Καλώς μας έρχεται η… 158η Ανεξάρτητη Αρχή

Ούτε ο πιο φανατικός κρατιστής θα περίμενε και μάλιστα από πρωθυπουργό της “φιλελεύθερης” ΝΔ να εξαγγέλλει σε υπουργικό συμβούλιο την ίδρυση μιας νέας, 158ης Ανεξάρτητης Αρχής ή μιας ακόμα συνώνυμης, της νέας Αρχής Eποπτείας της Αγοράς και Προστασίας του Καταναλωτή που ήδη λειτουργούν για την προστασία, τάχα των καταναλωτών και την αντιμετώπιση τάχα της ακρίβειας.

Μάλιστα αυτή η εξαγγελία συνοδεύεται και από ένα μεγαλοπρεπές “κουφό”: ενώ επιβεβαιώνει την προ εικοσιπενταετίας εκκωφαντική δήλωση του πατρός του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη στη Βουλή κατά τη συζήτηση στη Ζ’ Αναθεωρητική Βουλή του άρθρου 101Α για τις Ανεξάρτητες Αρχές, ότι δηλαδή «δεν αποτελούν πανάκεια, αλλά, αντίθετα, αποτελούν ομολογία αδυναμίας για να μην πω χρεοκοπίας του πολιτικού συστήματος», εξαγγέλλει άλλη μία παρόμοια. Συγκεκριμένα, είπε στο υπουργικό συμβούλιο, μεταξύ άλλων, τα εξής:

«Είναι μια αρχή η οποία θα λειτουργεί παράλληλα με την αρχή ανταγωνισμού, θα πλαισιώνεται από υφιστάμενα στελέχη του συνηγόρου του καταναλωτή, της γενικής διεύθυνσης αγοράς, της ΔΙΜΕΑ που έχει κάνει μια σημαντική δουλειά ως προς τον έλεγχο της αγοράς όταν τη δημιουργήσαμε υπήρχαν αρκετές ενστάσεις για την αποτελεσματικότητά της, απέδειξε όμως ότι έχει τη δυνατότητα να κάνει ουσιαστικές παρεμβάσεις…».

Κι όμως, συμβαίνει και θα συμβεί το αντίθετο. Η πολυδιάσπαση θα συνεχιστεί, οι πολυώνυμες-συνώνυμες υπηρεσίες του υπουργείου Ανάπτυξης που έχουν κοινές δράσεις θα συνεχίζουν να λειτουργούν χωρίς κανένα, όπως καταδείξει η πραγματικότητα, καθώς η πολυαρχία είναι πάντα αναποτελεσματική. Αυτό λέει και ο θυμόσοφος ελληνικός λαός: όπου λαλούν πολλά κοκόρια αργεί να ξημερώσει!

Το παράδοξο είναι ότι της παρουσίασης της απόφασης για την ίδρυση της νέας παραπάνω ανεξάρτητης αρχής προηγήθηκαν σχετικές δηλώσεις του υπουργού Ανάπτυξης, ο οποίος χαρακτήρισε αυτόν τον «ισχυρό μηχανισμό» ως «μια ουσιαστική μεταρρύθμιση όλου του συστήματος εποπτείας της αγοράς και προστασίας του καταναλωτή» ενώ, όπως γνωρίζει (θα έχει διαβάσει προφανώς το οργανόγραμμα του υπουργείου του), η νέα ανεξάρτητη αρχή θα είναι ένας ακόμα … κόκορας!

Στους 13 παρόμοιους φορείς και ένας ακόμα!

