Η οικονομία είναι σαν την υψικάμινο, αν σβήσει δύσκολα ανάβει ξανά

Αρχικώς, η κρίση του κορωνοϊού οδήγησε σε προβλέψεις για υποχώρηση έως 0,6% σε σχέση με τις εκτιμήσεις, δηλαδή για αύξηση ΑΕΠ περί το 2%. Οι εκτιμήσεις αυτές -τις οποίες είχα παρουσιάσει στο προηγούμενο άρθρο μου– έχουν ήδη απαξιωθεί από τις εξελίξεις. Οι τρέχουσες εκτιμήσεις βλέπουν σημαντική μείωση του ΑΕΠ μείωση σε απόλυτους αριθμούς και όχι μόνον μείωση του ρυθμού αυξήσεως. Αυτός είναι ο ορισμός της υφέσεως!

Θεώρησα σκόπιμο να συμπληρώσω και να διορθώσω τις αρχικές -πρόχειρες- εκτιμήσεις μου. Δυστυχώς, οι νέες προβλέψεις είναι πολύ λιγότερο αισιόδοξες από τις αρχικές, το δυσμενές σενάριο είναι το πλέον πιθανό. Θα προσπαθήσω να δείξω τι μεσολάβησε, από τις αρχικές εκτιμήσεις μέχρι σήμερα, και ποια είναι τα νέα δεδομένα.

Στόχος μου είναι να παρακολουθήσω την πορεία των εξελίξεων, άρα οι εκτιμήσεις του κειμένου αυτού θα αναθεωρηθούν σε εύλογο χρονικό διάστημα, υπολογίζω τις πρώτες μέρες του Μαΐου. Η αξία του κειμένου αυτού είναι στις λεπτομέρειες, γι’ αυτό και είναι εκτεταμένο. Για το λόγο αυτό θα δημοσιευθεί σε δύο μέρη. Σήμερα παραθέτουμε το πρώτο μέρος.

Χιλιάδες εργαζόμενοι θα έχουν μειωμένο εισόδημα

Μεσολάβησε η πλήρης απαγόρευση της λειτουργίας των εμπορικών καταστημάτων και καταστημάτων υπηρεσιών (κομμωτήρια, γυμναστήρια κ.λπ.). Η απώλεια εισοδήματος (ΑΕΠ), την οποία συνεπάγεται αυτή η απαγόρευση προστίθεται σε αυτή του τουρισμού, της εστιάσεως/διασκεδάσεως και της εκπαιδευτικής αγοράς. Η άποψη ότι το χαμένο έδαφος θα ανακτηθεί μετά την λήξη των περιοριστικών μέτρων είναι αβάσιμη. Αφενός δεν γνωρίζουμε πότε ακριβώς και σε ποιο βαθμό θα αρθούν τα μέτρα. Αφετέρου, οι πωλήσεις που χάθηκαν δεν είναι δυνατό να ανακτηθούν σωρευτικώς. Ουδείς θα διασκεδάσει περισσότερο, ουδείς θα αγοράσει περισσότερα ρούχα ή παπούτσια, ουδείς θα πάει περισσότερες φορές στο κομμωτήριο.

Αντιθέτως, η ψυχολογική πίεση, ο φόβος, που επιφέρει η απαγόρευση της κυκλοφορίας και ο άγαρμπος επικοινωνιακός χειρισμός της κρίσεως, ήδη μετατρέπεται σε κατάθλιψη, η οποία μάλλον θα οδηγήσει σε περαιτέρω συρρίκνωση της καταναλώσεως. Αυτό, δευτερογενώς, θα οδηγήσει με συρρίκνωση της παραγωγής άρα σε μείωση της απασχολήσεως/αύξηση της ανεργίας.

Ήδη, βάσει των καταγραφών του συστήματος ΕΡΓΑΝΗ, 250.000 επιχειρήσεις έχουν κάνει αναστολή εργασιακών συμβάσεων. Αυτό σημαίνει ότι, κατ’ ελάχιστον, 250.000 εργαζόμενοι στον ιδιωτικό τομέα θα έχουν μειωμένο εισόδημα και, ενδεχομένως, θα χάσουν τη δουλειά τους. Συνεπώς, τουλάχιστον το 10% του ενεργού εργατικού δυναμικού έχει ήδη επηρεασθεί αρνητικώς. Το ποσοστό είναι πολύ μεγαλύτερο στους ελεύθερους επαγγελματίες, εμπόρους κλπ. λόγω αναστολής της οικονομικής δραστηριότητος.

