Η ομαλότητα της εξάρτησης

Υποτίθεται ότι τα προγράμματα λιτότητας και περικοπών δημοσίων δαπανών στην Ελλάδα και στην Ευρώπη αιτιολογούνται με στόχο την μείωση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων και κατ’ επέκταση την μελλοντική απομείωση του χρέους. Ωστόσο, σε όλες τις περιπτώσεις, ενώ τα πρώτα τίθενται υπό αυστηρό έλεγχο, τα δεύτερα συνεχίζουν την μη αναστάσιμη άνοδό τους. Όχι μόνον στην Ελλάδα, αλλά εξίσου και στις υπόλοιπες υπερχρεωμένες χώρες της Ευρωζώνης.

Όση αυστηρότητα επιδεικνύεται στον δραστικό περιορισμό των ελλειμμάτων, τόση και μεγαλύτερη χαλαρότητα καταγράφεται στην εκτίναξη των δημοσίων χρεών. Πρόσφατο παράδειγμα είναι η Ιταλία. Ο απελθών πρωθυπουργός Ματέο Ρεντζι είχε εξαγγείλει πρόγραμμα όχι λιτότητας, αλλά άμεσης ανάκαμψης της ιταλικής οικονομίας, με έκτακτη κινητοποίηση 90 πρόσθετων δισ ευρώ.

Η χρηματοδότηση του προγράμματος συνεπαγόταν περαιτέρω εκτίναξη του ιταλικού δημόσιου χρέους, που ανερχόταν ήδη σε 132% του ιταλικού ΑΕΠ. Εν τούτοις, η προγραμματισμένη έκρηξη του χρέους δεν αποδοκιμάστηκε από την Γερμανίδα Καγκελάριο κατά την πρόσφατη συνάντηση τους στο Βερολίνο. Αντιθέτως, είχε θεωρηθεί «λογική» και είχε εγκριθεί ακόμη και από την «σκληρή» Μπούντεσμπανκ.

«Ομαλότητα» μέσω εξάρτησης

Αλλά και στην ελληνική περίπτωση, ενώ οι πάντες ωρύονται κατά των ελλειμμάτων, από την άλλη πλευρά δεν ανησυχούν εξίσου για την εκτίναξη του χρέους, το οποίο από 115% του ΑΕΠ το 2009 υπερβαίνει σήμερα το 185%. Αντιθέτως, μάλιστα, η προσθήκη νέων χρεών στα παλαιά θεωρείται όχι επιδείνωση της θέσης του οφειλέτη, αλλά «διάσωση»!

Αποκορύφωση της «διάσωσης» θεωρείται η στιγμή, κατά την οποία ο υπερχρεωμένος οφειλέτης θα απευθυνθεί στις αγορές του χρήματος για να συνάψει νέα δάνεια. Ακόμη και αν το κόστος δανεισμού θα είναι πολλαπλάσιο από αυτό των πακέτων της «διάσωσης». Υποτίθεται ότι στις νέες αυτές συνθήκες θα έχει αποκατασταθεί η «φυσιολογική» εξάρτηση της υπερχρεωμένης χώρας από τις χρηματαγορές.

Ωστόσο, με αυτήν την μέθοδο, δεν διασώζονται ουσιαστικά οι χώρες, αλλά αποκαθίστανται απλώς οι «ομαλές» λειτουργίες της εξάρτησης κάθε χώρας από τις χρηματαγορές. Με την ισοσκέλιση των ελλειμμάτων δεν σταθεροποιούνται οι υπερχρεωμένες οικονομίες, αφού εξ αυτού καταποντίζονται ήδη σε βαθιά ύφεση και υψηλή ανεργία. Απλώς παραδίδονται στην «ομαλή» εξάρτηση από την αυθαιρεσία των αγορών.

Με την ολοκλήρωση του κύκλου, το πρόβλημα του χρέους επιστρέφει στο αρχικό του σημείο και οι υπεύθυνοι για την χρηματοπιστωτική κρίση (οι χρηματαγορές), χωρίς κύρωση ούτε διόρθωση, επιβραβεύονται. Συνεχίζουν έτσι απτόητες το ολέθριο έργο τους, αυτό που οδήγησε στην κρίση του 2008-09.

Ποιο είναι αυτό; αποσυζευξη της χρηματοπιστωτικής σφαίρας από την οικονομική με υπερδιόγκωση της πρώτης και καχεξία της δεύτερης. Η τελική συνέπεια είναι η αποσταθεροποίηση αμφότερων. Πρόσθετη συνέπεια είναι η αέναη διάσωση των τραπεζών και των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων με χρήμα των θυμάτων τους και εις βάρος πάντα της πραγματικής οικονομίας.