Λοιπόν, η νέα Αρχή Eποπτείας της Αγοράς και Προστασίας του Καταναλωτή έρχεται να προστεθεί, όπως με περισσή ειλικρίνεια είπε ο πρωθυπουργός (και το λέει και η ταπεινότητά μου, καθώς είναι μόνο και μόνο προσθήκη!) ως «ένα ακόμα όπλο στη φαρέτρα μας για την αντιμετώπιση της ακρίβειας» (η φαρέτρα ήταν θήκη για… βέλη!) σε ένα απίστευτα πυκνότατο ομώνυμο δίκτυ πολυώνυμων διοικητικών φορέων, που λειτουργούν ως υπηρεσίες στο υπουργείο Ανάπτυξης ή εποπτεύονται από το ίδιο υπουργείο ως … «βέλη» ή «κυματοθραύστες» της ακρίβειας και ως «δίκτυα» προστασίας του καταναλωτή. Ιδού:

1. Υπουργείο Ανάπτυξης.
2. Υπουργός Ανάπτυξης (με αρμοδιότητα και την εποπτεία την αγοράς και την προστασία του καταναλωτή).
3. Γενική Γραμματεία Εμπορίου και Προστασίας του Καταναλωτή (πρώην υπουργείο Εμπορίου), με αποστολή την ανάπτυξη της αγοράς και της εγχώριας εμπορικής δραστηριότητας, μέσα από την εφαρμογή της κυβερνητικής πολιτικής για το εμπόριο, την κατανάλωση, τις επιχειρήσεις, την προστασία του καταναλωτή, την καταπολέμηση του παρεμπορίου και των αθέμιτων εμπορικών πρακτικών, καθώς και για την ανταποδοτική αξιοποίηση του θεσμού των δημοσίων συμβάσεων. Προς εκπλήρωση αυτών, μεριμνά ιδίως για τη διασφάλιση του δημοσίου και κοινωνικού συμφέροντος με διάφορα μέσα που απαριθμούνται λεπτομερώς στο οργανόγραμμα.
4. Γενική Διεύθυνση Αγοράς και Προστασίας Καταναλωτή, της οποίας στρατηγικός σκοπός είναι: α) Ο σχεδιασμός πολιτικής για την ομαλή λειτουργία της αγοράς, την προώθηση της επιχειρηματικότητας, την προστασία των εμπορικών συναλλαγών και τη διασφάλιση του υγιούς ανταγωνισμού των επιχειρήσεων, και β) Η προάσπιση των δικαιωμάτων των καταναλωτών, η προστασία των οικονομικών συμφερόντων τους κλπ.
5. Διεύθυνση Προστασίας Καταναλωτή. Επιχειρησιακοί στόχοι της Διεύθυνσης είναι: α) Η προστασία του καταναλωτικού κοινού β) Η αποτροπή και καταστολή των αθέμιτων εμπορικών πρακτικών προς τους καταναλωτές. γ) H παρακολούθηση και η εποπτεία εφαρμογής της νομοθεσίας για την προστασία του καταναλωτή, καθώς και για την προστασία των οφειλετών από αθέμιτες πρακτικές ενημέρωσης. Με αρμοδιότητες που κι αυτές λεπτομερώς απαριθμούνται!
6. Τμήμα Α’ Καταναλωτικών Προϊόντων: Το Τμήμα Καταναλωτικών Προϊόντων ασκεί τις αρμοδιότητες της Διεύθυνσης όσον αφορά στα καταναλωτικά προϊόντα, για θέματα που εμπίπτουν στη νομοθεσία αρμοδιότητάς της.
7. Τμήμα Β’ Υπηρεσιών: Το Τμήμα Υπηρεσιών ασκεί τις αρμοδιότητες της Διεύθυνσης όσον αφορά σε κάθε είδους υπηρεσίες προς τους καταναλωτές.
8. Συντονιστικό Κέντρο Αντιμετώπισης Παρεμπορίου (ΣΥΚΑΠ). Ιδρύθηκε το 2013 από την κυβέρνηση του Αντώνη Σαμαρά (για … τρία χρόνια!).
