Η παγκοσμιοποιημένη παράνοια επωάζει πανδημικά φαινόμενα

Όταν το 2011 είχαμε το ατύχημα στη Φουκουσίμα, ο κόσμος έφτασε στο παρά πέντε ενός οικονομικού κραχ. Ο σεισμός προκάλεσε τσουνάμι, το τσουνάμι προκάλεσε διαρροή ραδιενέργειας και η διαρροή έθεσε ζήτημα εκκένωσης της μητροπολιτικής περιοχής Τόκυο-Γιοκοχάμα. Αν δεν γινόταν δυνατό να ελεγχθεί, 40 εκατ. άνθρωποι θα έπρεπε να εγκαταλείψουν τις εστίες τους! Αυτό με τη σειρά του θα ήταν η χαριστική βολή στην ιαπωνική, αλλά και την παγκόσμια οικονομία που πάλευαν ακόμη με την κρίση του 2008-2010.

Τα ίδια και στη Συρία. Η παρατεταμένη ανομβρία επί σειρά ετών εκτιμάται ότι ως το 2010 είχε ξεσπιτώσει δύο εκατομμύρια αγρότες που συνέρρευσαν στις πόλεις της χώρας. Η δυσαρέσκειά τους τροφοδότησε αρχικά την αντι-Άσαντ “Αραβική Άνοιξη” και στη συνέχεια το Ισλαμικό Κράτος με τα γνωστά επακόλουθα που δέκα χρόνια αργότερα τα διαβάζουμε ακόμη στα πρωτοσέλιδα.

Με τον κορονοϊό στην Κίνα και αλλού ζούμε τώρα κάτι ανάλογο. Η επιδημία αποσταθεροποιεί την παραγωγή και την οικονομία παγκοσμίως. Η αναμενόμενη από καιρό ύφεση λόγω του ιού μπορεί να λάβει ανεξέλεγκτες διαστάσεις και να ανατρέψει πλήρως τα δεδομένα στην προεκλογική Αμερική και αλλού.

Καθώς τα σύνορα, και η προστατευτική τους λειτουργία, έχουν υπονομευθεί από την αλόγιστη παγκοσμιοποίηση και το ιδεολόγημα του One World, οι κρίσεις δεν είναι πλέον χωρικά εντοπισμένες. Μια απίστευτη ποικιλία ανεξέλεγκτων στην ουσία παραγόντων μπορεί να πυροδοτήσει ένα πλανητικών διαστάσεων ντόμινο.

Πανδημικά φαινόμενα

Έως σχετικά πρόσφατα μια φυσική καταστροφή ή μια όξυνση των μεταναστευτικών ροών, μια λοιμώδης νόσος ή μια στρατιωτική σύρραξη ήταν προβλήματα συνήθως περιορισμένα, άγγιζαν μία χώρα ή το πολύ μία ήπειρο. Ακόμη και ένα πυρηνικό ατύχημα σαν αυτό του Τσερνομπίλ λ.χ. ή ένα χρηματοπιστωτικό κραχ σαν την ασιατική κρίση της δεκαετίας του 1990 είχαν περιορισμένο αντίκτυπο στις άλλες ηπείρους.

Εν έτει 2020 δεν υπάρχει παρόμοια δικλείδα ασφαλείας. Η ιλιγγιώδης και οικολογικά ανεύθυνη έκρηξη του καταναλωτισμού, του τουρισμού και του διεθνούς εμπορίου, όχι μόνο προλείανε το έδαφος για πανδημικά φαινόμενα (επικίνδυνοι ιοί που έκαναν μήνες ή και χρόνια προηγουμένως για να διαβούν τα σύνορα μιας γειτονικής χώρας, πλέον μετακομίζουν σε άλλη ήπειρο κυριολεκτικά αυθημερόν, μηδενίζοντας τη δυνατότητα προετοιμασίας και αντιστάσεως), αλλά και θέτει υπό τεράστια πίεση ολόκληρα οικοσυστήματα.

«Και νά οι κρουαζιέρες, και νά τα τετρακινητήρια, και νά τα αεροπορικά ταξίδια και η ζήτηση για όλο και μεγαλύτερα σπίτια», γράφει χαρακτηριστικά ο οικονομολόγος Νίκο Παιχ, καθηγητής του πανεπιστημίου του Ζήγκεν. Και όχι, δεν πρόκειται για κάλυψη ουσιωδών αναγκών, συμπληρώνει. Εδώ έχουμε να κάνουμε με καθαρή πολυτέλεια. «Εδώ αποκαλύπτεται το ζωτικό ψεύδος μιας κοινωνίας, της οποίας το μεγαλύτερο μέρος πιστεύει ότι προστατεύει το κλίμα, όμως ζει σαν οικολογικός βάνδαλος».

Οικοσυστήματα υπό κατάρρευση

Για την κλιματική σύνοδο της Μαδρίτης και τις περιβόητες συμφωνίες ο Γερμανός μελετητής δεν έχει να πει παρήγορα πράγματα. «Δεν έχουμε τίποτε, το παραμικρό καταφέρει». Η προσπάθεια που οι υποτιθέμενοι προστάτες του περιβάλλοντος κάνουν εδώ και δεκαετίες, να διατηρήσουν αλώβητο το είδωλο της αέναης ανάπτυξης δηλαδή, δεν είχαν την παραμικρή επιτυχία. Χωρίς ριζικό αναπροσανατολισμό και δη βραχυπρόθεσμο, τα οικοσυστήματα του πλανήτη σε λίγες δεκαετίες θα καταρρεύσουν.

