Κόκκινα δάνεια και πλειστηριασμοί – Υπάρχει δίκαιη κι αποτελεσματική λύση

Σε προηγούμενο άρθρο παρουσίασα μια πρόταση για την αποκατάσταση της χρηματοδοτήσεως της οικονομίας και την επίλυση του προβλήματος των μη εξυπηρετούμενων (κόκκινων) δανείων των επιχειρήσεων. Σήμερα, ολοκληρώνω την πρότασή μου, παρουσιάζοντας την λύση για τα κόκκινα δάνεια των ιδιωτών, τα οποία αποτελούνται κυρίως από στεγαστικά. Δευτερευόντως, αποτελούνται από προσωπικά/καταναλωτικά και πιστωτικές κάρτες.

Γιατί, όμως, πρέπει να υπάρξει ιδιαίτερη λύση του προβλήματος των μη εξυπηρετούμενων δανείων ιδιωτών; Γιατί να μην αφεθούν οι τράπεζες να λύσουν το πρόβλημα με τις παραδοσιακές διαδικασίες, δηλαδή ρυθμίσεις και πλειστηριασμούς μέχρι την πλήρη εκκαθάριση του χαρτοφυλακίου τους; Η απάντηση είναι απλή: Η προσφυγή σε μαζικούς πλειστηριασμούς δεν είναι εφικτή, γιατί η αγορά δεν μπορεί να τους απορροφήσει.

Αυτό σημαίνει ότι θα καταρρεύσουν οι τιμές των ακινήτων, αφού οι περισσότεροι πλειστηριασμοί θα αποβούν άγονοι. Η κατάρρευση αυτή θα είναι καταστροφική για την οικονομία και πρωτίστως για τις ίδιες τις τράπεζες, οι οποίες, αφενός θα φορτωθούν χιλιάδες απαξιωμένα ακίνητα (δηλαδή οριζόντιες ιδιοκτησίες που είναι δύσκολα διαχειρίσιμες), και αφετέρου θα πρέπει να αναπροσαρμόσουν προ τα κάτω την αξία των υποθηκών που διαθέτουν, γεγονός που επιβάλλει νέα αύξηση κεφαλαίου.

Πλέον, όμως, των οικονομοτεχνικών προβλημάτων, υπάρχει και η ηθική-κοινωνική διάσταση του θέματος. Μπορούμε (και μάλλον θα έχουμε δίκιο) να χρεώσουμε, στην πλειονότητα των δανειοληπτών, την απρονοησία της αγοράς ακριβών κατοικιών με δάνεια υψηλού κόστους. Όμως, δεν ευθύνονται αυτοί για την ραγδαία και βίαιη μεταβολή των οικονομικών συνθηκών που επέφερε η διεθνής χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 και –κυρίως– η δημοσιονομική μας κατάρρευση, με το συνακόλουθο PSI, ενώ ευθύνη έχουν και οι τράπεζες για τον ακατάσχετο δανεισμό.

Πόσο έντιμο και ηθικό είναι να χρεώνονται οι ομολογιούχοι την χρεωκοπία του κράτους, αλλά να μην αναγνωρίζεται στους δανειολήπτες δικαίωμα μειώσεως της οφειλής τους λόγω αλλαγής των οικονομικών συνθηκών; Βεβαίως, δεν μπορούσαμε και δεν μπορούμε να διακινδυνεύσουμε την κατάρρευση των τραπεζών, με ένα κούρεμα των κόκκινων δανείων, γιατί θα χαθούν οι καταθέσεις και θα καταρρεύσει η οικονομία!

Ένα πλάνο βιώσιμης αποπληρωμής

Συνεπώς, ποια λύση πρέπει να δοθεί, ώστε και οι δανειολήπτες να εξυπηρετηθούν και το τραπεζικό σύστημα να μην καταρρεύσει; Η απάντησή μου είναι άνευ περιορισμών επιμήκυνση της αποπληρωμής των στεγαστικών δανείων, ώστε να είναι εφικτή από όλους τους δανειολήπτες, όσο δυσχερής και αν είναι η οικονομική τους κατάσταση. Βεβαίως, δεν είναι τόσο απλό όσο φαίνεται. Υπάρχουν κάποιες απαραίτητες προϋποθέσεις και όροι.

Αναλυτικώς:

• Πρώτον, κάθε δανειολήπτης να δηλώνει το ποσόν που μπορεί, σε οποιαδήποτε περίπτωση, να καταβάλλει ως δόση του δανείου του. Το ποσόν δεν θα είναι διαπραγματεύσιμο, γίνεται δεκτό όσο μικρό και αν είναι και όσο και αν χρειάζεται να επιμηκυνθεί η αποπληρωμή.
• Δεύτερον, βασική προϋπόθεση είναι ο δανειολήπτης ή/και η σύζυγος, να μην διαθέτουν δεύτερη κατοικία, ασχέτως μεγέθους. Προστατεύεται μόνον η πρώτη κατοικία, ανεξαρτήτως μεγέθους.
• Τρίτον, μετά την καθυστέρηση καταβολής έξι δόσεων, η τράπεζα καθίσταται κύριος του ακινήτου και δεν απαιτείται έκδοση διαταγή πληρωμής και πλειστηριασμός.
• Τέταρτον, επειδή (στην πλειονότητα των περιπτώσεων) η περίοδος αποπληρωμής θα υπερβαίνει το προσδόκιμο ζωής του δανειολήπτη, οι κληρονόμοι του θα πρέπει να δεσμευθούν ότι θα συνεχίσουν την αποπληρωμή του δανείου, ή ότι θα αποδώσουν το ακίνητο στην τράπεζα άνευ άλλης απαιτήσεως. Επειδή η δέσμευση αυτή δεν είναι πάντοτε εφικτή (παράδειγμα, δεν είναι πάντοτε γνωστοί οι κληρονόμοι) θα πρέπει να υπάρξει ειδική νομοθετική ρύθμιση, η οποία θα εξασφαλίζει ότι οι τράπεζες δεν θα εμπλακούν σε χρονοβόρες διαδικασίες ρευστοποιήσεως, όταν και εάν ο δανειολήπτης αποβιώσει.

