Κι όμως για τους νέους Έλληνες υπάρχει και άλλος δρόμος εκτός του brain drain

Με το επιχείρημα ότι δεν υπάρχουν λεφτά (παρά μόνο για τους αφέντες μας) για έρευνα και τεχνολογική ανάπτυξη στην οποία υστερούμε, αφήνουμε στα αζήτητα το διανοητικό μας κεφάλαιο, το αποδεδειγμένα ισχυρότερο πλεονέκτημά μας. Ως κοινωνία, εύκολη στη χρέωση και δύσκολη στην πίστωση, συνεχίζουμε να μεταθέτουμε τις ευθύνες στις πλάτες των άλλων (δαιμόνων, μαγισσών ή βαρβάρων κατά τον Καβάφη), απαλλάσσοντας εαυτούς από το καθήκον εξεύρεσης δημιουργικών λύσεων, προκλητικά παραβλέποντας ότι όσο μεταθέτεις ευθύνες, τόσο αποθέτεις ελπίδες στους άλλους.

Επαληθεύοντας, αιώνες τώρα, την εξίσωση «οι Έλληνες, ο καθένας χωριστά είναι έξυπνος και όλοι μαζί ηλίθιοι», όπως την απέδωσε ο Νίκος Τσιφόρος, αγνοώντας ότι το αποτελεσματικό και το αποδοτικό συναποτελούν την ουσία της ορθής διαχείρισης των πόρων μας. Και ακόμη, ότι το jackpot στις μεταρρυθμίσεις μεταθέτει το πρόβλημα, όπως και τα πανηγύρια για το χρέος, διογκώνοντας τα παράλληλα.

Η χώρα χρειάζεται μια νέα παλιγγενεσία σε δικαίωση της παλιάς, τα οφέλη της οποίας ιδιοποιήθηκαν άλλοι, όπως συχνά συμβαίνει και με την καινοτομία. «Λεφτά υπάρχουν» για την προβολή της ματαιοδοξίας μας, σε βάρος της φιλοδοξίας να κληροδοτήσουμε ένα καλύτερο μέλλον στα παιδιά μας, ή της αναζωπύρωσης των ελπίδων και της αντίστασης στη ροπή αδράνειας, στον ψυχοπομπό μας προς το χρονοντούλαπο της ιστορίας. Εκείνοι δε που θέλουν να ικανοποιήσουν την περίσσια ματαιοδοξία τους, με το περίσσευμα χρημάτων, αν θέλουν ας το κάνουν σε δαπάνη τους.

Αντί, λοιπόν, να αναλωθούν τεράστια κεφάλαια για τις δυνατότητες και τις ανάγκες της χώρας στον εορτασμό των 200 χρόνων από την παλιγγενεσία, ας διατεθούν για τη δημιουργία ταμείου χρηματοδότησης της δεύτερης ευκαιρίας σ’ εκείνους που απέκτησαν τεκμηριωμένη γνώση από την αποτυχία της πρώτης. Η δεύτερη προσπάθεια σχεδόν πάντα ξεκινά με καλύτερες πιθανότητες επιτυχίας και προοπτικές αποπληρωμής των “λύτρων” της ομηρείας τους προς την κυβέρνηση-κράτος, λόγω αποτυχίας της πρώτης.

Αδρανές ανθρώπινο κεφάλαιο

Η επανάπαυση στις δάφνες και στις πλάτες άλλων, ενώ δεν αποτελεί επένδυση, παγιώνει το καθεστώς της ιδιότυπης δουλείας στην οποία έχουμε περιέλθει, άσχετα αν δεν ενδύονται τη γνωστή στρατιωτική τους στολή οι “σωτήρες” μας, οι οποίοι εκλαμβάνουν την παθητικότητα και τη μεμψιμοιρία μας, ως δική τους εξυπνάδα. Αντί να επιτελούμε το καθήκον μας προς τις επερχόμενες γενιές καταφεύγοντας σε ανέξοδες(;) κριτικές, ας προχωρήσουμε στην ανεύρεση τρόπων εκμετάλλευσης του αδρανούντος ανθρώπινου κεφαλαίου, που τόσο εκτιμούν οι “φίλοι” μας, με όσους πόρους διαθέτουμε για έρευνα και τεχνολογική ανάπτυξη.

