Η διεθνής οικονομία στις δαγκάνες του κορονοϊού – Η επάνοδος της Κίνας

Ο φόβος για την επιβίωσή μας είναι, σίγουρα, ανώτερος από τις όποιες ανησυχίες μας, σχετικά με τις οικονομικές επιπτώσεις του κορονοϊού, παρότι και αυτές είναι ήδη σφοδρές και ορατές σε ολόκληρη την υφήλιο. Κάποτε, όμως, και ας ελπίσουμε σύντομα, θα τερματιστεί αυτή η θεομηνία και τότε θα προβάλλει επείγουσα η ανάγκη άμεσης αντιμετώπισης των οικονομικών πληγών, που σωρεύει αυτός ο ιός. Οι πληγές αυτές προβλέπονται ότι θα είναι βαθιές.

Οι καταστροφές που έχει προκαλέσει αυτή η πανδημία είναι ήδη ορατές και απειλούν με σοβαρή ύφεση την παγκόσμια οικονομία, η οποία ήταν και πριν από την εισβολή του ιού βεβαρημένη με τρεις δυσμενείς εξελίξεις.

Πρώτον, η διόλου καλή κατάσταση της παγκόσμιας οικονομίας φαινόταν από αρκετούς δείκτες να καταγράφουν ανορθόδοξη πορεία, αναγγέλλοντας την έλευση κρίσης. Ενδεικτικά, αναφέρουμε τα πολύ χαμηλά και σε αρκετές περιπτώσεις αρνητικά επιτόκια όπως επίσης και την αδυναμία των οικονομιών να εξασφαλίσουν το επιθυμητό επίπεδο του 2% του πληθωρισμού. Επίσης είναι και το “φούσκωμα” των χρηματιστηρίων, παράλληλα με τον υποτονικό ρυθμό ανάπτυξης των πραγματικών οικονομιών. Όπως, ακόμη, η υψηλότερη απόδοση των βραχυχρόνιων χρηματιστηριακών τίτλων σε σύγκριση με τους μακροχρόνιους.

Δεύτερον, πρόκειται για τον υπερβολικό δανεισμό των εταιριών, σε παγκόσμια βάση, που ενθαρρύνθηκε από την υπερ-άφθονη ρευστότητα με τα σχεδόν αρνητικά επιτόκια. Τα δάνεια αυτά, υπολογίζεται, ότι στο τέλος του 2019 έφταναν στο δυσθεώρητο ποσό των 13.5 τρισ. Μετά την εμφάνιση του ιού, το 40% αυτών των δανείων εκτιμάται ότι είναι αδύνατον να πληρωθεί.

Τρίτον, πρόκειται για την πρόσφατη απόφαση του πρίγκιπα της Σαουδικής Αραβίας να ρίξει την τιμή του πετρελαίου για να τιμωρήσει έτσι τη Ρωσία, η οποία δεν συμφώνησε με τις προτάσεις του για περιορισμό της παραγωγής, αλλά κυρίως για να περιορίσει την υπερβολική εξάρτηση της χώρας του από το πετρέλαιο. Στόχος που προβλέπεται φυσικά να υλοποιηθεί με τη διενέργεια σημαντικών επενδύσεων σε άλλους τομείς.

Οι συνέπειες της αλληλεξάρτησης

Η πρώτη συνέπεια του κορονοϊού στην οικονομία, και απολύτως αναμενόμενη άλλωστε, ήταν η κατάρρευση των χρηματιστηρίων, διεθνώς, με απώλειες τρισεκατομμυρίων και παράλληλη άνοδο της τιμής του χρυσού. Συνέπεια, ασφαλώς, τρομακτική, αλλά ωστόσο δεν επρόκειτο για το θανάσιμο χτύπημα αυτής της κρίσης. Και τούτο, γιατί όπως είναι γνωστό, οι χρηματιστηριακές διακυμάνσεις είναι μεν εντυπωσιακές, σε περίοδο ανώμαλων καταστάσεων, αλλά όμως, συνήθως, επανέρχονται σύντομα σε κανονικές τιμές, ακόμη και πριν την εξαφάνιση της γενεσιουργού τους αιτίας.

