Η μάχη στο Eurogroup – Το ευρωομόλογο είναι χρήμα δεν είναι σλόγκαν

Η επερχόμενη μεγάλη ύφεση θα φέρει τις υπερχρεωμένες χώρες της Ευρωζώνης, στην θέση που ήταν η Ελλάδα το 2010. Το μέγεθος των οικονομιών Ιταλίας, Ισπανίας και Γαλλίας απαιτεί αυξημένους πόρους για την διατήρηση του spread με την Γερμανία. Οι μεγάλες χώρες αρνούνται να υπαχθούν σε Μνημόνια και αναζητείται συμβιβαστική λύση, αφού η Γερμανία αρνείται την πιστοληπτική αλληλεγγύη που προσφέρει το ευρωομόλογο.

Η φον ντερ Λάιεν ήταν ιδιαίτερα αποκαλυπτική, προσπαθώντας να καθορίσει την ατζέντα. «Ο όρος κορωνοομόλογα είναι ένα σλόγκαν. Πίσω του κρύβεται το μεγάλο θέμα των εγγυήσεων. Είναι δικαιολογημένες οι επιφυλάξεις της Γερμανίας δήλωσε, παίρνοντας ανεπίτρεπτα θέση υπέρ την χώρας της». Ο Ιταλός υπουργός Οικονομικών Γκουαλτιέρι, επέμεινε, ότι η κοινή ευρωπαϊκή απάντηση, θα είναι κατάλληλη «μόνο αν περιλαμβάνει την κοινή έκδοση ευρωπαϊκών ομολόγων».

Το αίτημα της Ιταλίας είναι δικαιολογημένο, καθώς όλες οι υπερχρεωμένες χώρες μετά την πανδημία θα βρεθούν με σημαντικά αυξημένο χρέος και μειωμένη πιστοληπτική ικανότητα. Η απόρριψή του από την Γερμανία και τους δορυφόρους της οδήγησε σε μια έντονη αντιπαράθεση, με δηλώσεις που προσπαθούν να επηρεάσουν την ατζέντα και την κοινή γνώμη.

Πολλές από τις δηλώσεις, είναι περισσότερο ένα άλλοθι για να σωθούν τα προσχήματα, καθώς η έλλειψη αλληλέγγυας και συντονισμένης κοινής ευρωπαϊκής δράσης ήταν έκδηλη. Δύο όμως στοιχεία ξεχώρισαν:

• Πρώτον, η κοινή επιστολή εννέα χωρών, με την συμμετοχή Γαλλίας, Ιταλίας και Ισπανίας, που για πρώτη φορά τόλμησαν να αμφισβητήσουν την γερμανική άποψη στο Eurogroup, ζητώντας με δημόσια επιστολή την «έκδοση ομολόγων με εγγύηση όλων των χωρών που μετέχουν στο ευρώ».
• Δεύτερον, το ιταλικό επιχείρημα ότι η κρίση είναι συμμετρική και εξωγενής, ενώ τα εργαλεία αντιμετώπισής της ξεπερασμένα. Ο Κόντε δήλωσε ότι μιλάμε για ένα εξωτερικό σοκ και όχι για το χρηματοπιστωτικό πρόβλημα μιας μόνης χώρας.

Διάλογος κωφών για το ευρωομόλογο

Η συζήτηση όμως μοιάζει με διάλογο κωφών. Η Ιταλία ζητά βοήθεια για τις ανάγκες που θα προκύψουν στην ύφεση μετά το τέλος της πανδημίας και δεν είναι μόνη της. Όλες οι υπερχρεωμένες χώρες θα αντιμετωπίσουν υψηλότερα επιτόκια στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Η Γερμανία και οι σύμμαχοί της όμως, μιλάνε για βοήθεια στην υγειονομική κρίση.

Μερικοί αντιλαμβάνονται την αλληλεγγύη σαν ελεημοσύνη, όπως η Ολλανδία, που προτείνει ως δώρο προς τις πληττόμενες χώρες τις δαπάνες υγειονομικού χαρακτήρα. Επιστρατεύτηκε και ο Σόιμπλε, που επανέφερε τον ηθικό κίνδυνο, δηλώνοντας «όποιος παίρνει τις αποφάσεις, να αναλαμβάνει τις ευθύνες για τις πιθανές συνέπειες. Αυτό δεν θα συνέβαινε με τα κοινά χρέη». Η δήλωση έγινε όταν ο Ιταλός επίτροπος Oικονομικών Τζεντιλόνι, τάχθηκε υπέρ του κοινού δανεισμού με «εφάπαξ έκδοση ομολόγων ειδικού σκοπού».