Το πλήγμα στον τουρισμό

Ο τουρισμός συμβάλει στο ΑΕΠ από 25% έως 30% (συμπεριλαμβανομένων των συνεργιών με άλλους κλάδους όπως μεταφορές, τρόφιμα, δώρα & τουριστικά είδη, ενοικιάσεις αυτοκινήτων και σκαφών κ.λπ.) χωρίς να υπολογίσουμε την παραοικονομία του τουρισμού, η οποία είναι μεγάλη. Είμαστε στο τέλος του Μαρτίου και είναι ήδη βέβαιον ότι έχει χαθεί ολόκληρο το α’ εξάμηνο χωρίς να αποκλείεται η απώλεια ολόκληρης της τουριστικής περιόδου. Τουλάχιστον οι κρατήσεις μέσω AirBnB αυτό δείχνουν.

Ως εκ των ανωτέρω, η πτώση στον τουρισμό θα είναι περί το 35% που αντιστοιχεί σε μείωση του ΑΕΠ από 8,75% έως 11,5% και πρόκειται για το αισιόδοξο σενάριο. Αντιστάθμιση της πτώσεως αυτής από αύξηση σε άλλους κλάδους ασφαλώς θα υπάρξει, αλλά ακόμη δεν μπορούμε να την υπολογίσουμε με ακρίβεια. Αν δεν υπάρξει έγκυρη και ταχεία μέθοδος προληπτικού ελέγχου επιβατών (σήμερα χρειάζονται έξι ώρες προ της επιβιβάσεως) οι αεροπορικές, ναυτιλιακές και σιδηροδρομικές μετακινήσεις καθίστανται σχεδόν απαγορευτικές και οπωσδήποτε δεν μπορούν να εξυπηρετήσουν τουριστική κίνηση. Οριστική λύση μπορεί να δώσει μόνον ο εμβολιασμός.

Το άλλο μεγάλο ερώτημα, στον χώρο του τουρισμού, είναι τι θα συμβεί με τις αεροπορικές εταιρείες και ιδίως με την AEGEAN, αλλά και με τις εταιρείες ακτοπλοΐας. Ομοίως, τι θα συμβεί με τους υπό ιδιωτικοποίηση λιμένες και με τα προσφάτως εκχωρηθέντα αεροδρόμια; Πρόκειται για στρατηγικούς τομείς, η κατάρρευση των οποίων θα έχει πολλαπλάσιο κόστος από αυτό οποιασδήποτε ξενοδοχειακής μονάδος.

Τα έσοδα της τοπικής αυτοδιοικήσεως από τον τουρισμό, αλλά και τα ειδικά φορολογικά έσοδα (τέλος διανυκτέρευσης, σπατόσημο, αεροπορικά τέλη) θα είναι ιδιαιτέρως μειωμένα, ίσως μηδενισθούν. Η κρίση στον τουρισμό ασφαλώς επηρεάζει αρνητικώς το ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών και το εμπορικό ισοζύγιο. Η απολογιστική σύγκριση των στοιχείων αυτών θα μας δείξει πόσο περίπου ανέρχεται -σε όρους πληρωμών- η εγχώριος προστιθεμένη αξία των τουριστικών δραστηριοτήτων, συμπεριλαμβανομένων των επιβατηγών μεταφορών.

Υποχώρηση στους περισσότερους κλάδους

Η συνεισφορά της ναυτιλίας στο ΑΕΠ επίσης θα μειωθεί, αλλά ακόμη δεν έχουμε περισσότερα στοιχεία. Το βέβαιον είναι ότι υπάρχουν πολλές ακυρώσεις ναυλοσυμφώνων. Θα υπάρξει, όμως, και όφελος από την ραγδαία πτώση των τιμών του πετρελαίου, το οποίο είναι το καύσιμο της ναυτιλίας, αλλά αυτό θα φανεί κυρίως μετά την επανέναρξη των μεταφορικών δραστηριοτήτων.