Επειδή δε, «ο μόνος τρόπος για να φτάσεις στο ακατόρθωτο είναι με μικρά βήματα» κατά τον Άρθουρ Κλαρκ, προτείνουμε τα δικά μας στη βάση των ακόλουθων παραδοχών:

1. Ότι το χρηματικό κεφάλαιο ελέγχεται από την εγχώρια οικονομικοπολιτική ολιγαρχία που εξακολουθεί να προτάσσει τη διατήρηση των “κεκτημένων” της, ως τοποτηρητή αλλότριων –αδιάφορης εθνικότητας γι’ αυτούς– συμφερόντων.
2. Ότι το διανοητικό κεφάλαιο παραμένει στα αζήτητα, λόγω ελλιπούς θεσμικού πλαισίου διευκόλυνσης/ενθάρρυνσης συνεργιών μεταξύ εκπαιδευτικού συστήματος και αγοράς (όπως, την άξια μίμησης στην περίπτωση των οινοποιείων και των επιχειρήσεων τροφίμων), ή εξ αιτίας της άγνοιας και του φόβου της δημιουργικής τους επαφής, της οποίας τον πολλαπλασιαστή δεν επιθυμούν οι οπαδοί του δόγματος «στην Ελλάδα δεν παράγεται ό,τι εισάγεται».
3. Ότι οι επιχειρήσεις, ιδιαίτερα οι μικρομεσαίες, δε στερούνται μόνο κεφαλαίων, αλλά και κουλτούρας καινοτομίας, συνεπεία της οποίας θα ήταν δυνατή η, οικονομικά και οικολογικά, βιώσιμη πορεία τους. Πολλές εξ αυτών θεωρούν ζωτικότερο το χρηματικό κεφάλαιο που γνωρίζουν ως μέγεθος, παρά το διανοητικό το οποίο πιθανώς αδυνατούν να ορίσουν και διαχειριστούν.

«Το σύνολο είναι μεγαλύτερο από το άθροισμα των μερών» φωνάζει ο Αριστοτέλης, «μοναχός σου χόρευε κι όσο θέλεις πήδα» επιμένουν οι επίγονοί του, αδιαφορώντας ποιος “βαράει το νταούλι”, περιφρονώντας τη “συλλογική νοημοσύνη” και το “συλλογικό συνειδητό”, την κινητήρια δύναμη των οποίων χρειάζεται η χώρα.

Οι πρωταγωνιστές

Τα βήματα, όπως πρότεινα σε συναντήσεις επαγγελματικών φορέων και στα αμφιθέατρα των ΑΕΙ που με τίμησαν με τη συνεργασία τους, πρέπει να γίνουν από:

Πρώτον, τις επιχειρήσεις με την προσέγγιση των χώρων εκπαίδευσης (ΑΕΙ, ΕΠΑΛ) προκαλώντας τους φοιτητές/σπουδαστές να ασχοληθούν με συγκεκριμένων προδιαγραφών θέμα-πρόβλημα που τις ταλανίζει, υποσχόμενες υποτροφία- χρηματική αμοιβή ή πρόσληψη εκείνων με τις τρεις καλύτερες λύσεις.

Πέρα από την άμβλυνση της “δυσλεξίας” με την ενίσχυση της “περιφερειακής” τους όρασης και της εξωστρέφειάς τους, θα προκαλέσουν:

• Ένα κύμα αφύπνισης και σπινθήρες ανάφλεξης της μηχανής του νου των συμμετεχόντων, η μοναδική ενέργεια της οποίας μετατρέπει την πληροφορία σε γνώση,
• Εισροή πλήθους ιδεών για τον εμπλουτισμό του αποθέματος ή την πρόκληση των συνεργατών τους, καθώς το μυαλό με μυαλό ακονίζεται, δημιουργώντας και τον πρώτο πυρήνα κουλτούρας καινοτομίας,
• Φθηνότερη εισαγωγή καινοτομίας, όπως αυτή της TESLA για το νέο ηλεκτροκινητήρα που σχεδίασαν φοιτητές του Μετσόβιου τους οποίους προσέλαβε αμέσως ο Elon Musk.