Και όχι, δεν χρειάζεται να επιστρέψουμε σε έναν ασκητικό, στερημένο τρόπο ζωής. Χρειαζόμαστε όμως μια οικονομία που δεν θα λειτουργεί υπό τη δαμόκλειο σπάθη της στανικής μεγέθυνσης, που θα απομεγεθυνθεί, μάλιστα, όπως επιμένει ο Παιχ: «Επείγει ο περιορισμός της ανεξέλεγκτης κινητικότητας που βρίσκει έκφραση στα παρακμιακά λούσα και την μαζική κατανάλωση καυσίμων. Τα ταξίδια με κρουαζιερόπλοιο δεν είναι ανθρώπινο δικαίωμα. Οι διακοπές με αεροπορικά ταξίδια δεν είναι ανθρώπινο δικαίωμα».

Ένα και μόνο κρουαζιερόπλοιο μπορεί να εκπέμψει ημερησίως περισσότερα σωματίδια από 20 εκατομμύρια ΙΧ αυτοκίνητα! Υπολογίζεται ότι το 80% της αποψίλωσης στην Αμαζονία οφείλεται στους κτηνοτρόφους που βάζουν φωτιές, ώστε να έχουν βοσκοτόπια τα κοπάδια τους. Και αυτό επειδή υπάρχει τεράστια ζήτηση, ιδίως από την Κίνα και την Ασία: 60% έχουν αυξηθεί οι εξαγωγές βοείου κρέατος από τη Βραζιλία τα τελευταία χρόνια. Αντιθέτως, η εσωτερική κατανάλωση έχει πέσει, λόγω των οικονομικών προβλημάτων που μαστίζουν τη χώρα.

Το τωρινό εμπορικό καθεστώς έχει περιγραφεί ως «οικονομική και οικολογική παράνοια». Αντιγράφω από άρθρο του σπουδαίου ερευνητή Γενς Μπέργκερ και τον εξαιρετικό ιστότοπο NachDenkSeiten: «Όποιος σήμερα θέλει να στείλει ταχυδρομικά ένα δέμα κάτω των δύο κιλών από την Κολωνία στο Ντύσσελντορφ [περίπου 40 χλμ. μακριά, σημείωση δική μου] πρέπει να πληρώσει 4,50 ευρώ. Αν το ίδιο ακριβώς δέμα σταλεί από το Πεκίνο με το αεροπορικό ταχυδρομείο στο Ντύσσελντορφ [περίπου 8.000 χλμ. απόσταση] το κόστος είναι γύρω στα 1,30 ευρώ».

Η εύθραυστη ισορροπία

Η κατάσταση αυτή είναι δυνατή διότι την επιτρέπουν οι εξωφρενικοί κανονισμοί της Παγκόσμιας Ταχυδρομικής Ένωσης. Η Ένωση αυτή επιδοτεί συστηματικά τις μακρινές και διηπειρωτικές εμπορικές συναλλαγές εις βάρος των γειτονικών και περιφερειακών. Κάθε φορά που παραγγέλλουμε ένα “πάμφθηνο”, όπως μας φαίνεται, γκάτζετ από την Κίνα, καταφέρνουμε ταυτόχρονα:

• Να πλήττουμε καίρια την δική μας τοπική παραγωγή και το κοντινό εμπόριο, από τα οποία βέβαια εξαρτώνται οι θέσεις εργασίες που μας συντηρούν, παρέχοντας αθέμιτο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα σε ξένους,
• Να φορτώνουμε στα Ταχυδρομεία και τους κρατικούς (συνήθως) προϋπολογισμούς βαριές ζημίες. 80 εκατομμύρια δολάρια έχασε πέρυσι απ’ αυτές τις αποστολές το US Postal.
• Να ρυπαίνουμε με εκπομπές αερίων τον πλανήτη σε βαθμό αδιανόητο: αν ένα μεταφορικό πλοίο εκπέμπει ανά χιλιόμετρο για κάθε τόνο εμπορεύματος 13 έως 30 γραμμάρια αερίων, ένα μεταφορικό αεροσκάφος εκπέμπει 531-926 γραμμάρια.

Ο Μπέργκερ βάζει ειρωνικό τίτλο στο άρθρο του: Η προστατευτική πολιτική του Τραμπ και ο εμπορικός πόλεμος ΗΠΑ και Κίνας ίσως αποδειχθούν ευεργετικότερα για το παγκόσμιο κλίμα απ’ όλο το πακέτο μέτρων που ανακοίνωσε πρόσφατα η, κοκορευόμενη για την κοινωνική και περιβαλλοντική της συνείδηση, κυβέρνηση της κυρίας Μέρκελ.

Καταλήγω. Στην ιστορία των πολιτισμών, η αιτιακή αλυσίδα της πτώσης συνήθως μοιάζει. Η ισχύς και η πρόοδος περιπλέκουν τις βιοτικές και οικονομικές συνθήκες και η περιπλοκή αυτή κάποια στιγμή καθίσταται ανεξέλεγκτη. Τότε αρκεί ένα μικρό φαινομενικά πλήγμα, ώστε η εύθραυστη ισορροπία του συστήματος να καταρρεύσει σαν πύργος από τραπουλόχαρτα. Και πολιτικοκοινωνικά συστήματα πιο σύνθετα, πιο περίπλοκα και πιο ευάλωτα από την τωρινή παγκοσμιοποιημένη “παράνοια”, η ανθρώπινη ιστορία δεν έχει να επιδείξει.