Η Κόλαση του Δάντη, η κοινωνία και οι τράπεζες

Η κυβέρνηση οφείλει να ξεπεράσει τάχιστα την αμηχανία της για το πρόβλημα που έχουν οι τράπεζες και το οποίο έσκασε –καθόλου όμως απρόσμενα– στα χέρια της. Η αναποφασιστικότητα και η θολούρα μεταφράζεται από τις αγορές ως αδυναμία, με αποτέλεσμα να αρχίζει η σπέκουλα. Έτσι ακριβώς έγινε στο Νταβός το 2010 όταν μερικοί χρηματιστές στρίμωξαν σε ένα διάδρομο τον τότε πρωθυπουργό Γιώργο Παπανδρέου με ερωτήσεις και κατάλαβαν ότι δεν είχε σαφή αντίληψη του προβλήματος, ούτε στρατηγική λύσης.

Συνεπώς, χρειάζεται μια λύση καίρια που να απαντά ριζοσπαστικά στο πρόβλημα, διότι αυτό δεν συνίσταται μόνο στην διάσωση των τραπεζικών ισολογισμών, ούτε καν στην αύξηση της αξίας των απαξιωμένων τραπεζικών μετοχών που έχει καταρρεύσει στο αστείο ποσό των 5 δισ. ευρώ. Πρόκειται για ένα κατ’ εξοχήν οξύ κοινωνικό πρόβλημα. Έτσι, πρόκειται για πολιτικό πρόβλημα, στο οποίο το υπό εκκόλαψη κυβερνητικό υβριδικό σχέδιο όχι μόνο δεν απαντά, αλλά αντίθετα πετά το πρόβλημα στις κερκίδες με αστάθμητες κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες.

Η λύση που «εξετάζεται» για ένα Σχήμα Προστασίας Ενεργητικού των τραπεζών (Asset Protection Scheme-APS) με εγγυήσεις του Δημοσίου έναντι των «κόκκινων» δανείων, αντί για μια ολιστική Bad Bank, απλώς θα κάνει ζημιά στην ευκρίνεια των δημοσιονομικών μεγεθών με αστάθμητες συνέπειες. Σημειωτέον ότι οι τέσσερις συστημικές τράπεζες έχουν επωφεληθεί με 21,4 δισ. ευρώ μόνο από την αναβαλλόμενη φορολογία μετά τις ανακεφαλαιοποιήσεις.

Δηλαδή, το κράτος θα φορτωθεί και πάλι δημοσιονομικό κόστος, χωρίς να έχει ουσιαστικά τίποτε στα χέρια του, δηλαδή τoν έλεγχο των τραπεζών, ενώ οι εμπράγματες εγγυήσεις (σπίτια, κτίρια, επιχειρήσεις) θα περάσουν στον έλεγχο των funds και των εξειδικευμένων εταιρειών που θα τις ρευστοποιούν, με κίνδυνο να δημιουργηθεί μείζον κοινωνικό θέμα με τους νεοαστέγους και με τους εγγυητές που συνήθως είναι συγγενείς.

Ολική καταστροφή

Ένα τέτοιο κύμα θα θέσει σε δοκιμασία τον κοινωνικό ιστό και θα προκαλέσει ολική καταστροφή της αξίας των ακινήτων. Αυτά θα τα αγοράσουν για δεκάρες ξένες εταιρείες, καταλαμβάνοντας τα πάντα, ενώ η Αθήνα και τα άλλα αστικά κέντρα θα γεμίσουν με εκατοντάδες χιλιάδες άστεγους, μετατρέποντας τη χώρα σε Κόλαση του Δάντη.

Η εξεταζόμενη λύση εφαρμόστηκε το 2009 στη διάσωση της Royal Bank of Scotlant με τη μεταβίβαση σε «όχημα» APS «κόκκινων δανείων» 325 δισ. λιρών. Η τράπεζα ανέλαβε τον κίνδυνο για ζημιές 19,5 δισ. λιρών και το κράτος το υπόλοιπο, έναντι της δυνατότητας να εκδώσει ομόλογα ειδικού σκοπού για να καλύψει μέρος της ζημιάς. Από την πλευρά της, η τράπεζα μείωσε αντίστοιχα τις προβλέψεις για επισφάλειες, φτιάχνοντας αισθητά τον ισολογισμό της. Ήταν η περίοδος που δαπανήθηκαν 250 δισ. λίρες για την διάσωση του βρετανικού τραπεζικού συστήματος.