Αποκλίνουσες απόψεις Γαλλίας και Γερμανίας αναδείχθηκαν αρχικά στην συζήτηση για τα ευρωομόλογα. Ωστόσο, η πρόταση του Γάλλου υπουργού Οικονομικών Λεμέρ για έκδοση κοινού χρέους μέσω ενός Ειδικού Ταμείου για 5-10 χρόνια, προσφέρει πίστα συμβιβασμού με την Γερμανία, καθώς παρακάμπτει την Κομισιόν και την ΕΚΤ που μπορούν να εκδώσουν χρέος. Όμως, ο Γερμανός σοσιαλδημοκράτης ομόλογός του Σόλτς επιμένει στην χρήση του ESM (Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας) με χαλάρωση των αυστηρών κριτηρίων.

Δανειστές και δανειζόμενοι

Πολλοί θεωρούν πως εντυπωσιακές δηλώσεις προς το μη ενημερωμένο κοινό μετρούν περισσότερο από τις τεχνικές λεπτομέρειες. Προσπαθούν να εμφανισθούν ως υπέρμαχοι της αλληλεγγύης, ενώ στην πράξη οι προτάσεις τους την περιορίζουν σε ελεημοσύνη. Αρνούνται δηλαδή την κοινή εγγύηση του υπερβάλλοντος χρέους, που θα προκύψει από την αναστολή της πραγματικής οικονομίας λόγω πανδημίας.

Ο λόγος είναι ότι δεν επιθυμούν να αλλάξει το πλαίσιο κανόνων που έχει επιβληθεί στην Ευρωζώνη και ωφελεί τις δανείστριες χώρες. Ας μην ξεχνάμε πως οι λύσεις που δόθηκαν στην κρίση του 2010 σε βάρος της Ελλάδας, χώρισαν τις χώρες σε δανείστριες και δανειζόμενες μέσω του ESM, που αποτελεί μηχανισμό διάσωσης από χρεοκοπία. Το υπενθύμισαν για εσωτερικούς πολιτικούς λόγους οι πρώην υπουργοί Εξωτερικών της Γερμανίας, Φίσερ και Γκάμπριελ, δηλώνοντας ότι η Γερμανία είναι ο μεγαλύτερος κερδισμένος της Ευρώπης, αφού «κέρδισε χρήματα ακόμα και από την χρηματοπιστωτική κρίση στην Ελλάδα».

Γερμανική κινητοποίηση

Καθώς οι δηλώσεις και προτάσεις πολλαπλασιάζονται ενόψει του Eurogroup της 7ης Απριλίου, η Γερμανία επιστρατεύει όλα τα στελέχη που έχει τοποθετήσει στους ευρωπαϊκούς θεσμούς για την υποστήριξη των θέσεών της. Ο Βάιντμαν, της γερμανικής Κεντρικής Τράπεζας υποστήριξε την πρόταση για λιγότερο αυστηρά κριτήρια του ESM. Το ίδιο και ο επικεφαλής του ESM Ρεγκλινγκ, της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων Χόγιερ, ακόμη και ο διευθυντής του Γραφείου του Ντομπρόφσκις. Ο Ρέγκλινγκ, για να αποτρέψει το ευρωομόλογο, εκτιμά ότι θα χρειαζόταν «ένα, δύο ή τρία χρόνια, και τα κράτη-μέλη θα έπρεπε να διαθέσουν σε αυτό κεφάλαιο ή εγγυήσεις, ή μελλοντικά έσοδα».

Στο μεταξύ, συμπληρώθηκε από την Γερμανίδα πρόεδρο της Κομισιόν, ένα πακέτο με πρόσθετες μεγαλεπήβολες προτάσεις, όπως η προσαρμογή του προσεχούς επταετούς κοινοτικού προϋπολογισμού σε “Σχέδιο Μάρσαλ για την Ευρώπη” και το “Σχέδιο SURE” που αφορά αντασφάλιση των συστημάτων ανεργίας και εξυπηρετεί την βιομηχανία. Η επίτροπος Ανταγωνισμού Βεστάγκερ, ανησυχώντας για τον διχασμό της Ευρωζώνης λόγω της γερμανικής αδιαλλαξίας και στοχεύοντας στην υπέρβαση της κρίσης προς την κατεύθυνση προώθησης της ευρωπαικής εμβάθυνσης, συμφώνησε με τον Κόντε, ότι «οι παλιές λύσεις (ESM και μνημόνια) δεν θα λειτουργήσουν».

Ενδιαφέρον έχει πως διάφοροι υψηλόβαθμοι φιλελεύθεροι πολιτικοί και μέλη του Ευρωκοινοβουλίου, που πριν 10 χρόνια κατηγορούσαν τους “άσωτους νότιους” με πρώτους τους Έλληνες, ανησυχώντας για την βιομηχανική βάση των χωρών τους, δηλώνουν «σήμερα η Ευρώπη δεν υποφέρει επειδή κάποιοι τεμπέλιαζαν ή το είχαν ρίξει έξω. Η Ιταλία είχε κακή τύχη, ενώ το σύστημα υγείας της Ισπανίας υποφέρει από τα μέτρα λιτότητας του 2012».