Είναι δίκαιο στην ρύθμιση αυτή να μπορούν να υπαχθούν ακόμη και χρεοκοπημένοι επιχειρηματίες, των οποίων κινδυνεύει η πρώτη κατοικία, υπό την προϋπόθεση ότι δεν διαθέτουν άλλο περιουσιακό στοιχείο προς εκποίηση.

Δίκαιη και ελκυστική ρύθμιση

Προκύπτει, στο σημείο αυτό, το –μάλλον αυτονόητο– ερώτημα «αν και πώς οι τράπεζες ωφελούνται από μια τόσο οριζόντια ρύθμιση, αφού οι περισσότεροι δανειολήπτες, ευλόγως, θα επιλέξουν πολύ μικρή δόση»; Η απάντηση έχει δύο σκέλη:

• Πρώτον, δεν είναι βέβαιον ότι όλοι οι δανειολήπτες, ούτε καν οι περισσότεροι, θα επιλέξουν πολύ μικρή δόση, γιατί κάτι τέτοιο σημαίνει πολύ μεγάλη επιμήκυνση και ανάλογη επιβάρυνση τόκων.
• Δεύτερον, τα δάνεια αυτά θα είναι πολύ πιο ασφαλή από τα σημερινά. Άρα θα μπορούν να επιτύχουν μάλλον υψηλή αξιολόγηση ώστε να τιτλοποιηθούν και να διατεθούν στην δευτερογενή αγορά ομολόγων, δίνοντας στις τράπεζες την δυνατότητα να αντλήσουν επαρκή κεφάλαια (με επιτόκιο χαμηλότερο από το σημερινό).

Προφανώς, το επιτόκιο θα πρέπει να είναι ανάλογο του κόστους που θα έχουν οι τράπεζες από την τιτλοποίηση των δανείων, άρα πρέπει να υπάρχουν κάποιες προ-κατηγοριοποιήσεις (δηλαδή κλάσεις επιτοκίου αναλόγως της διάρκειας του δανείου κ.λπ.). Όλα όμως αυτά είναι ζητήματα που μπορούν να ρυθμισθούν από τους ειδικούς όταν έρθει η στιγμή της εφαρμογής. Επίσης, για να είναι αποτελεσματική και δίκαιη η ρύθμιση αυτή, πρέπει να υποχρεωθούν οι δανειολήπτες να συμπεριλάβουν στη συμφωνία τους με τις τράπεζες και τις όποιες οφειλές τους από καταναλωτικά και πιστωτικές κάρτες.

Οι δανειολήπτες θα ωφεληθούν από τον δραστικό περιορισμό του επιτοκίου των πρόσθετων οφειλών τους σε επίπεδα στεγαστικού δανείου, ενώ οι τράπεζες θα εξασφαλίσουν την πληρωμή οφειλών που θεωρούνται χαμένες. Βεβαίως, όλες οι οφειλές θα πρέπει να επανυπολογισθούν με συμβατικά επιτόκια. Αυτό σημαίνει ότι οι τόκοι υπερημερίας πρέπει να διαγραφούν, ενώ οι δικαστικές και λοιπές δαπάνες θα πρέπει να μοιρασθούν μεταξύ τραπέζης και δανειολήπτη, άνευ επιτοκιακών επιβαρύνσεων.

Δίκαιη και ηθικά αποδεκτή λύση

Η λύση που προτείνω δεν είναι απλή. Όμως, είναι πολύ απλούστερη των υφισταμένων λύσεων, οι οποίες ούτε το πρόβλημα λύνουν ούτε τις τράπεζες ωφελούν. Κυρίως, όμως, η λύση που προτείνω είναι δίκαιη και ηθικώς αποδεκτή, αφού προστατεύει και εξυγιαίνει το τραπεζικό σύστημα, αποτρέπει την κατάρρευση της αγοράς ακινήτων και εξασφαλίζει τους δανειολήπτες.

Τέλος, ακυρώνει τις ακραίες λογικές, τόσο του ανήθικου νόμου Κατσέλη, όσο και του άδικου και αναποτελεσματικού συστήματος της πωλήσεως των δανείων σε funds. Μάλιστα, εάν τα οφέλη αυτά τεκμηριωθούν με μια εμπεριστατωμένη μελέτη, θα καμφθούν και οι όποιες (πιθανότατες) αντιδράσεις της ΕΚΤ και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Βεβαίως, ανεξαρτήτως των αντιδράσεων αυτών, μια κυβέρνηση που ενεργεί με γνώμονα το εθνικό συμφέρον έχει κάθε λόγο να επιλέξει μια τέτοια ριζοσπαστική και αποτελεσματική πρόταση. Για άλλη μία φορά, διερωτώμαι: Υπάρχει πολιτική βούληση; Λύσεις, πάντως, υπάρχουν…