Καιρός για αλλαγή επιχειρηματικού μοντέλου

Η επιχειρηματική δραστηριότητα στην μεταπολεμική Ελλάδα στηρίχθηκε κυρίως στην επιχειρηματικότητα ανάγκης και στην αυτοαπασχόληση, εξαιρουμένων βέβαια εκείνων οι οποίοι, όντας κοντά στην εκάστοτε εξουσία, ιδιοποιήθηκαν δημόσια περιουσία ή έτυχαν ιδιαίτερων προνομίων έναντι κάποιας αντιπαροχής (επιτυχής θεσμός στην οικοδομή που υιοθετήθηκε και στην πολιτική).

Οι δύο αυτές μορφές, παιδιά της ανάγκης για επιβίωση αμφότερες, τροφοδοτήθηκαν από ένα καθεστώς το οποίο στηρίχθηκε στα κοινωνικά φρονήματα κι όχι στις δεξιότητες αφενός κι αφετέρου, στην υπέρ-ρευστή φορολογική νομοθεσία καθώς «μέσα σε 40 χρόνια ψηφίστηκαν 250 φορολογικοί νόμοι, 3.450 νόμοι και 115.000 υπουργικές αποφάσεις, ενώ στην Αμερική μέσα σε 250 χρόνια ψηφισθήκαν 10 φορολογικοί νόμοι», κατά την κα Ειρήνη Γιανναδάκη, πρόεδρο της Ένωσης Διοικητικών Δικαστών (2015).

Η πρώτη μορφή είχε ως βάση εκκίνησης κάποια δεξιότητα και τη μιμητική ικανότητα του επιχειρηματία, ο οποίος σταδιακά εξελίχθηκε σε εργοδότη περιορισμένης καινοτομικής δραστηριότητας στο πλαίσιο της πρακτικής ότι το “αγώγι ξυπνάει τον αγωγιάτη”, ή της επιδοτούμενης απασχόλησης. Είναι ο τύπος που επιδιώκει να λύσει ένα πρόβλημα χτίζοντας υπομονετικά μια επιχείρηση την οποία επιθυμεί να κληροδοτήσει.

Εφαλτήριο της δεύτερης ήταν η επιθυμία του ελεύθερου επαγγελματία για γρήγορο και μεγάλο εισόδημα, χωρίς να έχει κανέναν πάνω ή… κάτω από το κεφάλι του, αν και υπήρξαν περιπτώσεις μετεξέλιξής του σε εργοδότη για παρόμοιους με τους προηγούμενους λόγους. Ο τύπος αυτός με τη νοοτροπία “κάλιο πέντε και στο χέρι παρά δέκα και καρτέρει”, δημιουργεί μια πηγή πλούτου για τον ίδιο και κάποιες παράπλευρες ωφέλειες για την κοινωνία που τον στηρίζει.

Σε κάθε περίπτωση βέβαια, και οι δύο δημιούργησαν μια κρίσιμη μάζα μέσω της οποίας αναδείχθηκαν καλύτερες μορφές επιχειρήσεων οι οποίες ενίσχυσαν την απασχόληση και την εξαγωγική δραστηριότητα, παρότι μικρής –κατά το πλείστον- προστιθέμενης αξίας και ανταγωνιστικότητας.

Η εποχή της πανδημίας

Η δεκάχρονη κρίση ενισχυμένη από αυτή της πανδημίας, κατέστησε δυσλειτουργικά τα παραπάνω μοντέλα εκθέτοντας και την κυβέρνηση-κράτος που τα εξέθρεψε, αναδεικνύοντας την ανάγκη ενός άλματος στην οργάνωση και το μάνατζμεντ της επιχείρησης. Ακόμη κι αυτή η ποιοτική αγροτική παραγωγή που αναφέρεται ως διέξοδος από κάποιους περισπούδαστους, απαιτεί μετάβαση από τη χαμηλή στην υψηλή προστιθέμενη αξία, προκειμένου οι μικρές της ποσότητες να γίνουν μεγάλες αποφέροντας κάποια αξιόλογη πρόσοδο. Δύσκολη μετάβαση, βέβαια, καθώς η προστιθέμενη αξία εξαρτάται απ’ εκείνη των ανθρώπινων δεξιοτήτων και του εργασιακού περιβάλλοντος, του εξοπλισμού και των προς κατεργασία υλικών που τη συνθέτουν.

Επί του παρόντος, είναι εφικτότερο ένα λειτουργικό άλμα προς την αποτελεσματικότερη χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας η οποία περιορίστηκε, κυρίως, στην αντικατάσταση του στυλό από το πληκτρολόγιο διατηρώντας ακμαία τη γραφειοκρατία. Το άλμα αφορά:

• α) στην ενίσχυση του δικτύου ασφαλούς διακίνησης ενός αυξανόμενου όγκου δεδομένων με την επέκταση των οπτικών ινών σε όλη την επικράτεια, με ευθύνη της πολιτείας και
• β) στην τηλεργασία με επαναθεώρηση διαδικασιών και σχέσεων

Η κρίση καθιστά αναπόφευκτες αλλαγές και βελτιώσεις των οποίων, πολλές φορές, ο φόβος της αντίστασης αναβάλλει την πραγματοποίηση, παρότι βλέπει την ανάγκη τους ο επιχειρηματίας. Η τηλεργασία καλύπτει ολοένα και περισσότερο τις ανάγκες των επιχειρήσεων οι οποίες οφείλουν να καλλιεργήσουν μια παραγωγική και αφοσιωμένη απομακρυσμένη ομάδα. Οι δυσκολίες που προκύπτουν οφείλονται αρχικά στην τεχνολογία και τη χρήση νέων εργαλείων με την οποία δεν υπάρχει εξοικείωση, στην έλλειψη υποδομών και χώρου απομόνωσης για απρόσκοπτη λειτουργία αλλά και στην τεχνοφοβία.

