Η παγίδα ρευστότητας, ή γιατί κάνει λάθος το Eurogroup

Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1930 ο Κέυνς πρότεινε την χρήση της δημοσιονομικής πολιτικής ως μέσον πολιτικής για την αντιμετώπιση αυτού που ονόμασε παγίδα ρευστότητας. Σήμερα χρησιμοποιείται μια διαφορετική ορολογία: ομιλούμε για την ανάγκη δημοσιονομικής επέκτασης όταν τα ονομαστικά επιτόκια βρίσκονται καθηλωμένα στο επίπεδο του Zero Lower Bound.

Η λογική, όμως, παραμένει η ίδια σήμερα όπως και τη δεκαετία του 1930. Όταν η νομισματική πολιτική χάσει την ικανότητά της ως μέσον για τη διαχείριση της οικονομίας χρειάζεται να προσφύγουμε στο επόμενο ικανότερο και αποτελεσματικό μέσο: τη δημοσιονομική πολιτική.

Η Eυρωζώνη, ως σύνολο, βρίσκεται σήμερα, ως προς το επίπεδο των επιτοκίων στο Zero Lower Bound (ΕΚΤ, Ετήσια Έκθεση 2017). Τα επιτόκια βρίσκονται σχεδόν κάτω από το μηδέν και η ΕΚΤ (Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα) δημιουργεί χρήμα σε μεγάλη έκταση, πραγματοποιώντας πράξεις ανοικτής αγοράς. Παρά την τρομακτική αύξηση της δημιουργίας χρήματος ο στόχος του πληθωρισμού (2%) φαίνεται ακόμη πολύ μακρινός.

Ο μέσος μετρούμενος πληθωρισμός στη ζώνη του ευρώ αυξήθηκε, στο 1,5%, αντανακλώντας κυρίως την άνοδο των τιμών της ενέργειας και –σε μικρότερο βαθμό– των ειδών διατροφής (ΕΚΤ, Ετήσια Έκθεση 2017). Δηλαδή, ο μέσος πληθωρισμός έφθασε στο 1,5% για λόγους ανεξάρτητους της ασκούμενης νομισματικής πολιτικής. Η εξάντληση των ορίων της νομισματικής πολιτικής δείχνει με σαφήνεια ότι ήρθε η ώρα για δημοσιονομικά κίνητρα.

Στη γραμμή Σόιμπλε και ο Σολτς

Εν τω μεταξύ ο στόχος του νέου Γερμανού υπουργού Οικονομικών Σόλτς, ο οποίος ανήκει στο υποτιθέμενο αριστερό Σοσιαλδημοκρατικό κόμμα, είναι να επιτύχει πλεόνασμα στο δημοσιονομικό ισοζύγιο της τάξεως του 1%. Για να το επιτύχει θα μειώσει τις δημόσιες επενδύσεις από 37,9 δισ. ευρώ στο τρέχον έτος, σε 33,5 δισ. ευρώ το 2020, παρότι οι υποδομές της χώρας βρίσκονται σε άσχημη κατάσταση.

Η ανάγκη για δημοσιονομική επέκταση στη Γερμανία νομίζω ότι είναι παραδεκτή από όλους. Ακόμη και το ΔΝΤ συμβουλεύει τη Γερμανία να αυξήσει τις δημόσιες επενδύσεις (Germany: Staff Concluding Statement of the 2018 Article IV MissionMay 14, 2018). Η Γερμανία έχει πλεόνασμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της τάξεως του 8% τα τελευταία τέσσερα συνεχή έτη.

Σύμφωνα με το ΔΝΤ, υπάρχουν, ορισμένοι διαρθρωτικοί λόγοι που θα μπορούσαν να δικαιολογήσουν λιγότερο από το μισό αυτού του πλεονάσματος. Όμως το 1/3 τουλάχιστον από αυτό το πλεόνασμα, εκτιμάται ότι οφείλεται στην ασκούμενη πολύ σφιχτή δημοσιονομική πολιτική. Είναι γνωστό ότι το μεγαλύτερο μερίδιο αυτού του πλεονάσματος αποτελεί αποταμίευση του επιχειρηματικού τομέα, και έπεται η κυβέρνηση. Ίσως η αύξηση των δημοσίων επενδύσεων μπορεί να δώσει κίνητρο για περισσότερες ιδιωτικές επενδύσεις.
Όμως δεν είναι του παρόντος η ανάλυση για το πως η δημοσιονομική επέκταση στη Γερμανία μπορεί να βοηθήσει τις υπόλοιπες χώρες της Ευρωζώνης.

Όλη η Ευρωζώνη όπως οι Γερμανοί

Το ζήτημα είναι ότι όλες οι χώρες της Ευρωζώνης συμπεριφέρονται με τον ίδιο τρόπο. Σε ολόκληρη την Ευρωζώνη, η δημοσιονομική πολιτική είναι σφιχτή και δεν φαίνεται κάτι να αλλάζει. Μάλιστα οι Ευρωπαίοι πολιτικοί θεωρούν ότι αυτή η πολιτική είναι σωστή. Αναφέρω τις δηλώσεις του Γάλλου υπουργού Οικονομικών «το σωστό επίπεδο του δημοσιονομικού ελλείμματος είναι το μηδέν… από τη στιγμή που η Γαλλία δεν βρίσκεται σε οικονομική κρίση, χρειάζεται να έχουμε ισοζυγισμένο ισοζύγιο, έτσι ώστε να μπορούμε να αντιμετωπίσουμε δύσκολες περιόδους».

Τα ίδια λέγονται και στη Γερμανία: η οικονομία βρίσκεται σε ανάπτυξη έτσι θα πρέπει να υπάρχει δημοσιονομικό πλεόνασμα. Στο ίδιο μήκος κύματος και η ΕΚΤ (ΕΚΤ, Ετήσια Έκθεση 2017): «Οι μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος υποδηλώνουν ότι η κατεύθυνση της δημοσιονομικής πολιτικής για τη ζώνη του ευρώ, όπως μετρείται από τη μεταβολή του κυκλικά προσαρμοσμένου πρωτογενούς αποτελέσματος, ήταν ουσιαστικά ουδέτερη το 2017. Για τη ζώνη του ευρώ ως σύνολο, η ουδέτερη κατεύθυνση της δημοσιονομικής πολιτικής μπορεί να θεωρηθεί ως η ενδεδειγμένη για την εξισορρόπηση της ανάγκης για οικονομική σταθεροποίηση με την ανάγκη για διατηρησιμότητα των δημόσιων οικονομικών».

Μια θετικά εκτινασσόμενη οικονομία δεν είναι μόνο μια οικονομία που μεγεθύνεται γρήγορα, αλλά είναι η οικονομία όπου το επίπεδο του προϊόντος και της απασχόλησης είναι πάνω από το αντιστοιχούν επίπεδο του πληθωρισμού που έχει τεθεί ως στόχος. Οι μετρήσεις του παραγωγικού κενού (output gap) είναι απλά εκτιμήσεις του εκάστοτε τρέχοντος επιπέδου: ο υποκείμενος πληθωρισμός είναι το απόλυτο μέτρο. Ο πυρήνας του πληθωρισμού είναι σήμερα κάτω από το στόχο και αυτός είναι ο λόγος που τα επιτόκια βρίσκονται στο Zero Lower Bound. Καταλαβαίνουμε έτσι γιατί η ρητορική και οι ενέργειες των Ευρωπαίων υπουργών Οικονομικών είναι απλά λανθασμένες.