Κόκκινα δάνεια: Επιχειρούν να λύσουν την κρίση με εργαλεία που την προκάλεσαν

Η αλλαγή του πλαισίου προστασίας της πρώτης κατοικίας, επεφύλασε αυστηρότερα κριτήρια για τους δανειολήπτες. Η ανάλυση των τραπεζικών δεδομένων, αποκαλύπτει ότι δεν είναι εύκολη η διαγραφή δανείων σε μεγάλη κλίμακα, χωρίς νέα ανακεφαλαιοποίηση. Έτσι η λύση για το ιδιωτικό χρέος που υιοθετήθηκε, περιλαμβάνει τη μεταρρύθμιση της πτωχευτικής διαδικασίας και την ανάπτυξη αγοράς τιτλοποιημένων (κόκκινων και πράσινων) δανείων, με την χρησιμοποίηση εταιριών διαχείρισης διαθεσίμων. Ενδιαφέρον είναι και το γεγονός, πως χρησιμοποιούνται τα ίδια χρηματοοικονομικά εργαλεία που οδήγησαν στη μεγάλη κρίση του 2008.

Μεταβατική λύση ενόψει της θέσπισης ενός ενιαίου πτωχευτικού δικαίου για τα φυσικά πρόσωπα, αποτελεί η υιοθέτηση της ρύθμισης για την προστασία της πρώτης κατοικίας. Με την αλλαγή του πλαισίου, έγινε προφανές ότι η διαδικασία μείωσης των “κόκκινων” δανείων, είναι συνυφασμένη με αύξηση των πωλήσεων ενυπόθηκων δανείων και τιτλοποιήσεις άλλων, για την δημιουργία δευτερογενούς αγοράς. Οι τράπεζες θα εντείνουν τους πλειστηριασμούς για την ανάκτηση κεφαλαίου από μη εξυπηρετούμενα δάνεια και θα πουλήσουν ακόμη και εξυπηρετούμενα δάνεια σε εταιρείες διαχείρισης διαθεσίμων (funds).

Ήδη υπήρξε συμφωνία εξαγοράς της FPS, θυγατρικής της Eurobank στον τομέα διαχείρισης ακινήτων από ιταλική εταιρεία, σηματοδοτώντας τον ρόλο που θα αναλάβουν διεθνείς παίκτες σε μια οργανωμένη επιχείρηση. Η Eurobank παρουσιάζει στους επενδυτές το τιτλοποιημένο χαρτοφυλάκιο στεγαστικών Pillar, του οποίου το 1/3 των στεγαστικών μη εξυπηρετούμενων δανείων είναι δάνεια ήδη ενταγμένα στον νόμο Κατσέλη ή προς ένταξη στο νέο πλαίσιο.

Η διαδικασία αυτή, θα αλλάξει τον χάρτη της μικρομεσαίας ιδιοκτησίας και επιχειρηματικότητας, όταν αυτή αδυνατεί να αποπληρώσει τα δανειακά της βάρη και δεν ανήκει στις κατηγορίες που ορίζονται ως ευάλωτες με την εφάπαξ νέα ρύθμιση.

Υποθέσεις που δεν επιβεβαιώθηκαν

Ατυχώς, οι υπολογισμοί βάσει των οποίων προσδιορίστηκαν τα ποσά που απαιτήθηκαν για την τελευταία ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, στηρίχθηκαν σε υποθέσεις σταδιακής ανάκαμψης. Η ανάκαμψη -υποτίθεται- θα περιόριζε την δημιουργία νέων κόκκινων δανείων και θα αυξάνονταν οι τραπεζικοί κεφαλαιακοί δείκτες, καθώς θα απελευθερώνονταν προβλέψεις και εποπτικά κεφάλαια. Όμως, οι προβλέψεις αυτές δεν επιβεβαιώθηκαν.

Η συνεχιζόμενη αδυναμία των τραπεζών να δανείσουν, η αδυναμία της χώρας να χρηματοδοτήσει με ιδίους πόρους την ανάπτυξη και η συνεχιζόμενη έλλειψη επενδύσεων από τις πλεονασματικές χώρες της Ευρωζώνης, μειώνουν τις πιθανότητες διατηρήσιμης ανάκαμψης. Επομένως, η κυβέρνηση υποχρεώθηκε να υιοθετήσει το αίτημα των θεσμών, να αντισταθμίσουν το γεγονός ότι η πορεία της οικονομίας δεν θα μπορέσει να βοηθήσει την κερδοφορία των τραπεζών.

Αδυναμία κερδοφορίας των τραπεζών

Η πώληση και τιτλοποίηση κόκκινων δανείων, έγινε πλέον επιτακτική για τις τράπεζες. Διότι παρά τις πολλές δεκάδες δισ. ευρώ που διατέθηκαν για την ανακεφαλαιοποίηση από τα τρία μνημόνια, οι τράπεζες έχουν δυσκολίες να επανέλθουν σε κερδοφορία. Η κερδοφορία, δεν είναι μόνο αναγκαία για να αντιμετωπισθεί το πρόβλημα των κόκκινων δανείων.

Είναι αναγκαία και για να αντισταθμίσει την σταδιακή μείωση του ποσοστού του αναβαλλόμενου φόρου, που οφείλουν οι τράπεζες στο Δημόσιο και υπονομεύει το αξιόχρεό τους. Υπογραμμίζεται ότι το ποσοστό του αναβαλλόμενου φόρου στους κεφαλαιακούς δείκτες των ελληνικών τραπεζών, είναι κατά μέσον όρο μεγαλύτερο του 50%, ενώ ο μέσος όρος των ευρωπαϊκών τραπεζών είναι λιγότερο του 20%.