Αντιθέτως, αυτό που κινδυνεύει να επιφέρει ανεπανόρθωτο και πλήγμα διαρκείας στη διεθνή οικονομία είναι ο αποσυντονισμός της παγκόσμιας παραγωγικής αλυσίδας. Η παγκοσμιοποίηση, παρότι υποχωρεί ήδη κάτω από τις συνέπειες του εμπορικού και τεχνολογικού πολέμου, που εγκαινίασε ο πλανητάρχης, δημιούργησε ωστόσο στα 50 περίπου χρόνια της βασιλείας της έναν ανεξέλεγκτο βαθμό αλληλεξάρτησης των επί μέρους οικονομιών. Έτσι, αναρίθμητα τμήματα ή στάδια παραγωγικής διαδικασίας μεγάλων, αλλά και μικρότερων επιχειρήσεων έχουν διασπαρεί σε όλα τα γεωγραφικά μήκη και πλάτη, με βασικό στόχο την επίτευξη του μέγιστου δυνατού κέρδους.

Η διασπορά αυτή εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για την ομαλή λειτουργία της παγκόσμιας οικονομίας, κάθε φορά που εμφανίζεται, για οποιονδήποτε λόγο, πρόβλημα σε τμήμα παραγωγής ή διακίνησης αγαθού. Ο πολλαπλασιασμός ανάλογων προβλημάτων διακόπτει την ομαλή συνέχεια της παγκόσμιας παραγωγής, προκαλεί ελλείψεις ανταλλακτικών, αγαθών και πρώτων υλών, έχει δυσμενείς επιπτώσεις στα μεταφορικά μέσα και στην απασχόληση και απειλεί με ύφεση ή και κρίση.

Ο κορονοϊός, βρήκε και την ευρωπαϊκή οικονομία, ειδικότερα, σε όχι καλή κατάσταση. Η Γερμανία, που επί δεκαετίες είχε αναλάβει το ρόλο της ατμομηχανής προόδου της Ευρώπης (κυρίως, βέβαια της Βόρειας Ευρώπης) εμφανίζεται τελευταίως ως ο μεγάλος ασθενής και σέρνει την Ευρώπη σε ύφεση. Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι η κυρίαρχη αυτοβιομηχανία της, η Daimler-Mercedes, μόνο για το 2019, κατέγραψε πτώση κερδών της τάξης του 64% ή 2.7 δισ. ευρώ, ενώ ταυτόχρονα αντιμετωπίζει τη δικαιοσύνη με υψηλά πρόστιμα για παραπληροφόρηση, σχετικά με τα χαρακτηριστικά νέων μοντέλων της.

Μόνο στην Κίνα, η οποία ήδη έχει περιορίσει τις αγορές αυτοκινήτων κατά 80%, εξαιτίας της κρίσης, σε σύγκριση με τον προηγούμενο χρόνο, η Γερμανία πουλούσε γύρω στις 700.000 αυτοκίνητα. Το πρόβλημα, εξάλλου, στασιμότητας της Ευρώπης τα τελευταία χρόνια διαπιστώνεται και από τη συνεχή αναθεώρηση, προς τα κάτω πάντοτε, των αρχικών προβλέψεων για την ανάπτυξη.

Συνύπαρξη παγκόσμιας οικονομίας και κορονοϊού

Η Κίνα, από την οποία ξεκίνησε ο κορονοϊός, είναι η δεύτερη σε μέγεθος οικονομία της υφηλίου. Παρά το γεγονός της μείωσης του ρυθμού ανάπτυξής της τα τελευταία δύο χρόνια, αυτός παραμένει πολύ υψηλότερος του αντίστοιχου της Δύσης, και γύρω στο 5.6%, τουλάχιστον ως την άφιξη του ιού. Η Κίνα, εξάλλου, εξασφαλίζει το 1/3 της παγκόσμιας ανάπτυξης, συμμετέχει κατά 16% στο παγκόσμιο ΑΕΠ και ανταγωνίζεται ή και προηγείται των ΗΠΑ, σε αρκετές από τις νέες τεχνολογίες, ενώ ο πληθυσμός της φτάνει το ένα δισεκατομμύριο τετρακόσια εκατομμύρια.

Επόμενο, συνεπώς, είναι η επίδραση της Κίνας στο παγκόσμιο γίγνεσθαι να είναι εξαιρετικά σημαντική, και όχι μόνο σχετικά με την πορεία της προσφοράς, της ζήτησης, της αποταμίευσης και της επένδυσης, αλλά και σχετικά με την γενίκευση, την ταχύτητα και τη σφοδρότητα της εξάπλωσης κρίσης, που αρχίζει στους κόλπους της. Ήταν, επομένως αναμενόμενο, ότι τα αυστηρά, και όπως ήδη αποδεικνύεται αποτελεσματικά μέτρα εναντίον του κορονοϊού, που επέβαλε αστραπιαία η Κίνα, θα προκαλούσαν ανυπέρβλητες και διαρκείς ανωμαλίες σε όλους τους τομείς παραγωγής και διάθεσης προϊόντων στην υφήλιο.