Προφανώς, μεγάλη υποχώρηση θα προκύψει και στις υπηρεσίες logistics και, πολύ περισσότερο, στις μεταφορές κάθε είδους, εμπορευματικές, αναψυχής, ταξιδιωτικές κ.λπ. Οι ακυρώσεις εκδηλώσεων και συνεδρίων, διεθνώς, το επιβεβαιώνουν. Θα υπάρξει, βεβαίως, όφελος από την πτώση της τιμής των καυσίμων, όμως, πόσο εύκολα και γρήγορα θα ξαναμπούμε μέσα στον περιορισμένο χώρο ενός αεροπλάνου, ενός τρένου ή ενός πλοίου;

Η βιομηχανία θα πληγεί δευτερογενώς και λιγότερο από τους άλλους κλάδους και ίσως μπορέσει να ανακτήσει μέρος των χαμένων της εσόδων αν υπάρξει επιτάχυνση της οικονομικής δραστηριότητος λόγω μαζικής επανενάρξεως έργων που είχαν ανασταλεί κλπ. Επίσης, η βιομηχανία θα ωφεληθεί από την πτώση του κόστους ενέργειας, λόγω της ραγδαίας πτώσεως των τιμών του πετρελαίου, το οποίο είναι το καύσιμο της ναυτιλίας.

Δυστυχώς, η ανύπαρκτη τραπεζική χρηματοδότηση του αναγκαίου κεφαλαίου κινήσεως θα θέσει σε κίνδυνο την συνολική σταθερότητα της βιομηχανίας και την δυνατότητά της να ανακτήσει έσοδα ή/και να ωφεληθεί από την κρίση. Περισσότερο θα πληγούν από την μείωση της ζητήσεως οι κλάδοι παραγωγής καταναλωτικών προϊόντων (κυρίως ένδυση και υπόδηση), λιγότερο των διαρκών καταναλωτικών αγαθών (συσκευές, έπιπλα κ.λπ.).

Ορισμένοι, ωστόσο, κλάδοι θα ωφεληθούν από την κρίση στο βαθμό που αυτή προκαλεί αύξηση των πωλήσεών τους. Για παράδειγμα, η φαρμακοβιομηχανία και οι μονάδες που την προμηθεύουν και την υποστηρίζουν. Είναι χαρακτηριστικό ότι ήδη γίνεται προσπάθεια αναβιώσεως της εγχωρίου παραγωγής αλκοόλης, η οποία αποτελεί την κύρια πρώτη ύλη αντισηπτικών. Η εγχώριος παραγωγή θα υποκαταστήσει τις εισαγωγές και θα μειώσει το κόστος και τους χρόνους παραδόσεως. Παρομοίως ωφελούνται η παραγωγή ειδών καθαρισμού και απολυμάνσεως, και η παραγωγή ηλεκτρονικών υπολογιστών και γενικώς μέσων τηλεργασίας και τηλεπικοινωνίας.

Το πρόβλημα των εξαγωγών

Οι εξαγωγές ήδη μετράνε ζημιές αφού κυριότερος προορισμός μας είναι οι χώρες της ΕΕ (55,5%) με πρώτη την Ιταλία. Ευτυχώς, η Γερμανία δείχνει να είναι πιο σταθερή, αλλά είναι λίγο απίθανο να μην υπάρξει και εκεί μείωση της καταναλώσεως, θα ήταν αντίθετο στη συντηρητική φύση των Γερμανών.

Ο αναπροσανατολισμός των εξαγωγικών επιχειρήσεων δεν είναι καθόλου εύκολος. Η ύφεση σε ολόκληρη την ΕΕ σημαίνει ότι δεν μένουν πολλοί προορισμοί αποδεκτοί από τους ασφαλιστές πιστώσεων, άρα και χρηματοδοτήσιμοι σε όρους προεξοφλήσεως πιστώσεων, προχρηματοδοτήσεως εξαγωγών και factoring. Για κάποιες εξαγωγικές βιομηχανίες αυτό μπορεί να σημάνει μέχρι και χρεωκοπία. Οι εξαγωγές που θα παρουσιάσουν αύξηση είναι αυτές που αφορούν σε υγειονομικό υλικό και φάρμακα.