Κίνδυνος απόρριψης μιας ιδέας

Δεύτερον, τους φοιτητές/σπουδαστές, καθώς με την εμπλοκή τους στην επίλυση πρακτικών προβλημάτων, προκαλούμενοι ή με πρωτοβουλία τους, δημιουργούν προοπτικές ελκυστικής σταδιοδρομίας. Επιβάλλεται να συμμετέχουν στο διαγωνισμό αλλά και ελλείψει του, να επιλέξουν το προϊόν επιχείρησης που τους ενδιαφέρει και μετά από τη μελέτη, την αποκωδικοποίηση της ενσωματωμένης τεχνολογίας και της διαδικασίας παραγωγής του, της προτείνουν τη βελτιωμένη τους εκδοχή (design, χαρακτηριστικά, χρηστικότητα, συσκευασία κλπ.).

Παρομοίως και με τις πρόχειρα στημένες ιστοσελίδες (εμφάνιση, λειτουργικότητα, φιλικότητα, κείμενα κλπ.) των εταιριών, λόγω αδιαφορίας ή ασαφούς αντίληψης της δύναμης της ψηφιακής τους βιτρίνας, ορατής στα πέρατα του ιντερνετικού σύμπαντος, δηλαδή, στα όρια της αγοράς τους..

Ο κίνδυνος απόρριψης ή ιδιοποίησης της ιδέας τους είναι υπαρκτός, όπως άλλωστε και της παραμονής τους στην αφάνεια. Δρώντας, όμως, αναδύονται στην επιφάνεια αυξάνοντας την πιθανότητα πρόσκλησης για συνεργασία. Εκτίθεσαι και σε βλέπουν, δοκιμάζεσαι και σε παίρνουν! Η δε συνταγή «τζάμπα δούλεψε, τζάμπα μην κάθεσαι», ποτέ δεν μ’ άφησε «πεινασμένο» αποζημιώνοντας τη δωρεάν παροχή των υπηρεσιών μου με συμβόλαια συνεργασίας.

Η ντροπή μοιράζεται

Τρίτον, τους καθηγητές των οποίων η άμεση ή έμμεση εμπλοκή ως καθοδηγητών ή συμβούλων, μπορεί να προκαλέσει τη υιοθέτηση προτάσεων εφαρμοσμένης έρευνας προσαρμοσμένων στις ανάγκες των επιχειρήσεων-δυνητικών χρηματοδοτών. Μια μελετημένη πρόταση απαλλαγμένη από το παρωχημένο σύνδρομο του “καπελώματος” στο ερευνητικό και επιστημονικό τους έργο, υποστηριζόμενη χωρίς έπαρση ή αλαζονεία αλλά με διάθεση ανταλλαγής θεωρίας έναντι εμπειρίας, έχει μεγαλύτερη πιθανότητα επιτυχίας από τη βεβαιότητα καθήλωσης στην αδράνεια.

Εξ άλλου η “ντροπή” πάντα μοιράζεται και στους δύο. Όμως, η δημιουργική συνεύρεση θεωρίας και εμπειρίας προκαλεί θεαματικά αποτελέσματα, με την πρώτη να επιβεβαιώνει ή διορθώνει τις προτάσεις της στηριζόμενη στην τεκμηρίωση της δεύτερης, η οποία, ακολούθως, βελτιώνει και τα δικά της βήματα. «Πότε προσπάθησες, πότε απέτυχες, δεν έχει σημασία. Προσπάθησε ξανά. Απότυχε ξανά. Απότυχε καλύτερα» Samuel Beckett.