Η φύση φέρνει το degrowth – Όλοι στρέφονται προς το κράτος

Η νέα ποσοτική χαλάρωση (QE) ύψους 750 δισ. ευρώ από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), που βαφτίστηκε Pandemic Emergency Purchase Programme (PEPP) χωρίς αμφιβολία είναι μια κίνηση που μπορεί να θεωρηθεί εύλογη για την συντηρητική Ευρώπη των τραπεζών. Μια κίνηση που βρίσκεται στον αντίποδα των 1.300 δολαρίων που μπήκαν στον λογαριασμό κάθε πολίτη στο Χονγκ Κονγκ.

Η ΕΚΤ έρχεται να σώσει και πάλι την Ευρωζώνη (ιδιαίτερα την Ιταλία) από το γερμανικό Σύμφωνο Δημοσιονομικής Σταθερότητας, εντάσσοντας ακόμη και στην Ελλάδα την δυνατότητα να ξεφορτώσει 12 δισ. ευρώ κρατικών και εταιρικών ομολόγων, γεγονός που βελτίωσε αμέσως την εικόνα των αποδόσεων. Από την άλλη, όμως, τα CDS των ελληνικών ομολόγων παραμένουν σε ιδιαίτερα επικίνδυνη περιοχή.

Η Ευρωζώνη δεν αντέχει την χρεοκοπία κανενός. Βέβαια, πρόκειται για μια κίνηση χρηματο-οικονομικής βοήθειας με το ελικόπτερο που πέφτει στο σκληρό και προβληματικό σύστημα. Είμαστε λοιπόν ήδη στη φάση του Whatever it takes!… Η συστημική ανεπάρκεια έχει αποκαλυφθεί πλήρως για μία ακόμη φορά και τρισ. δολάρια πρόκειται να απορροφηθούν από τη «μαύρη τρύπα» των αγορών με αμφίβολα αποτελέσματα για τους πολλούς…

Χωρίς αμφιβολία, η υπόσχεση της κυβέρνησης ότι θα ακολουθήσουν και άλλα μέτρα για την οικονομία, μετά το τρίτο πακέτο των 10 δισ. ευρώ συνολικά που ανακοινώθηκε, δείχνει ρεαλισμό, ψυχραιμία και σοβαρότητα. Η δε πρόσδεση των μέτρων με τη ρήτρα διατήρησης της απασχόλησης είναι σαφώς σωστή. Βέβαια, ακόμη δεν έχουμε δει και πολλά πράγματα στην οικονομία πέρα από την κατάρρευση των χρηματιστηρίων. Απλώς ξέρουμε ότι η επικεφαλής της ΕΚΤ (Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα) Κριστίν Λαγκάρντ προβλέπει συρρίκνωση 5% στην οικονομία της Ευρωζώνης και ότι η Ελλάδα είχε στόχο για φέτος ο τουρισμός να καλύψει το 21% του ΑΕΠ.

Τα μοντέλα προσομοίωσης δεν προβλέπεται να σταθούν αξιόπιστα, αν κρίνουμε από την εκτίμηση του Αμερικανού υπουργού Οικονομικών Στήβεν Μνιούτσιν πως εάν δεν πέσει στην οικονομία των ΗΠΑ ένα τρισ. δολ. η ανεργία θα εκτιναχθεί στο 20%. Με τον Ιταλό πρωθυπουργό Κόντε να κάνει λόγο για “οικονομία πολέμου”, τον Ισπανό Σάντεζ να ρίχνει 200 δισ. ευρώ και την Γερμανία 500 δισ. ευρώ στη μάχη κατά της ύφεσης κ.ο.κ. καταλαβαίνουμε ότι η κρίση θα εξελιχθεί σε μεγάλο βάθος.

Η μεγάλη διόρθωση

Βέβαια από την άλλη, η φύση ήρθε να κάνει τη “μεγάλη διόρθωση” που δεν μπορούσαν να κάνουν οι αγορές. Αλλά η φύση ενδεχομένως ήρθε να κάνει και κάτι παραπάνω από το slow down της οικονομίας. Ίσως ήρθε να επιβάλει την αποανάπτυξη, το degrowth. Δεν ξέρουμε εάν ήρθε το τέλος του νεοφιλελευθερισμού, ούτε του καπιταλισμού όπως πολλοί προαναγγέλλουν.