9. Συντονιστικό Κέντρο Εποπτείας Αγοράς και Αντιμετώπισης του Παραεμπορίου (ΣΥΚΕΑΑΠ). Ιδρύθηκε από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ με τον Νόμο 4497/2017 . Υπαγόταν στο υπουργείο Οικονομίας και Ανάπτυξης και συνεργαζόταν με το ΣΔΟΕ, τα Τελωνεία, της Ελληνικής Αστυνομίας, του Λιμενικού Σώματος, της Δημοτικής Αστυνομίας, του ΕΦΕΤ, της Επιθεώρησης Εργασίας και των Κλιμακίων Ελέγχου Λαϊκών Αγορών και Υπαίθριου Εμπορίου των Περιφερειών (ΚΕΛΑΥΕ). Επίσημη πρώτη συνεδρίαση της ολομέλειας του ΣΥΚΕΑΑΠ πραγματοποιήθηκε στις 21 Σεπτεμβρίου, 2018 και παρέστησαν τα 14 μέλη των ελεγκτικών υπηρεσιών και των συναρμόδιων φορέων που απαρτίζουν το Συντονιστικό Κέντρο! Άντεξε μόνο … δύο χρόνια!
10. Διυπηρεσιακή Μονάδα Ελέγχου Αγοράς (ΔΙ.Μ.Ε.Α.). Ιδρύθηκε από την κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη με τον Νόμο 4712/2020 ως καθολικός διάδοχος της ΣΥΚΕΑΑΠ και για τον λόγο αυτόν είπε στο υπουργικό συμβούλιο τα καλύτερα λόγια, ότι δηλαδή «έχει κάνει μια σημαντική δουλειά ως προς τον έλεγχο της αγοράς όταν τη δημιουργήσαμε υπήρχαν αρκετές ενστάσεις για την αποτελεσματικότητά της, απέδειξε όμως ότι έχει τη δυνατότητα να κάνει ουσιαστικές παρεμβάσεις» (τότε γιατί ιδρύει άλλον φορέα και μάλιστα με τη μορφή της ανεξάρτητης αρχής;). Αποστολή της ΔΙΜΕΑ, που είναι σήμερα “ένα όπλο στη φαρέτρα” για την προστασία του καταναλωτή και θα μπει και η νέα ανεξάρτητη αρχή, είναι (διαβάστε συνοπτικά): α) Η αντιμετώπιση του παράνομου εμπορίου κλπ β) Η διασφάλιση της εύρυθμης λειτουργίας της αγοράς προϊόντων και της παροχής υπηρεσιών.
11. Επιτροπή Ανταγωνισμού. Ιδρύθηκε το 1995. Είναι Ανεξάρτητη Αρχή κι έχει ως βασική αποστολή τη διασφάλιση της εύρυθμης λειτουργίας της αγοράς και την εφαρμογή του δικαίου του ανταγωνισμού, που οδηγεί σε μείωση των τιμών, βελτίωση της ποιότητας και του εύρους των παρεχόμενων προϊόντων και υπηρεσιών, διεύρυνση των επιλογών για τους καταναλωτές και αύξηση της αγοραστικής τους δύναμης, καθώς και σε ενίσχυση της επιχειρηματικότητας και σε ανάπτυξη της οικονομίας.
12. Συνήγορος του Καταναλωτή. Είναι Ανεξάρτητη Αρχή που συστήθηκε με τον ν. 3297/2004 στις 23.12.2004. Λειτουργεί ως εξωδικαστικό όργανο συναινετικής επίλυσης των καταναλωτικών διαφορών. Στην εποπτεία της Αρχής υπάγονται και οι Επιτροπές Φιλικού Διακανονισμού που εδρεύουν στους κατά τόπους Δήμους της χώρας. Ο Συνήγορος του Καταναλωτή αναλαμβάνει την άμεση και ανέξοδη διαμεσολάβηση για τη φιλική διευθέτηση διαφορών των καταναλωτών ή των ενώσεών τους με προμηθευτές του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα. Επιλαμβάνεται των υποθέσεων της αρμοδιότητάς του αυτεπαγγέλτως ή κατόπιν σχετικής ενυπόγραφης αναφοράς ενός τουλάχιστον των ενδιαφερόμενων μερών που υποβάλλεται εντός τριών μηνών αφότου ο ενδιαφερόμενος έλαβε πλήρη γνώση της βλαπτικής γι’ αυτόν πράξης ή παράλειψης που συνιστά την καταναλωτική διαφορά.
13. Ενιαίος Φορέας Ελέγχου Τροφίμων (ΕΦΕΤ). Ιδρύθηκε το 1999 και κλήθηκε να λειτουργήσει ως Κεντρική Αρμόδια Αρχή στον τομέα των τροφίμων μετά την πρωτογενή παραγωγή, έχοντας ως στόχο στην προάσπιση της δημόσιας υγείας όσον αφορά κυρίως στην ασφάλεια των τροφίμων.

