Η κοινωνική προϋπόθεση της ανάπτυξης και οι τράπεζες

pacta sunt servanda, rebus sic stantibus

η συμφωνία τηρείται εφόσον εξακολουθούν τα πράγματα να είναι ίδια

 

Η ανάπτυξη είναι η λύση για τα σοβαρότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Ελλάδα, εκτός από αυτό του χρέους. Εκτός από την πρωτοφανή στα οικονομικά χρονικά απώλεια ΑΕΠ, η χώρα υφίσταται αποεπένδυση 10 δισ. ευρώ το χρόνο. Χρειάζεται άμεσα τουλάχιστον περί τα 100 δισ. ευρώ επενδύσεις για να βρεθεί εκεί που ήταν το 2009 ως παραγωγική ικανότητα.

Η καταστροφή που έχει συντελεστεί είναι πολεμικών διαστάσεων. Η ανάπτυξη έχει ως πρώτη προϋπόθεση την κοινωνική και πολιτική σταθερότητα. Ειδικά στην ελληνική περίπτωση η πολιτική σταθερότητα είναι εκ των ων ουκ άνευ. Συνεπώς, η απαλλαγή των μεσαίων στρωμάτων από τους εκβιαστικούς καταναγκασμούς των τραπεζών αποτελεί βασική κοινωνική προϋπόθεση της ανάπτυξης.

Μέσα από τις αναγκαστικές συγχωνεύσεις που έγιναν τις προηγούμενες δεκαετίες, στις τέσσερις συστημικές τράπεζες είναι υποθηκευμένη η καλλιεργήσιμη γη της Ελλάδας και οι αγροτικές εκμεταλλεύσεις που δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο οιασδήποτε τραπεζικής διευθέτησης. Και κυρίως δεν μπορεί –για αυτονόητους λόγους– να περάσουν σε αλλοδαπή ιδιοκτησία (distress funds κ.ά.). Το ίδιο ισχύει και για τις Βιομηχανικές Περιοχές (ΒΙΠΕ) και φυσικά για τα στεγαστικά δάνεια, κόκκινα και γκρι, που ταλανίζουν την ελληνική κοινωνία.

Ας συνυπολογισθεί ότι οι τράπεζες:

1. Απέτυχαν στον κοινωνικό ρόλο, για τον οποίο τις αδειοδοτεί η Πολιτεία, ήτοι στην ασφαλή και αποτελεσματική διαχείριση της κοινωνικής αποταμίευσης.
2. Έχουν μεγάλο μέρος της ευθύνης για την υπερχρέωση του κράτους και των νοικοκυριών, αλλά και των ακάλυπτων θαλασσοδανείων προς τις επιχειρήσεις.
3. Από το 2008 μέχρι σήμερα έχουν απορροφήσει από το κράτος κεφαλαιακές ενισχύσεις τουλάχιστον 53 δισ. ευρώ, επιβαρύνοντας ισόποσα το δημόσιο χρέος.
4. Απέτυχαν δραματικά να εξυγιανθούν μετά τις τρεις τελευταίες ανακεφαλαιοποιήσεις και να παίξουν θετικό ρόλο στην ανάπτυξη.
5. Είναι υποχρεωμένες μέχρι και το 2019 να σβήσουν 40-47 δισ. κόκκινα δάνεια. Το ΔΝΤ κάνει λόγο για νέα ανακεφαλαιοποίηση και για την ανάγκη ενός πρόσθετου αποθέματος τουλάχιστον 10 δισ. ευρώ.

Όλες οι τράπεζες “αξίζουν” 11 δισ. ευρώ

Σήμερα, η κεφαλαιοποίηση των τεσσάρων συστημικών τραπεζών βρίσκεται στο εξευτελιστικό επίπεδο των 11 δισ. ευρώ, ενώ το σύνολο του ενεργητικού τους αποτιμάτο στα 312,4 δισ. ευρώ (από 358,1 δισ. το 2008). Έχουν εγκλωβισμένες εθνικές και κοινωνικές αξίες τεράστιας σημασίας για την κοινωνική ηρεμία. Οι καταθέσεις των εγχώριων νοικοκυριών και επιχειρήσεων έχουν πέσει στα 121,4 δισ. (από 227,6 δισ. το 2008), ενώ τα δάνειά τους ανέρχονται σε 195,2 δισ. ευρώ, την ώρα που τα μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα (NPEs) ανέρχονται στα 107,6 δισ. ευρώ (45,2%). Ο δείκτης μη εξυπηρετούμενων δανείων (NPLs) είναι στο 38%.

Στο τέλος του χρόνου λήγει η προστασίας της πρώτης κατοικίας και τα παπαγαλάκια των τραπεζών πιέζουν για την απελευθέρωση των πλειστηριασμών. Παράλληλα, επίκειται η προσαρμογή των αντικειμενικών τιμών στις τιμές της αγοράς, οι οποίες έχουν δραστικά συρρικνωθεί. Αυτό θα αλλάξει τα δεδομένα στις υποθήκες που κρατάνε οι τράπεζες και θα επηρεάσει δραματικά τους ισολογισμούς τους. Τότε θα δημιουργηθεί το ερώτημα σε όσους έχουν δανειστεί εάν αξίζει να πληρώνουν για ένα ακίνητο, του οποίου η αξία είναι μικρότερη από το δάνειο που εξοφλούν.