Τα ακίνητα των ελληνικών τραπεζών, μπήκαν τον Μάρτιο στο στόχαστρο της ΕΚΤ, προσθέτοντας ακόμη μία εποπτική υποχρέωση. Στο πλαίσιο της στρατηγικής για αύξηση των πωλήσεων και των ρευστοποιήσεων, οι τράπεζες κλήθηκαν να υποβάλουν για πρώτη φορά, στόχους για τα ακίνητα του χαρτοφυλακίου τους. Έτσι η ατζέντα που προωθείται υπό αυστηρή εποπτεία, περιλαμβάνει την ανάπτυξη αγοράς τιτλοποιημένων δανείων (εξυπηρετούμενων και μή), με την χρησιμοποίηση «εταιριών διαχείρισης διαθεσίμων».

Ιδιωτικό χρέος και πρώτη κατοικία

Για τα στεγαστικά δάνεια, η νέα ρύθμιση σκοπεύει να άρει τις ανησυχίες σχετικά με τον αντίκτυπο του νόμου Κατσέλη στους ισολογισμούς των τραπεζών. Έτσι το πλαίσιο τροποποιείται με προσαρμογή των κριτηρίων υπαγωγής, για να αφορά κυρίως «ευάλωτους» δανειολήπτες που θα είναι πολύ λιγότεροι. Το άρθρο 9 του νόμου που έληξε στις 28 Φεβρουαρίου, θα αποτελέσει αυτόνομο νομοθέτημα, ενώ στη συνέχεια θα ακολουθήσει ρύθμιση που θα αναθεωρεί το πλαίσιο για το σύνολο του ιδιωτικού χρέους, με πλήρη αναμόρφωση του πτωχευτικού δικαίου.

Αναμένεται να διαπιστωθεί μειωμένη προστασία της πρώτης κατοικίας των μεσαίων στρωμάτων από πλειστηριασμούς, αφού εισάγεται πλατφόρμα εξωδικαστικού συμβιβασμού μεταξύ άνισων εταίρων. Σύμφωνα με τις δεσμεύσεις, μέχρι το 2021 ο δείκτης των μη εξυπηρετούμενων δανείων θα πρέπει να έχει πέσει κάτω του 20%, από σχεδόν 48% σήμερα. Υπολογίζεται ότι μέχρι την επόμενη χρονιά, οι τράπεζες θα αποκτήσουν από πλειστηριασμούς 20.000 νέα ακίνητα.

Τα δάνεια πρώτης κατοικίας όμως, είναι μικρό μόνο τμήμα του ιδιωτικού χρέους (το 1/9), ακόμη και αν προστεθούν σε αυτά τα μικρά επιχειρηματικά δάνεια. Η αμφισβήτηση από τους θεσμούς της ένταξης των μικρών επιχειρηματικών στο νομοθέτημα, σχετίζεται με την σχεδιαζόμενη αναμόρφωση του πτωχευτικού δικαίου που θα ακολουθήσει και στοχεύει στον επιχειρηματικό τομέα.

Πρακτικές που οδήγησαν στην κρίση του 2008 

Η αλλαγή του πλαισίου προστασίας της πρώτης κατοικίας έχει σχέση με την πορεία της δευτερογενούς αγοράς (τιτλοποιημένων) δανείων που προωθείται. Η ΕΚΤ ανησυχούσε για τις ενδεχόμενες δυσμενείς επιπτώσεις του νόμου στις πωλήσεις δανείων, διότι θα μπορούσε να επιτρέψει σε οφειλές που θα τιτλοποιηθούν ή θα μεταβιβασθούν βάσει του επόμενου νόμου για τη διαχείριση των κόκκινων επιχειρηματικών δανείων, να ρυθμίζονται και βάσει των διατάξεών του νόμου για την πρώτη κατοικία.

Το σύνολο των ενυπόθηκων κόκκινων δανείων κατοικιών και επιχειρήσεων, ανέρχεται σε περισσότερα από 50 δισ. και ξένα funds φιλοδοξούν να τα αγοράσουν καταβάλλοντας χαμηλό τίμημα. Οι τράπεζες, ομαδοποιούν ήδη τα δάνεια με τις εμπράγματες ασφάλειές τους προκειμένου να τα εκποιήσουν. Δεδομένου ότι πολλές εταιρίες διαθεσίμων είναι θυγατρικές των τραπεζών, υπάρχει η δυνατότητα βραχυπρόθεσμης δανειοδότησης των funds από τις ίδιες τις τράπεζες, προκειμένου να αγοράσουν τα τιτλοποιημένα προιόντα. Εξάλλου, η επιδότηση της αποπληρωμής των δανείων, είναι πρόσθετο κίνητρο για τα funds.

Προτείνονται λοιπόν για την σωτηρία των τραπεζών, χρηματοπιστωτικά εργαλεία σαν αυτά που οδήγησαν στην κρίση του 2008. Υπενθυμίζεται πως αιτία της κρίσης «ενυπόθηκων δανείων» το 2008 στις ΗΠΑ, ήταν η κατάργηση του νόμου Glass-Steagal που απαγόρευε τις συνέργειες επενδυτικών τραπεζών (funds) με εμπορικές τράπεζες. Η κατάργηση αυτών των πρακτικών, θεωρήθηκε απαραίτητη στις Βρυξέλλες αμέσως μετά το ξέσπασμα της κρίσης του 2008, αλλά αργότερα το θέμα παραπέμφθηκε στις καλένδες.

 

Η τιτλοποίηση ενυπόθηκων δανείων, ως εργαλείο για την σωτηρία των τραπεζών