Δέσμιοι των αγορών

Στην Αμερική σήμερα, συνειδητοποιείται όλο και περισσότερο ότι οι κυβερνήσεις και οι πολιτικές δυνάμεις διατελούν υπό «καθεστώς ομηρείας» έναντι των χρηματοπιστωτικών συμφερόντων. Στον δημόσιο διάλογο, δεν εμφανίζονται πλέον τα ζητήματα της παραγωγής, της απασχόλησης και κοινωνικής ευημερίας, αλλά αποκλειστικά και μόνον η ανησυχία σχετικά με τις αντιδράσεις των χρηματαγορών.

Νοσηρές τράπεζες και χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί, σε κατάσταση αφερεγγυότητας, με δική τους πρωτοβουλία και ευθύνη, επιβάλλουν συνεχώς και αδιαλείπτως ως προτεραιότητα την δική τους διάσωση. Διάσωση με χρήμα που αφαιρείται από την οικονομία. Συνέπεια αυτού είναι η περαιτέρω πτωτική πορεία της οικονομίας και συνεπώς η υπονόμευση του άμεσου μέλλοντος με αναπόφευκτες ωρολογιακές βόμβες τις διαγραφόμενες στον ορίζοντα νέες κρίσεις.

Είτε πρόκειται για νέες κρίσεις είτε για υποτροπή των παλαιών, το ζήτημα παραμένει πάντα το αυτό: η συντηρούμενη υπερδιόγκωση της χρηματοπιστωτικής σφαίρας σε συνδυασμό με την εξ αυτής καχεξία της οικονομικής σφαίρας.

Επιστροφή στο σημείο μηδέν

Κατά την περίοδο 2007-2008, οι διεθνείς ροές κεφαλαίων είχαν ανέλθει μέχρι το 20% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Ωστόσο, από αυτές μόλις το 1% συνέβαλαν σε άμεσες επενδύσεις στην οικονομία. Το υπόλοιπο 19% αποτελούσαν εικονικές εγγραφές στο χρηματοπιστωτικό και σημειολογικό πεδίο.

Με την έκρηξη της κρίσης, οι κεφαλαιακές ροές κατέρρευσαν και υποτίθεται ότι ξεκίνησε η «απομόχλευση», με αυτονόητη συνέπεια την περαιτέρω πτώση των ρυθμών της παγκόσμιας οικονομίας. Ωστόσο, η διόρθωση όφειλε να γίνει προς ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση: την ενίσχυση της οικονομικής σφαίρας και το ξεφούσκωμα της χρηματοπιστωτικής.

Έπειτα από μια επταετία, η χρηματοπιστωτική σφαίρα φουσκώνει και πάλι, προσεγγίζοντας τις επικίνδυνες επιδόσεις του 2008. Αντιθέτως, η παγκόσμια οικονομία σύρεται σε επίπεδα σαφώς κατώτερα από τα ήδη ανεπαρκή της προ του 2008 περιόδου.

Εάν η αποσύζευξη προκάλεσε την κρίση του 2008, σήμερα, αφού το αυτό πρόβλημα επανέρχεται με μαθηματική ακρίβεια και με ακόμη μεγαλύτερη δριμύτητα, γιατί άραγε να αναμένονται λιγότερο οδυνηρές συνέπειες; Αφού η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται ήδη σε δυσπραγία, με μαύρη τρύπα την Ευρώπη, και η χρηματοπιστωτική σφαίρα σε νέα υπερέκταση, με ατιμωρησία και επιβράβευση των υπευθύνων γι’ αυτό, τι άραγε περισσότερο να αναμένεται;

Η ευημερία του 2008 μετατράπηκε σε δυσπραγία, ενώ θα έπρεπε να έχει γίνει το αντίθετο για την αντιμετώπιση της κρίσης. Η υποτροπή της κρίσης είναι αναπόφευκτη όσο οι ιθύνοντες εμμένουν στην στείρα επιλογή της συρρίκνωσης της οικονομικής σφαίρας και στην αλόγιστη υπερδιόγκωση της χρηματοπιστωτικής. Ο μιθριδατισμός, ο εθισμός στο δηλητήριο, όμως, δεν έσωσε τελικά ούτε τον εφευρέτη του.