Η ΝΔ ιδρύει ανεξάρτητη αρχή που σφυροκοπούσε!

Μολονότι η σύσταση των ανεξάρτητων αυτών διοικητικών αρχών υπόκεινται μόνο σε κοινοβουλευτικό και δικαστικό έλεγχο και θεωρείται σύμφωνη προς το Σύνταγμα, εξακολουθούν να παρουσιάζουν προβλήματα που αφορούν τους λόγους ρητής συνταγματικής κατοχύρωσης συγκεκριμένων μόνον αρχών και τα όρια της νομοθετικής εξουσίας ως προς τη σύσταση τέτοιων ιδιόμορφων δομών ή “μορφωμάτων” στη Δημόσιας Διοίκηση, όπως έχουν χαρακτηριστεί!

Όλοι αυτοί οι προβληματισμοί γύρω από τη “σπορά” παντού 157 έως σήμερα ανεξάρτητων αρχών και μάλιστα με αρνητικούς χαρακτηρισμούς , με κορυφαία εκείνη του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη που προανέφερα, παρουσιάστηκαν σε σειρά άρθρων μου που δημοσιεύθηκαν στο SLpress.gr.

Σημειώνεται ότι, όπως προκύπτει την Έκθεση της Επιτροπής Αναθεώρησης του Συντάγματος (1998) και την τότε συζήτηση στη Βουλή προβληματισμοί και επιφυλάξεις εκφράστηκαν και ακόμα και από τον εισηγητή της πλειοψηφίας (ΠΑΣΟΚ), ο οποίος επεσήμανε ότι «η υπερβολική προσφυγή στον θεσμό των ανεξάρτητων διοικητικών αρχών θέτει προβλήματα δημοκρατίας… θέτει προβλήματα κοινοβουλευτικού ελέγχου, θέτει δηλαδή προβλήματα θεμελιώδη ως προς την πολιτειακή μας τάξη»!

Επίσης τόνισε ότι «οι Ανεξάρτητες Αρχές «δεν παύουν σε σχέση με την κλασσική τριμερή διάκριση των εξουσιών να είναι ένα θεσμικό υβρίδιο που νομίζω ότι αποτυπώνει την αμηχανία του δημοκρατικού πολιτικού συστήματος», τονίζοντας ότι «δημιουργούμε νέους θύλακες ουδέτερης πολιτικής συμπεριφοράς ακριβώς επειδή τα δημοκρατικά όργανα του κράτους δεν έχουν την ικανότητα-βούληση- ευχέρεια να ασκήσουν πλήρως τις αρμοδιότητές τους, ιδίως εκεί όπου χρειάζεται να συγκρουστούν με άλλες μορφές τυπικής ή άτυπης εξουσίας». Επίσης, και ο Ευάγγελος Βενιζέλος, ο οποίος, πέρα από συνταγματολόγος ήταν τότε και υπουργός, είπε ότι : «Οι ανεξάρτητες αρχές είναι σαν τον κούκο που αφήνει τα αυγά να τα κλωσήσουν άλλα πουλιά»!

