Κοινωνικό πείραμα για το εγγυημένο εισόδημα

Πάνω από 1,5 εκατομμύρια εθελοντές έκαναν αίτηση να συμμετάσχουν στο πιλοτικό πρόγραμμα βασικού εισοδήματος στη Γερμανία, μέσα σε μόλις μία εβδομάδα. Η οργάνωση Mein Grundeinkommen, που διοργανώνει το “πείραμα”, είναι πεπεισμένη ότι θα στεφθεί υπό επιτυχία, θεωρώντας ότι η εγγύηση ενός βασικού εισοδήματος από το κράτος θα λύσει πάρα πολλά κοινωνικά προβλήματα.

Σύμφωνα με το σχεδιασμό, στο πρόγραμμα θα συμμετάσχουν 1.500 άτομα, 120 από τα οποία θα λάβουν 1.200 ευρώ μηνιαίως για διάστημα τριών ετών. Το μόνο που θα κάνουν κατά τη διάρκεια αυτή θα είναι να συμπληρώνουν μια σειρά ερωτηματολογίων για να καταγράφεται η οικονομική τους κατάσταση και συμπεριφορά, σε σχέση με τα υπόλοιπα 1.380.

Φυσικά, τα 1.200 ευρώ είναι αφορολόγητα και στο τέλος θα έχουν δοθεί 43.200 ευρώ σε κάθε συμμετέχοντα. Το κόστος του προγράμματος ανέρχεται σε 5,2 εκατομμύρια ευρώ και καλύπτεται από 150.000 χορηγούς από όλη τη γερμανική επικράτεια. Στόχος του είναι να καταγραφούν τα πλεονεκτήματα που αποφέρει το εγγυημένο εισόδημα για τους ανθρώπους που δεν έχουν μεγάλη οικονομική επιφάνεια.

Η επιστημονική ομάδα της οργάνωσης, σε συνεργασία με ειδικούς του γερμανικού ινστιτούτου οικονομικών ερευνών DIW, υποθέτει ότι οι ωφελούμενοι συμμετέχοντες θα γίνουν πιο δημιουργικοί, αν δεν έχουν το άγχος της επιβίωσης. Αξίζει να σημειωθεί ότι η μελέτη δεν θα εστιάζει μόνο στην καταγραφή της οικονομικής και κοινωνικής συμπεριφοράς των συμμετεχόντων, αλλά θα καταγραφούν και πληροφορίες για την πορεία της υγείας τους και της ψυχολογικής τους κατάστασης.

Η πολιτική όψη του προβλήματος

Δεν είναι δεδομένο, πάντως, ότι οι συμμετέχοντες θα σταματήσουν εντελώς να εργάζονται, όπως ισχυρίζονται οι πολιτικοί “αντίπαλοι” τέτοιων μέτρων. Είναι γνωστό, άλλωστε, ότι η δημόσια συζήτηση για την παροχή άνευ όρων εγγυημένου ελάχιστου εισοδήματος έχει φέρει σε σύγκρουση τις συντηρητικές και τις προοδευτικές δυνάμεις, όχι μόνο στη Γερμανία. Οι πρώτες είθισται να θεωρούν ότι ένα τέτοιο μέτρο δημιουργεί “τεμπέληδες” εις βάρος της υπόλοιπης κοινωνίας, ενώ οι δεύτερες ότι μειώνει τις ανισότητες και διευκολύνει και την πρόσβαση σε βασικά αγαθά όπως η υγεία και η παιδεία.

Στη “διαφωνία” προστίθεται και νέες παράμετροι, σύμφωνα με τους ειδικούς, όπως για παράδειγμα ο ψηφιακός εκσυγχρονισμός, ο οποίος καθιστά περιττές ορισμένες θέσεις εργασίας, δημιουργώντας άλλες, με περισσότερες απαιτήσεις εξειδίκευσης. Επίσης, η ομάδα του DIW επιθυμεί να διαπιστώσει κατά πόσο οι ωφελούμενοι θα προχωρήσουν σε πρωτοβουλίες που έχουν να κάνουν με την καινοτομία και την επιχειρηματικότητα, αλλάζοντας εντελώς την εργασιακή τους πορεία μέχρι σήμερα.

Σε κάθε περίπτωση, τα αποτελέσματα της έρευνας, που θα δημοσιευθούν με το πέρας της τριετίας, θα αποτελέσουν βάση για την επανατοποθέτηση του πολιτικού διαλόγου πάνω στο θέμα του ελάχιστου εισοδήματος. Βέβαια, όπως παραδέχθηκε το στέλεχος του DIW, Γιέργκεν Σουπ, «η έρευνά μας δεν θα μπορέσει να απαντήσει σε όλα τα ερωτήματα που προκύπτουν».

Σε αυτά τα ερωτήματα περιλαμβάνεται και το κορυφαίο ζήτημα του πώς θα μπορούσε να υλοποιηθεί και να χρηματοδοτηθεί ένα τέτοιο μέτρο σε εθνικό επίπεδο, ακόμα κι αν κάμπτοντας οι πολιτικές διαφωνίες. Να σημειωθεί ότι, αυτή τη στιγμή στη Γερμανία, κανένα μεγάλο πολιτικό κόμμα δεν υποστηρίζει κάτι τέτοιο. Τουλάχιστον αυτή η έρευνα θα ξεκαθαρίσει σε ένα βαθμό το τοπίο, ως προς το αποτέλεσμα που θα είχε στους ανθρώπους.

Διότι, όπως σχολίασε ο Σουπ, μιλώντας στο Spiegel, «είναι θέμα γεμάτο κλισέ. Οι πολέμιοι θεωρούν ότι το βασικό εισόδημα θα έκανε τον κόσμο να κάθεται στον καναπέ, να τρώει φαστ φουντ και να βλέπει συνδρομητική τηλεόραση. Οι υπέρμαχοι λένε ότι ο κόσμος θα συνεχίσει να εργάζεται, να κάνει παραγωγικά πράγματα, να είναι πιο φιλάνθρωπος και να ασχολείται με τα κοινά».

Ωστόσο, «ελπίζουμε να αντικαταστήσουμε αυτά τα στερεότυπα με εμπειρικά αποδεδειγμένη πληροφόρηση». Τέλος, αξίζει να θυμίσουμε ότι ένα παρόμοιο πρόγραμμα εφαρμόστηκε και στη Φινλανδία, κατά τη διετία 2017-2018. Το αποτέλεσμα του προγράμματος τελικά κρίθηκε ελλιπές, διότι το ποσό που δόθηκε ήταν χαμηλότερο από το βασικό μισθό, και δεν παρατηρήθηκαν σημαντικές αλλαγές στη ζωή των συμμετεχόντων.