Η ελληνική οικονομία αναπτύσσεται αλλά με δομικά προβλήματα

Η ελληνική οικονομία το 2019 θα μεγεθυνθεί με ρυθμό πάνω από 2% και για το 2020 εκτιμάται ότι θα κυμανθεί περί το 2,5%. Δεν θα πρέπει, ωστόσο, να αποφευχθεί η υπογράμμιση των υπαρκτών δυσκολιών στους τρεις βασικούς πυλώνες της μεγεθυντικής διαδικασίας του ελληνικού ΑΕΠ (εξαγωγές, επενδύσεις και ιδιωτική κατανάλωση).

Οι εξαγωγές αγαθών (συνολικά) το 2019 αυξήθηκαν μόλις κατά 1% έναντι 16% την αντίστοιχη περίοδο του 2018. Χωρίς καύσιμα η αύξηση ήταν 4,7% έναντι 11% αντίστοιχα. Οι ελληνικές εξαγωγές συνεχίζουν να κερδίζουν μερίδια στις ξένες αγορές. Δηλαδή, διατηρείται η ανταγωνιστικότητα ως προς τις τιμές των ελληνικών εξαγώγιμων αγαθών. Ο μέσος δείκτης περιόδου της πραγματικής σταθμισμένης συναλλαγματικής ισοτιμίας (έτος βάσης 2010=100) παρουσιάζεται μειωμένος το πρώτο εννεάμηνο του 2019, με τιμή 82 έναντι 83,2 στο σύνολο του 2018.

Εντούτοις, παρατηρείται μια επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης των ελληνικών εξαγωγών. Οι αιτίες θα πρέπει να αναζητηθούν στην αντίστοιχη επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας και στη βιομηχανική ύφεση στην ΕΕ που συμπαρασύρει τις βασικές εξαγωγικές μας αγορές (Γερμανία, Ιταλία, Τουρκία κτλ). Η επιβράδυνση της εξωτερικής ζήτησης περιορίζει σημαντικά τον ρόλο των εξαγωγών αγαθών, ως σημαντικού παράγοντα της οικονομικής μεγέθυνσης.

Αντίθετα, οι εξαγωγές υπηρεσιών (τουρισμός-μεταφορές) διατηρούν τη δυναμική τους για την ώρα με ετήσια άνοδο 9,2% έναντι 8,5% το αντίστοιχο διάστημα του 2018. Οι αναταραχές που πυκνώνουν στην Ευρώπη και στην Ανατολική Μεσόγειο θέτουν ένα ερωτηματικό για τις μελλοντικές εξελίξεις.

Μεγάλη η απόσταση από την Ευρωζώνη

Οι σημαντικές αλλαγές στο θεσμικό και επιχειρηματικό περιβάλλον που ακολούθησαν την έξοδο της Ελλάδος από τα Μνημόνια και η επεκτατική δημοσιονομική πολιτική των δύο τελευταίων κυβερνήσεων δεν οδήγησαν σε σημαντική ανάκαμψη τις παραγωγικές επενδύσεις. Σύμφωνα με τα προσωρινά στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ (αλυσωτοί δείκτες όγκου) το α’ τρίμηνο του 2019 παρουσίασαν αύξηση 11,1%, το β’ τρίμηνο μείωση κατά -4,3%, ενώ το γ’ τρίμηνο ασήμαντη άνοδο 1,6%, παρά την πολύ χαμηλή βάση του αντίστοιχου τριμήνου του 2018 (-22,5%).

Παρά τις ρητορείες των πολιτικών κομμάτων και των θεσμικών οργάνων των επιχειρηματιών (προεξαρχόντως του ΣΕΒ) για την ανάγκη μείωσης της απόστασης από τις χώρες της Ευρωζώνης, η απόσταση μεγάλωσε ακόμη περισσότερο τη διετία 2017-2018. Συνολικά τα 10 τελευταία τρίμηνα η μέση αύξηση του Ακαθάριστου Σχηματισμού Παγίου Κεφαλαίου στην Ελλάδα ήταν μηδενική, ενώ αντίστοιχα στην Ευρωζώνη ήταν 3%.