Το πραγματικό πρόβλημα του συστήματος δεν είναι τα κόκκινα δάνεια και η διευθέτησή τους. Είναι τα «γκρίζα» δάνεια, που εξυπηρετούνται με αλλεπάλληλες και αδιέξοδες ρυθμίσεις. Από τα παραπάνω καταλήγουμε εύλογα στο συμπέρασμα ότι τραπεζικό σύστημα δεν υφίσταται. Υπάρχει ένα σύστημα υφαρπαγής, κοινωνικό αδιέξοδο και τεράστια σχολάζουσα εθνική περιουσία.

Win win για κοινωνία και τράπεζες

Είναι προφανές από τα νούμερα ότι το πιστωτικό σύστημα δεν μπορεί να εξυγιανθεί με συμβατικούς όρους, όπως, άλλωστε, η μέχρι τώρα εμπειρία κατέδειξε. Με αυτά τα δεδομένα, με τεκμήριο την καλή θέληση που έχει επιδείξει η Ελλάδα έναντι των πιστωτών της, με βάση το ευρωπαϊκό κεκτημένο και το ελληνικό Σύνταγμα, η Πολιτεία είναι αντιμέτωπη με γόρδιο δεσμό. Η λύση πρέπει να είναι win-win για όλους και να υποστηριχθεί τόσο από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα όσο και από τους πιστωτές. Μια τέτοιου τύπου λύση μπορεί να περιλαμβάνει τα εξής:

1. Η Πολιτεία, αντί να εθνικοποιήσει τις τράπεζες, όπως πολλοί εκτός και εντός εισηγούνται, προβαίνει σε μια αναγκαστική εξυγίανση των τραπεζών με την αναγκαστική μεταβίβαση όλων των αγροτικών δανείων και των υποθηκών τους, καθώς και των ΒΙΠΕ σε ένα νέο κρατικό οργανισμό. Ταυτόχρονα, απαλλάσσει τις τράπεζες από όλα τα κόκκινα και τα ρυθμισμένα στεγαστικά δάνεια, ίσως και τα καταναλωτικά. Τα μεταφέρει σε ένα άλλο κρατικό οργανισμό. Θα είναι μια πράξη που θα προκαλέσει μια συρρίκνωση του μεγέθους των τραπεζών, χωρίς επίπτωση στους μετόχους, αφού θα τις απαλλάξει από τεράστια βάρη και γραφειοκρατία. Ταυτόχρονα, θα «ηρεμήσει» την κοινωνία (νοικοκυριά και αγρότες).
2. Η Πολιτεία συγχωνεύει την Εθνική με την Πειραιώς με ταυτόχρονη ανακεφαλαιοποίηση, έτσι ώστε η νέα Εθνική να περάσει στον κρατικό έλεγχο (34% blocking minority). Το 17% πηγαίνει στα ασφαλιστικά ταμεία ως αποζημίωση για το PSI και την για δεκαετίες καταλήστευσή τους από την Τράπεζα Ελλάδος (λόγω αμελητέων επιτοκίων σε συνθήκες υψηλού πληθωρισμού).
3. Καταργούνται όλες οι εγγυήσεις στα στεγαστικά που έχουν δημιουργήσει τεράστια κοινωνικά προβλήματα και που έγιναν με κακή πίστη από πλευρά των τραπεζών, αφού είχαν ήδη και τις προσημειώσεις των ακινήτων.
4. Κουρεύονται όλα τα ρυθμισμένα στεγαστικά κατά 70% και το υπόλοιπο 30% εξοφλείται σε μία 10-12ετία, ανάλογα με την δόση που αντέχει ο δανειολήπτης.
5. Μηδενίζονται όλα τα καταναλωτικά δάνεια μέχρι 12.000 ευρώ και τα υπόλοιπα εξοφλούνται σε τρία χρόνια.
6. Τα επιχειρηματικά δάνεια, κόκκινα και μη, παραμένουν στη διαχείριση των τραπεζών με την τρέχουσα διαδικασία.
7. Καταργείται η αθλιότητα του τριήμερου valeur. Όλες οι μεταβιβάσεις εκτελούνται εντός 24ώρου.
8. Αλλάζει η νομοθεσία που διέπει τις τράπεζες, ενισχύοντας τη θέση του πελάτη.
9. Αναδιοργανώνεται η εποπτεία όλου του χρηματοοικονομικού τομέα και αφαιρείται από την Τράπεζα της Ελλάδος η διαχείριση της περιουσίας των Ταμείων.

Το αποτέλεσμα μίας δέσμης τέτοιων μέτρων θα ήταν η κοινωνία να βγει από τον τραπεζικό ζυγό και να αποκτήσει θετική ψυχολογία και προοπτική. Θα αυξανόταν η φοροδοτική ικανότητα των πολιτών και θα ενισχυόταν η επιχειρηματική δραστηριότητα. Οι τράπεζες θα ασχολούνταν με την ανάπτυξη και τις επιχειρήσεις σοβαρά.

Μπορεί όλα τα παραπάνω για τη συμβατική σοφία να θεωρούνται εξωπραγματικά, αλλά στην πραγματικότητα έτσι δημιουργούνται οι κοινωνικές προϋποθέσεις της ανάπτυξης.