Η Γερμανία συσσωρεύει πλεόνασμα και εξάγει ύφεση

Για περίπου 50 χρόνια, από τις αρχές της δεκαετίας του 1970, η αμερικανική οικονομία λειτουργούσε ως ο βασικός παράγοντας αύξησης της παγκόσμιας ζήτησης. Απορροφούσε (εισάγοντας) σημαντικές ποσότητες εξαγωγών (αγαθών και υπηρεσιών) από τον υπόλοιπο κόσμο (κυρίως από Γερμανία και Ιαπωνία και στη συνέχεια και από Κίνα), με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένα σημαντικό έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών των ΗΠΑ.

Φυσικά, ήταν εύκολο να χρηματοδοτήσει το συγκεκριμένο έλλειμμα μέσω κεφαλαιακών εισροών, δεδομένου ότι ήταν και είναι η χώρα που κατέχει το βασικό αποθεματικό νόμισμα στον πλανήτη. Είναι γεγονός ότι οι ΗΠΑ επέβαλαν στον υπόλοιπο κόσμο, εν τοις πράγμασι, να πληρώνει για την εξάπλωση της αμερικανικής οικονομίας. Παράλληλα, όμως, αυτή η εξάπλωση είχε θετικές επιδράσεις στη μεγέθυνση των οικονομιών του υπόλοιπου κόσμου.

Γραφική παράσταση 1

Πηγή : FED

Οι ΗΠΑ λειτούργησαν ως η πρωταρχική πηγή ζήτησης των μεγαλύτερων εξαγωγικών χωρών, επιτρέποντας σε αυτές να έχουν τα επιτεύγματα που τις οδήγησαν σε σταθερή και διαρκή μεγέθυνση των οικονομιών τους. Ειδικά οι δεκαετίες του 1990 και του 2000 ήταν η περίοδος συνεχών υψηλών ελλειμμάτων στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών των ΗΠΑ, (γραφική παράσταση 1). Ελλείμματα, τα οποία δημιούργησαν σημαντική ζήτηση στις υπόλοιπες οικονομίες του πλανήτη.

Την περίοδο εκείνη, η Κίνα, η Γερμανία και δευτερευόντως η Ιαπωνία εκμεταλλεύτηκαν αυτή τη συγκυρία με αποτέλεσμα να επωφεληθούν περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη χώρα. Όμως υπήρξε και διάχυση στις υπόλοιπες οικονομίες του πλανήτη. Φυσικά, με απόλυτη βεβαιότητα σημειώνουμε, ότι ο τρόπος αυτός μεγέθυνσης της παγκόσμιας οικονομίας δεν ήταν ο σωστός. Γι’ αυτό και είχε ως αποτέλεσμα να προκληθούν μεγάλες ανισορροπίες, οι οποίες αποδείχτηκαν μη διατηρήσιμες. Οι κρίσεις του 2001 και του 2008 σίγουρα έχουν τις ρίζες τους σε αυτό τον τρόπο μεγέθυνσης της παγκόσμιας οικονομίας.

Το πρόβλημα ήταν ότι οι χώρες προσπάθησαν να εξάγουν τον τρόπο μεγέθυνσης των οικονομιών τους που εδραζόταν στο κίνητρο της εξωτερικής ζήτησης. Αυτό, όμως, μπορεί να συμβεί μόνο εις βάρος των υπολοίπων οικονομιών. Ένας καλύτερος και προτιμότερος δρόμος για την παγκόσμια μεγέθυνση θα ήταν αυτός που θα συμπεριλάμβανε, σε πρώτο επίπεδο, την εγχώρια εξάπλωση των οικονομιών κάθε χώρας. Αυτό, βεβαίως, θα απαιτούσε, όπως συνήθως λέγεται, έναν μεγαλύτερο διεθνή συντονισμό.