Η υβριδική λύση είναι ένας συνδυασμός μίνι bad bank και APS, όπου γίνεται μεταβίβαση στεγαστικών κόκκινων δανείων 10 δισ. ευρώ στην πρώτη και μετά το APS αναλαμβάνει να τα τιτλοποιήσει με παροχή κρατικών εγγυήσεων επί των ομολόγων της τιτλοποίησης. Έτσι μειώνονται γρήγορα τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια των τραπεζών. Υπάρχει και σενάριο για 20 δισ. ευρώ. Όμως, για όλα αυτά χρειάζεται μελέτη και η έγκριση του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού (SSM).

Θα χρειαστεί και εμπλοκή του κράτους, το οποίο για να δει τι θα εγγυηθεί θα βρεθεί μπροστά στις ευθύνες των τραπεζιτών, οι οποίοι έδωσαν τα δάνεια που κοκκίνισαν. Γι’ αυτό και γράφεται ότι η αγορά προβληματίζεται για την κρατική εγγύηση τραπεζικών ομολόγων και ρίχνει συνεχώς νέα σενάρια. Ένα από αυτά, που ίσως να μπορούσε να αποτελέσει μια άμεση ενδιάμεση λύση, είναι να χορηγήσει κεφαλαιακές ενισχύσεις της τάξεως των 5 δισ. ευρώ ο ESM, μέσω του Single Resolution Board (SRB), αν οι τράπεζες δεν βρουν ιδιωτικά κεφάλαια.

Μίνι bad bank

Η ιδέα της μίνι bad bank είναι για να είναι πιο εύπεπτη στον SSM. Η ιδέα της κανονικής bad bank, στην οποία θα μεταφερόταν το μεγαλύτερο μέρος των κόκκινων δανείων, απωθείται είτε γιατί λέγεται πως θεωρητικά εφαρμόζεται στην αρχή μιας κρίσης, είτε γιατί οδηγεί πάλι σε ανακεφαλαιοποιήσεις. Και εδώ υπάρχει η πραγματική ευκαιρία για την δυναμική εμπλοκή του κράτους, το οποίο είναι το μόνο που μπορεί να ανατάξει την αξία των τραπεζών από τα 5 δισ. ευρώ, στα οποία έχει καταρρεύσει. Δηλαδή να κινηθεί σε δύο επίπεδα: την αύξηση του κεφαλαίου των τραπεζών και τον έλεγχό τους και ταυτόχρονα στη μεταφορά όλων των δανείων φυσικών προσώπων στην bad bank και την εκκαθάρισή τους με πραγματικούς κοινωνικούς όρους.

Το πρόβλημα των τραπεζών και των δανείων σύντομα θα λάβει πολιτικές διαστάσεις και ενδέχεται να κρίνει την αριστεροσύνη της κυβέρνησης, καθώς δεν υπάρχει πλέον το άλλοθι του μνημονίου. Δηλαδή, δεν θα έχει βάρος η δικαιολογία «εφαρμόζουμε νεοφιλελεύθερες πολιτικές, γιατί μας το επιβάλουν οι δανειστές, προκειμένου να βγούμε από το μνημόνιο».

Το υβριδικό σενάριο για την εκτόνωση του προβλήματος είναι μια ανήθικη νεοφιλελεύθερη συνταγή για να βγάλουν λεφτά οι μεσάζοντες και οι δικηγόροι, έτσι ώστε να χαθεί μέσα σε ανώνυμες εταιρείες η κοινωνική ευθύνη της διαχείρισης του πραγματικού προβλήματος. Μπορεί οι ισολογισμοί, δηλαδή η εικόνα των τραπεζών, να καλλωπιστούν, αλλά το πρόβλημα θα παραμένει και θα γίνει ανεξέλεγκτο.

Βέβαια, όπως προέκυψε από την ατυχή 3η ανακεφαλαιοποίηση, η κυβέρνηση δεν διαθέτει αριστερούς τραπεζίτες της εμπιστοσύνης της. Δεν μπορεί να καταλάβει ότι πίσω από τις τιτλοποιήσεις μάλλον κρύβεται ένα κοινωνικό μακελειό. Η κυβέρνηση είτε δεν καταλαβαίνει, είτε κάνει πως δεν καταλαβαίνει.

Το ότι μάλλον οι συντάξεις δεν θα μειωθούν, το ότι ο ΕΝΦΙΑ θα μειωθεί 30%, το ότι 900.000 πολίτες θα επωφεληθούν από την αύξηση του κατώτατου μισθού, 280.000 ένστολοι, πανεπιστημιακοί και γιατροί θα πάρουν αναδρομικά τα Χριστούγεννα και 1,3 εκατ. πολίτες θα πάρουν κοινωνικό επίδομα είναι σπουδαία αριστερά μέτρα, τα οποία θα παίξουν ρόλο στην εκλογική αναμέτρηση. Όμως, η κυβέρνηση πρέπει να δει το ζήτημα των δανείων πολιτικά και εθνικά για να πείσει.