Η σύνοδος στο Eurogroup

Βεβαίως, το Βερολίνο επιμένει. Ο Ρέγκλινγκ, με δημοσίευσή του σε πολλές ευρωπαϊκές εφημερίδες, τονίζει: «Βραχυπρόθεσμα, η κοινή έκδοση χρέους μπορεί να προκύψει μόνο από τους τρεις υφιστάμενους θεσμούς: τον ESM, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων. Η παρέμβαση Ρέγκλινγκ, όπως και αυτή του Σόιμπλε, στοχεύει στον επηρεασμό του Eurogroup.

Ο πρόεδρος Σεντένο, που έχει την εμπιστοσύνη του Σόιμπλε, μετά την προηγούμενη συνεδρίαση του Eurogroup είχε μεταφέρει ως «προσωπικά του συμπεράσματα» στον πρόεδρο του Συμβουλίου ότι «το Eurogroup συμφωνεί αν υπάρξει προσφυγή στην πιστωτική γραμμή και η στήριξη του ESM θα χρησιμοποιηθεί συγκεκριμένα για το κόστος διαχείρισης της επιδημίας. Μακροπρόθεσμα, τα μέλη πρέπει να εστιάσουν στη διασφάλιση μιας βιώσιμης πορείας».

Επομένως, σύμφωνα με το γερμανικό σχέδιο –το εξειδίκευσε με δηλώσεις του ο Σεντένο– το πακέτο επί του οποίου το Eurogroup θα επιδιώξει ένα συμβιβασμό θα περιλαμβάνει δάνεια από τον ESM (240 δισ), δάνεια από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ 200 δισ) και δάνεια για το πρόγραμμα αντασφάλισης της Κομισιόν (SURE 100 δισ). Όλα αυτά τα εργαλεία ελέγχονται από την Γερμανία και θα αποτελέσουν ένα σύνολο μέτρων ύψους 500 δισ. ευρώ.

Εργαλεία χωρίς σύνορα

Ωστόσο, με κοινή επιστολή τους ο Ιταλός επίτροπος Οικονομικών Τζεντιλόνι και ο Γάλλος επίτροπος Εσωτερικής Αγοράς Μπρετόν δηλώνουν πως «είναι απαραίτητη η ίδρυση νέου χρηματοδοτικού εργαλείου, που να εκδίδει κοινό χρέος με μακροπρόθεσμα ομόλογα, δίπλα στον ESM, την ΕΤΕπ και την ΕΚΤ». Την ίδια στιγμή και ο Ισπανός πρωθυπουργός Σάντσες δήλωσε πως τα χρηματοδοτικά εργαλεία δεν πρέπει να έχουν σύνορα, αφού ο κορωνοϊός δεν γνωρίζει σύνορα.

Κρατούν έτσι ανοιχτό το θέμα της αμοιβαιοποίησης των νέων χρεών, παρότι η Γερμανία δεν είναι διατεθειμένη να το συζητήσει στο Eurogroup. Ωστόσο, ο Σόιμπλε, γνωρίζοντας την δύσκολη θέση των υπερχρεωμένων χωρών (Ιταλία 130% του ΑΕΠ), κατηγόρησε όσους ζητούν κοινά ομόλογα ότι αναζωπυρώνουν «από ισχυρογνωμοσύνη μια παλιά διαμάχη». Εννοεί, βέβαια, την κρίση του ευρώ που ονομάστηκε από τους Γερμανούς ελληνική κρίση και στην οποία η Ελλάδα ήταν μόνη.

Πάντως, στην σύγχυση που δημιουργούν οι πολλαπλές δηλώσεις, θα πρέπει να επισημανθεί ότι υπάρχουν ευρωομόλογα και ευρωομόλογα. Υπάρχουν μεγάλες διαφορές ανάλογα με το όργανο και τις λεπτομέρειες έκδοσής τους. Θα δούμε σήμερα Τρίτη αν η Ρώμη και το μέτωπο των εννέα χωρών θα επιμείνει στην απόφαση έκδοσης ευρωομολόγου και με ποιόν τρόπο. Αν αυτό δεν γίνει από τον ESM, τότε στη Σύνοδο Κορυφής στις 9 Απριλίου, η Γερμανία ίσως να αντιμετωπίσει πρόβλημα σχετικά με την διατήρηση της απόλυτης κυριαρχίας της. Αν όχι, η Γαλλία θα έχει απλά βελτιώσει την διαπραγματευτική θέση της.