Συρρίκνωση της ζήτησης

Αυτός ο συντονισμός παρουσίασε μεγάλα κενά στο πρόσφατο παρελθόν. Αυτό είναι ένα ατύχημα. Από την Παγκόσμια Χρηματοοικονομική Κρίση του 2008, το επίκεντρο της οποίας ήταν οι ΗΠΑ, το καθαρό κίνητρο ζήτησης προς τον υπόλοιπο κόσμο βρίσκεται σε πτωτική τροχιά. Ταυτοχρόνως, δεν διαπιστώνεται αύξηση ζήτησης από τις υπόλοιπες οικονομίες του πλανήτη, ώστε να υποκατασταθούν οι απώλειες. Η πανδημία ήλθε να επιδεινώσει δραματικά μία ήδη δύσκολη κατάσταση.

Συνεπώς οι εξελίξεις πιθανά θα οδηγήσουν την παγκόσμια οικονομία να σταθεροποιηθεί, όποτε σταθεροποιηθεί, σε χαμηλότερο επίπεδο ισορροπίας. Τα παραπάνω μπορούμε να τα δείξουμε από τις εξελίξεις στα ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών των οικονομικών περιφερειών του πλανήτη και των μεγαλύτερων οικονομιών με βάση τα στοιχεία του ΔΝΤ πολύ πριν την εκδήλωση της πανδημίας.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Γραφικής Παράστασης 2, οι αναπτυγμένες οικονομίες, ως σύνολο, το 2008 παρουσίαζαν έλλειμμα στα ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών τους, ύψους περίπου 580 δισ. δολάρια. Με το πέρασμα του χρόνου, και συγκεκριμένα από το 2013, οι αναπτυγμένες οικονομίες παρουσιάζουν αυξανόμενο πλεόνασμα ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Με απλά λόγια, αυτό σημαίνει ότι, ως σύνολο, όχι μόνο δεν αποτελούν πηγή ζήτησης για την παγκόσμια οικονομία αλλά αντιθέτως συμβάλλουν αποφασιστικά στη μείωσή της.

Γραφική Παράσταση 2

Πηγή : ΔΝΤ – C.P. Chandrasekhar and Jayati Ghosh : Where will global demand come from?

Στο μεταξύ η ομάδα των αναπτυσσομένων, αναδυομένων και σε μετάβαση χωρών παρουσίαζε πλεονάσματα στα ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών, ως σύνολο, μέχρι το 2014. Μετά το έτος αυτό, άρχισε να παρουσιάζει ελλείμματα. Όμως, αυτό το έλλειμμα είναι πολύ μικρότερο από το πλεόνασμα που παρουσιάζουν οι αναπτυγμένες οικονομίες, γεγονός που έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση της παγκόσμιας ζήτησης.

Όπως παρατηρείται στην Γραφική παράσταση 2, η παγκόσμια οικονομία παρουσίασε σημαντικό πλεόνασμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, με αυξητική τάση, την περίοδο 2008-2014. Αν θέλουμε να το μεταφράσουμε σε απλά οικονομικά αυτό σήμαινε ότι η παγκόσμια αποταμίευση υπερέβαινε την παγκόσμια επένδυση και συνεπώς το παγκόσμιο ΑΕΠ βρισκόταν σε χαμηλότερο επίπεδο από το δυνητικό του επίπεδο.

Γραφική παράσταση 3

Πηγή : ΔΝΤ – C.P. Chandrasekhar and Jayati Ghosh: Where will global demand come from?

Τι παρατηρούμε στην Γραφική παράσταση 3; Αύξηση του πλεονάσματος στην περιοχή των χωρών της Μέσης Ανατολής και Βόρειας Αφρικής μέχρι το 2013 και μείωση στη συνέχεια, λόγω της πτώσης της τιμής του πετρελαίου. Επίσης κάμψη του πλεονάσματος των χωρών των αναδυομένων και αναπτυσσομένων χωρών της Ασίας. Κάμψη του πλεονάσματος των χωρών της Βόρειας Αμερικής μέχρι το 2014 και στη συνέχεια αύξηση. Όμως, το πλέον σημαντικό γεγονός αποτελεί η αύξηση του πλεονάσματος των χωρών της Ευρωζώνης.