Μην περιμένουμε θεόσταλτους ηγέτες

Τη νευρικότητα της πρώτης περιόδου ενισχύει περαιτέρω η νοοτροπία που ήθελε τον εργαζόμενο άμεσα ελεγχόμενο με την εγγύτητα της επαφής όπως και η χαλάρωση των δεσμών της ομάδας ή της άρρητης πίεσής της για συμμόρφωση στους ρυθμούς και τις επιταγές της διοίκησης. Εμπόδια παρεμβάλλει και η σύγχυση προτεραιοτήτων της νέας καθημερινότητας για τα έργα που πρέπει να γίνουν παρά την απουσία του άμεσου συνεργάτη, η έλλειψη ευκαιριών για άμεση ανατλλαγή απόψεων κλπ.

Η διοίκηση έχει την ευθύνη της διαχείρισης όλων των παραπάνω συναισθημάτων και δυσλειτουργιών που μπορούν να την παραλύσουν περισσότερο από την ίδια την κρίση. Προκειμένου να αποσοβήσει τον κίνδυνο αυτό, οφείλει να τους προμηθεύσει τον απαραίτητο τεχνικό εξοπλισμό (αγοράζοντας νέο ή μεταφέροντας τον υφιστάμενο) με σύνδεση στο ίντερνετ (π.χ. ομαδικό συμβόλαιο συνδρομής) παρέχοντάς τους υποστήριξη στην κατανόηση και χρήση τους.

Η παρουσία και ο συντονιστικός της ρόλος πρέπει να είναι “ωσεί παρόντες” οι εργαζόμενοι στις εγκαταστάσεις της, στην παραγωγικότητα των οποίων εξακολουθεί να υπολογίζει για την επίτευξη των στόχων της επιχείρησης. Καθώς ο κορωνοϊός θέλει το χρόνο του για να εξαφανιστεί όπως και το ένστικτο της αυτοσυντήρησης που θα κρατά τους ανθρώπους μακριά, η απόφαση εφαρμογής των παραπάνω δεν αφήνει περιθώρια αδράνειας. Η εστίαση στο εφικτό εξοικονομεί πολύτιμη ενέργεια και χρόνο, ενώ το κόλλημα σε κάτι αδύνατο να ελεγχθεί ενισχύει τη ροπή αδράνειας.

Η επανάπαυση σε “θεόσταλτους” ηγέτες ή διάττοντες αστέρες της πολιτικής αποτελεί παγίδα, είτε διαθέτει πιστοποιητικό κοινωνικών φρονημάτων, είτε θεωρεί ικανούς να διαχειριστούν την κρίση άνθρωποι οι οποίοι μεγάλωσαν σε ήρεμους ωκεανούς. Η πρωτοβουλία και η ευθύνη ανήκουν στον επιχειρηματία ο οποίος οφείλει να διατηρεί ζωντανή τη σχέση του με τους πελάτες, τους εργαζόμενους και τους προμηθευτές του, θωρακίζοντας την επιχείρηση απέναντι σε ανυπόστατες φήμες οι οποίες μπορούν να προκαλέσουν μεγαλύτερες ζημίες. Η διαφάνεια, η σαφήνεια και η ανοιχτή επικοινωνία με ενσυναίσθηση της θέσης του άλλου, είναι απολύτως απαραίτητα για την προστασία και την επάνοδό της στην κανονικότητα με τη συνδρομή εκείνων (και μόνο) που δεν εγκαταλείφθηκαν στην τύχη τους.

Επίπονη πορεία 

Συνεπώς, επιβάλλεται να αναζητήσει δημιουργικότερους τρόπους αλληλεπίδρασης με τους πελάτες που αγοράζουν μόνο ό,τι τους είναι πραγματικά αναγκαίο ή υποχρεωτικό, από επιχειρήσεις τις οποίες εμπιστεύονται και επικοινωνούν μαζί τους. Λόγω δε, του περιορισμού τους στο σπίτι, εξελίσσονται σε δεινούς περιηγητές του διαδικτύου, άρα καλύτερους γνώστες της αγοράς και της δυνατότητάς τους να εξυπηρετηθούν αμεσότερα και πιθανώς φθηνότερα.

Το ίδιο και με τους εργαζόμενους που –όπως όλοι– έχουν κι αυτοί το άγχος της ασφάλειας των οικείων τους αλλά και την ανάγκη να αισθάνονται πολύτιμοι αναλαμβάνοντας νέα έργα ή προς επίλυση προβλήματα, προκειμένου να διατηρηθεί υψηλά η παραγωγικότητά τους. Στη φάση αυτή είναι καλύτερη η εστίαση στο συνολικό αποτέλεσμα της ομάδας και όχι στο ατομικό έργο του καθενός, χτίζοντας σχέσεις βασιζόμενες στην εμπιστοσύνη και στην ενίσχυση της κοινής προσπάθειας ξεπεράσματος των αντιξοοτήτων.

Η χαλαρότητα που μπορεί να προκαλεί η νέα συνθήκη απασχόλησης ας αντιμετωπισθεί ως ευκαιρία καλύτερης λειτουργίας του μυαλού όλων. Ανάλογης αντιμετώπισης αξίζουν και οι προμηθευτές με αναζήτηση νέων τρόπων συνεργασίας και συμπόρευσης στους χαλεπούς καιρούς που διανύουμε. Η πορεία θα είναι επίπονη και μεγάλης διάρκειας οπότε είναι καλύτερα να την κάνει μαζί τους. Στην περίπτωση, όμως, που θα επιλέξει να την κάνει μόνος, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι και θα τη συντομεύσει.