Αλλά και τα ποιοτικά στοιχεία των επενδύσεων στην Ελλάδα την ίδια περίοδο δεν είναι αυτά που θα μπορούσαν να σηματοδοτήσουν κάποια αλλαγή στο υφιστάμενο παραγωγικό υπόδειγμα. Δεν είναι καθόλου ενθαρρυντικά ότι στο σύνολο των επενδύσεων το εννεάμηνο του 2019 οι επενδύσεις σε κατοικίες παρουσιάζουν 10 φορές ταχύτερη αύξηση έναντι του συνόλου.

Περιορισμένη η αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης

Η ιδιωτική κατανάλωση το εννεάμηνο του 2019 αυξήθηκε μόνο κατά 0,2% σε ετήσια βάση, έναντι 1% του αντίστοιχου διαστήματος το 2018. Κι αυτά παρά την αύξηση της απασχόλησης, τις φορολογικές ελαφρύνσεις, την αύξηση του κατώτατου μισθού, την κατάργηση του υποκατώτατου.

Όλα αυτά συνεισέφεραν μαζί στην αύξηση του διαθεσίμου εισοδήματος κατά 4,7% [στην αύξηση αυτή συνέβαλαν κυρίως οι αμοιβές των μισθωτών (+2,7 π.μ.) και οι συντάξεις (+1,1 π.μ.)]. Η κατανάλωση δεν ακολούθησε την αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος, λόγω κυρίως των υψηλών υποχρεώσεων των νοικοκυριών.

Υπάρχουν οι ρυθμίσεις οφειλών και υπό την πίεση των κατασχέσεων και των πλειστηριασμών. Η εν λόγω εξέλιξη αντανακλάται στη μείωση –σε απόλυτους όρους– του αρνητικού ρυθμού αποταμίευσης των νοικοκυριών, απομειώνοντας έτσι το ποσοστό αρνητικής αποταμίευσης σε -2,6% στο εννεάμηνο του 2019, έναντι -6,6% στο εννεάμηνο του 2018.

Δέσμια χρεών η ιδιωτική κατανάλωση

Από τα παραπάνω προκύπτει πως η ιδιωτική κατανάλωση είναι και θα παραμείνει τουλάχιστον και το 2020 δέσμια του βάρους ανειλημμένων χρεών. Συνεπώς είναι πιθανό να μην μπορεί να επιδράσει με την προσδοκώμενη επεκτατική συνεισφορά της στην ουσιαστική ανάκαμψη της οικονομίας. Υπάρχουν και οι εξελίξεις σε δύο μεγέθη που χρειάζεται να ληφθούν υπόψη:

• Πρώτον, η αύξηση της απασχόλησης των μισθωτών του ιδιωτικού τομέα έχει αρχίσει να επιβραδύνεται. Η τάση αυτή αν δεν αντιστραφεί πρωταρχικά με αύξηση της επενδυτικής δαπάνης, θα αρχίσει να επηρεάζει αρνητικά την αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος το 2020. Οι καθαρές προσλήψεις αυξήθηκαν κατά +127.600 το 2019, επιβραδυνόμενες σε σχέση με το 2018, όταν είχαν αυξηθεί κατά 141.000. Ακόμη και ο τουρισμός εμφανίζει επιβράδυνση στις καθαρές προσλήψεις (κατά -3% ή -900, ενώ στην υπόλοιπη οικονομία η τάση είναι εντονότερη (κατά -11,1% ή -12,400).
• Δεύτερον, η συνεχιζόμενη αύξηση του ελλείμματος του εμπορικού ισοζυγίου αγαθών. Το εννεάμηνο του 2019 ανήλθε σε 17.468,8 εκατ. ευρώ έναντι 16.577 εκατ. ευρώ την αντίστοιχη περίοδο του 2018.