ΗΠΑ, Κίνα και Γερμανία

Όμως, παρότι αυτές οι περιφερειακές ομαδοποιήσεις είναι αρκετά κατατοπιστικές για την παγκόσμια κατάσταση, είναι επιβεβλημένο να διερευνήσουμε τη συμπεριφορά των μεγάλων χωρών του πλανήτη. Όπως συμβαίνει πάντα, αυτές αποτελούν τον βασικό και κυρίαρχο παράγοντα των παγκόσμιων εξελίξεων. Στη Γραφική παράσταση 4 παρουσιάζονται οι εξελίξεις στα ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών των τριών μεγαλύτερων παικτών του πλανήτη: ΗΠΑ, Γερμανίας και Κίνας.

Το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών των ΗΠΑ βρισκόταν για χρόνια σε πτωτική πορεία σε σχέση με το 2008. Επίσης, το πλεόνασμα της Κίνας βρισκόταν σε σαφή πορείας μείωσης. Όμως, το πλεόνασμα της Γερμανίας ακολουθούσε αυξητική πορεία όλα τα προηγούμενα χρόνια. Μάλιστα η Γερμανία το 2016 εγινε η χώρα με το μεγαλύτερο πλεόνασμα στον πλανήτη.

Πηγή : ΔΝΤ – C.P. Chandrasekhar and Jayati Ghosh : Where will global demand come from?

Η εμποροκρατική αντίληψη

Η Γερμανία, με την εμποροκρατική αντίληψή της, είναι σαφές ότι απορροφούσε ζήτηση από τον πλανήτη και εξήγαγε ύφεση, συμμετέχοντας αρνητικά στη μεγέθυνση της παγκόσμιας οικονομίας. Μάλιστα, ακόμα περισσότερο, αν μέρος αυτών των πλεονασμάτων οφειλόταν στη στασιμότητα των μισθών και γενικά των αμοιβών της εργασίας του ίδιου του πληθυσμού της.

Όμως, το πρόβλημα δεν είναι μόνο τι έπραττε και πράττει η Γερμανία, αλλά και η επιμονή της το παράδειγμά της να εξαπλωθεί σε ολόκληρη την Ευρωζώνη. Αυτό προσπαθούσε με την οικονομική πολιτική που είχε επιβάλλει, δηλαδή την πολιτική συνεχούς δημοσιονομικής προσαρμογής στον εσωτερικό τομέα και πλεονασμάτων στον αντίστοιχο εξωτερικό. Η πολιτική λιτότητας είχε τα γνωστά αποτελέσματα στο σύνολο της Ευρωζώνης και κυρίως στον ευρωπαϊκό Νότο. Όμως, μια σειρά χωρών-μελών βάδισαν στα βήματα της Γερμανίας, συμμετέχοντας με το βάρος τους στην εξαγωγή ύφεσης και ανεργίας στις υπόλοιπες χώρες του πλανήτη.

Στη παρακάτω Γραφική Παράσταση φαίνεται καθαρά ότι το συνολικό πλεόνασμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών των χωρών της Ευρωζώνης είναι μεγαλύτερο από το αντίστοιχο γερμανικό. Χώρες που ακολουθούν τη συγκεκριμένη πολιτική της Γερμανίας είναι η Ολλανδία και η Αυστρία. Στον Πίνακα παρουσιάζονται τα αποτελέσματα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών των τριών αυτών χωρών για του λόγου το αληθές.

Γραφική Παράσταση
Ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών Γερμανίας και των υπολοίπων χωρών της Ευρωζώνης.

Σε δις δολάρια.
Πηγή : ΔΝΤ – C.P. Chandrasekhar and Jayati Ghosh : Where will global demand come from?

Πίνακας  

	Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών				% του ΑΕΠ
		1997-12	2013	2014	2015	2016	2017*
Γερμανία		3,2	6,8	7,5	8,4	8,5	8
Αυστρία		1,2	1,6	2,6	2,5	2,1	2
Ολλανδία		6,8	10,2	8,5	8,5	7,9	7,4

Πηγή: Economic Forecast, Spring 2017