Εκείνο που ξέρουμε είναι ότι οι δορυφόροι που δεν μπορούσαν να δουν τη Σανγκάη από την αιθαλομίχλη, τώρα την βλέπουν ολοκάθαρη. Επίσης, ότι ο ρόλος του κράτους θα αναβαθμιστεί και θα επανακτήσει λειτουργίες και καθήκοντα που του είχαν αφαιρεθεί στις δεκαετίες της υφαρπαγής της δημόσιας περιουσίας. Όπως έχουμε εκτιμήσει, ο κορονοϊός θα αλλάξει τα πάντα και οι ηγεσίες θα χρειαστεί γρήγορα να αποφασίσουν εάν θα δώσουν προτεραιότητα στην διάσωση των τραπεζών ή στη διάσωση των κοινωνιών.

Η διάσωση των τραπεζών στη μεγάλη χρηματοοικονομική κρίση δεν έσωσε τις κοινωνίες. Τα μεσαία στρώματα, που είναι οι εγγυητές της κοινωνική ισορροπίας και εν τέλει της δημοκρατίας, αποσαθρώθηκαν. Αν τώρα η διάσωση αρχίσει από τα κάτω, από τους πολίτες με τη δωρεάν χρηματική τους ενίσχυση (όχι με δάνεια), τότε μπορεί να σωθούν οι επιχειρήσεις και οι τράπεζες. Η αλλαγή του καταναλωτικού προτύπου θα φέρει αλλαγή και στο αναπτυξιακό μοντέλο. Τα τρισ. που θα πέσουν στις οικονομίες, όταν θα ελεγχθεί η κρίση του κορονοϊού, θα φέρουν μια συνολική νέα ανάπτυξη.

Κάτω τα χέρια από το “μαξιλάρι”

Υπό αυτές τις συνθήκες και επειδή η κάθε χώρα της ΕΕ έχει τις απόψεις της, καλό θα ήταν η κυβέρνηση να μην ακουμπήσει το “μαξιλάρι” των 37 δισ. ευρώ, αλλά να το κρατήσει σαν “εθνική ασφάλεια”  για την χρηματοδότηση της μετα-κορονοϊό ανάπτυξης. Να εξαντλήσει πρώτα όλα τα δημοσιονομικά περιθώρια και τα χρηματοδοτικά εργαλεία  της ΕΕ. Προς το παρόν  το οικονομικό επιτελείο πρέπει να συγκεντρωθεί σε δύο κρίσιμα μέτωπα, τα φυσικά πρόσωπα και στον τουρισμό.

Οι τράπεζες αρνούνται να προχωρήσουν σε αναστολή της καταβολής των δόσεων των δανείων για νοικοκυριά και επιχειρήσεις. Περιορίζονται μόνο σε ημίμετρα και με αυστηρά κριτήρια. Τώρα, η κυβέρνηση έχει το άλλοθι να προχωρήσει σε μια ριζοσπαστική πολιτική απελευθέρωσης της κοινωνίας από τον ζυγό των δανείων και στην ουσιαστική προστασία της πρώτης κατοικίας, που λήγει στις 30 Απριλίου. Ένα de facto οριζόντιο κούρεμα 60% μπορεί να αποτελέσει το μεγαλύτερο αναπτυξιακό μέτρο που μπορεί να πάρει η κυβέρνηση.

Ο τουρισμός πρέπει να προσεγγιστεί με την ευρεία έννοια. Δεν είναι μόνο τα ξενοδοχεία, είναι και ολόκληρη η αλυσίδα του τουριστικού προϊόντος. Πρέπει γι’ αυτό η κυβέρνηση να δράσει άμεσα, καθώς η “βαριά βιομηχανία” μας ετοιμαζόταν να ανοίξει το Πάσχα και τώρα θα έκλεινε συμφωνίες με τους εποχιακούς εργαζόμενους. Οι πρόνοιες είναι σκόπιμο να υπάρξουν σύντομα…