Αλλά, πέρα από τον αφορισμό καταπέλτη για τις ανεξάρτητες αρχές του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη που προανέφερα και που ξέχασε ή αγνόησε ο υιός του για να βάλει κι “άλλο όπλο στη φαρέτρα” κατά της ακρίβειας, εύστοχη ήταν και η επισήμανση του εισηγητή της ΝΔ ως αξιωματικής αντιπολίτευσης τότε για το άρθρο 101Α του υπό αναθεώρηση Συντάγματος για τις ανεξάρτητες αρχές, η οποία “αδειάζει” σήμερα τον Μητσοτάκη καθώς, όπως τόνισε, «το άρθρο αυτό, αφενός καθορίζει για την αριστερά ρόλο καίριου παίκτη αλλά ταυτόχρονα την περιορίζει οριστικά στα στενά πλαίσια των κοινοβουλευτικών της δυνατοτήτων, αποστασιοποιώντας την από τις δυνατότητες κοινωνικής κινητοποίησης που διαθέτει και οι οποίες είναι πολύ μεγαλύτερες και αποτελεσματικότερες».

Επίσης, ανάλογες είναι και οι αποστροφές του λόγου άλλων ομιλητών της ΝΔ κατά τη συνταγματική αναθεώρηση, όπως ότι «οι Ανεξάρτητες Αρχές εκφράζουν την αδυναμία λήψης αποφάσεων εκ μέρους της εκτελεστικής εξουσίας και της Βουλής και ότι «οι Ανεξάρτητες Αρχές αντιστοιχούν στην αμηχανία του πολιτικού κόσμου απέναντι στην αδυναμία του να λάβει αποφάσεις»!

Είναι συνταγματική;

Ύστερα, πρέπει να αναφερθεί, όπως άλλωστε επεσήμανε και ο εισηγητής του ΠΑΣΟΚ τότε στη Βουλή, «Άλλο ζήτημα είναι οι Ανεξάρτητες Αρχές όταν αυτές λειτουργούν ως θεσμικές εγγυήσεις προστασίας των ατομικών δικαιωμάτων και άλλο οι Αρχές που ασχολούνται με τη λειτουργία της αγοράς. Επίσης είναι άλλο πράγμα οι Αρχές, η συγκρότηση των οποίων, προβλέπεται από το Σύνταγμα και άλλο πράγμα οι Αρχές, η συγκρότηση των οποίων, προβλέπεται από τον κοινό νόμο», τονίζοντας ότι «δεν μετατρέπονται σε Ανεξάρτητες Διοικητικές Αρχές, κατά την έννοια του Συντάγματος, όλες όσες έχει σπείρει ο νομοθέτης σε διάφορα σημεία».

Ειδικότερα, υποστήριξε εύστοχα ότι οι ρυθμιστικές αρχές της αγοράς αποκλείστηκαν ως ανεξάρτητες αρχές από το Σύνταγμα με τη λογική ότι τα αντικείμενά τους «συνάπτονται τόσο στενά με την εκάστοτε ασκούμενη οικονομική πολιτική, τόσο στενά με επιλογές που απορρέουν από το θεσμικό σύστημα της ΕΕ, είναι τόσο συχνές οι αλλαγές που επιβάλλονται μέσα από την εξέλιξη του παραγώγου δικαίου της ΕΕ, ώστε θα δημιουργούσαμε δυσεπίλυτα συνταγματικά προβλήματα, εάν κατοχυρώναμε στο Σύνταγμα και άρα αγκυλώναμε εν μέρει συνταγματικά, τις αρχές αυτές. Γι αυτό και τις εξαιρέσαμε από τη συνταγματική κατοχύρωση».

Για τον λόγο αυτό, από τις 157 ανεξάρτητες αρχές, μόνο πέντε είναι συνταγματικές κι απ΄αυτές καμιά για την αγορά!