρουσιάσει αύξηση και θα κυμανθεί περίπου στο 3,4%-3,5%. Σύμφωνα με τις προβλέψεις του ΔΝΤ, μέχρι το 2022, το έλλειμμα θα ανέλθει στο 4,7% του ΑΕΠ.

Σχετικά με τις κινήσεις των χρηματοοικονομικών στοιχείων σημειώνουμε τα παρακάτω: Οι άμεσες ξένες επενδύσεις παρέμειναν χαμηλές: 0.75% του ΑΕΠ το 2017, έναντι περίπου 1,5% του ΑΕΠ την περίοδο 2006-2016. Οι εκροές κεφαλαίων από τους Αργεντίνους συνεχίστηκε και το 2017, επεκτείνοντας την ύπαρξη της τάσης που διαπιστώνεται την περίοδο διακυβέρνησης Μάκρι, όπως φαίνεται και στον πίνακα 6.

Η μόνη περίοδος που υπήρξε ανατροπή αυτής της τάσης ήταν το τέλος του 2016, όταν δόθηκε αμνηστία στην επιστροφή  περιουσιακών στοιχείων στην Αργεντινή. Οι καταθέσεις σε δολάρια αυξήθηκαν (σε ¼ του συνόλου των καταθέσεων), καθώς η μεταβλητότητα του εγχωρίου νομίσματος αυξήθηκε.