Οι ανωμαλίες αυτές εντάθηκαν από τη λήψη ανάλογων μέτρων εκ μέρους και των υπολοίπων χωρών του κόσμου, καθώς η μία μετά την άλλη, δέχονται την επίσκεψη του κορονοϊού. Το κλείσιμο πολλών επιχειρήσεων της Κίνας προκαλεί ελλείψεις αγαθών, ανταλλακτικών και πρώτων υλών σε ολόκληρο τον κόσμο, καθιστώντας αδύνατη ή πολύ δύσκολη και οπωσδήποτε δαπανηρότερη τη συνέχιση και των δικών τους δραστηριοτήτων. Χιλιάδες εργαζόμενοι απολύονται. Αεροδρόμια, λιμάνια και οδοί διακίνησης προϊόντων παραμένουν κλειστά.

Μεγάλος αριθμός εμπορικών πλοίων, στον κόσμο, παραμένουν ανενεργά προκαλώντας απώλεια πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων. Στο χώρο του τουρισμού επικρατεί χάος, καθώς πενήντα περίπου εκατομμύρια άτομα έχουν επηρεαστεί από τα μέτρα, εναντίον της πανδημίας, στις μετακινήσεις τους. Η μείωση της ζήτησης πετρελαίου, σε συνδυασμό με την πτώση της τιμής του συνεπάγεται κατακόρυφη πτώση των κερδών των πετρελαιοπαραγωγών, με σοβαρό αντίκτυπο στις αναπτυξιακές ροπές της παγκόσμιας οικονομίας.

Πότε θα επανέλθει η ομαλότητα

Μετά από έξη εβδομάδες επιτυχούς αγώνα εναντίον του ιού η κινέζικη οικονομία προσπαθεί να ανασυγκροτηθεί, βοηθώντας έτσι και την διεθνή οικονομία, να ξαναβρεί την κανονικότητά της. Η κατάσταση, όμως, είναι δύσκολη και οι σχετικές προσπάθειες απαιτούν χρόνο. Μερικά από τα προβλήματα που εμφανίζει η επαναλειτουργία της κινέζικης οικονομίας, και που αντανακλούν στις οικονομίες του υπόλοιπου κόσμου είναι:

• τα εργοστάσια στην Κίνα, λειτουργούν κατά μέσο όρο, 40-60% και η πλήρης επαναλειτουργία τους απαιτεί τη λήψη δανείων, που θα πάρει χρόνο, γιατί χρειάζονται έλεγχοι για την περίπτωση, που οι εμφανιζόμενες ζημίες δεν είναι πραγματικές.
• η επάνοδος των εργατών στην εργασία τους αντιμετωπίζει προβλήματα, καθώς ο κίνδυνος εμφάνισης νέων κρουσμάτων δεν μπορεί να αποκλειστεί.
• περισσότεροι από 500 εκατομμύρια μετανάστες δεν έχουν επιστρέψει στην εργασία τους, διότι μερικοί είναι σε καραντίνα, ενώ άλλοι μένουν σε αγροτικές περιοχές των οποίων η συγκοινωνία με το κέντρο δεν έχει αποκατασταθεί, έτσι που πολλές επιχειρήσεις λειτουργούν με μόνο τα 2/3 των εργατών τους.
• πολύ σημαντικό είναι και το πρόβλημα της μειωμένης ζήτησης κινέζικων αγαθών, από το εξωτερικό, που κινδυνεύει να περιορίσει την ανάπτυξη.
• παραγγελίες που δεν έγιναν διακόπτουν τη συνέχεια της παραγωγής.

Ανάλογα ή και περισσότερα προβλήματα προβλέπεται να αντιμετωπίσουν και οι επιχειρήσεις του υπόλοιπου κόσμου. Ο χρόνος που θα απαιτηθεί για την επάνοδο της παγκόσμιας παραγωγικής μηχανής στην ομαλότητα δεν είναι εύκολο να υπολογιστεί, ιδίως και επειδή οι περισσότερες ευρωπαϊκές οικονομίες είναι ακόμη μακριά από τον χρόνο απαλλαγής τους από τον ιό. Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα παραπάνω η Παγκόσμια Τράπεζα εκτιμά ότι η μείωση της παγκόσμιας ανάπτυξης θα φθάσει γύρω στα 3 τρισ. δολ. ή στο 5% του παγκόσμιου ΑΕΠ.