Κον Σκυλακάκη Ενταύθα: Η στρεβλωτική αριθμητική των αμοιβών

Ένα από τα κρυφά δομικά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας που αποτελούν κρίσιμο εμπόδιο στην ανάπτυξή της είναι η στρεβλωτική λειτουργία των αριθμών. Δεν είναι μόνο τα νούμερα της παραοικονομίας, είναι η σχέση των φόρων με τα δηλούμενα εισοδήματα, το ΑΕΠ, την παραγωγικότητα και ότι άλλο μετριέται σε χρήμα. Δεν βγαίνει ούτε λογική από την συσχέτιση των αριθμών και κυρίως δεν προκύπτει ένα δίκαιο οικονομικό σύστημα. Καμία αρμονία αριθμών…

Στην οικονομική θεωρία χαρακτηρίζεται ανεκτή μία παραοικονομία της τάξεως του 10-15% του ΑΕΠ, γιατί εκλαμβάνεται σαν ένα αμορτισέρ που απορροφά κοινωνικούς κραδασμούς (ανεργία, φτώχεια κλπ). Στην Ελλάδα η ανοχή είναι πολύ μα πολύ μεγαλύτερη για λόγους κοινωνικοπολιτικούς.

Η ελληνική οικονομία βασίζεται πάνω σε αυτή την στρέβλωση, με επίκεντρο τα ελεύθερα επαγγέλματα (ηλεκτρολόγοι, υδραυλικοί, όλες οι οικοδομικές εργασίες, τα πάσης φύσεως μερεμέτια, βαψίματα, τεχνικοί δικτύων, κ.ο.κ.). Με 25-50-60 ευρώ μαύρα σε δέκα λεπτά! Για τους γιατρούς το ξέρουμε όλοι και οι τράπεζες το ήξεραν, όπως άλλωστε γνωστά μας είναι και τα των φορολογικών παραδείσων όπου είναι παρκαρισμένα ελληνικά αφορολόγητα 160-600 δισ. ευρώ γιατρών, μεγαλομάνατζερ και διαφόρων άλλων επιτήδειων.

Και είπε ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών, Θεόδωρος Σκυλακάκης, στο Α’ Πρόγραμμα της ΕΡΤ πως η κυβέρνηση αύξησε τον κατώτατο μισθό συνολικά 9% από την αρχή του έτους και πρόσθεσε: «Δεδομένου ότι υπάρχει πίεση στην αγορά εργασίας διότι δεν βρίσκουν εργατικό δυναμικό, να εξηγήσουμε στις επιχειρήσεις ότι είναι ανάγκη να αυξήσουν τους μισθούς, αν θέλουν να έχουν εργαζόμενους, κέρδη και παραγωγή».

Θεωρητικά σωστό, αλλά στην παρούσα συγκυρία η μετάφραση του πληθωρισμού σε αυξήσεις μισθών, θα μετατρέψει την όποια συγκυριακή διάσταση του πληθωρισμού σε δομική, εξέλιξη που θα εδραιώσει τον στασιμοπληθωρισμό.

Πράγματι, μελέτες δείχνουν πως έχουμε μια έλλειψη 400.000 εξειδικευμένων τεχνητών στη μεταποίηση και στην ευρύτερη ελληνική παραγωγή, χωρίς να περιλαμβάνονται οι σοβαρές εποχικές ανάγκες της συγκομιδής στον αγροτικό τομέα, αλλά υπάρχουν κι άλλες σοβαρές ελλείψεις στην οργάνωση και το μάνατζμεντ.

Τουριστικές υπηρεσίες

Ας πάρουμε για παράδειγμα την ελληνική βαριά βιομηχανία, τον τουρισμό-εστίαση, που τώρα έχει και έλλειμμα 55.000 εργαζομένων. Η στρέβλωση αρχίζει με την έμμεση επιδότηση των εποχικών επιχειρήσεων (ξενοδοχείων, εστιατορίων κλπ) με την κάλυψη για έξι μέχρι και εννέα μήνες των εργαζόμενων μέσω του Ταμείου Ανεργίας. Προφανώς κάποτε ανταποκρίνονταν στις πραγματικές συνθήκες αυτό το σύστημα, αλλά σήμερα αποτελεί στρέβλωση.

Ας έρθουμε τώρα στην ουσία. Ο εποχικός επιχειρηματίας μπορεί να βάζει επίσημα τον κατώτατο μισθό για να περιορίσει το κόστος των εισφορών, της υπερεργασίας, των υπερωριών, των νυχτερινών κ.ο.κ. όμως, πληρώνει άλλα τόσα μαύρα γιατί διαφορετικά δεν θα βρει ούτε καθαρίστρια. Υπάρχει και το ρίσκο με τα ωράρια και την τρέλα της ΕΡΓΑΝΗΣ που δεν μπορείς να ξέρεις πως θα εξελιχθεί η βραδιά και πότε θα εμφανιστεί ο έλεγχος να σε βρει… νεγκλιζέ και να στα πάρει χοντρά! Θα θυμόσαστε το περιστατικό πριν μερικά χρόνια, που ένας ταβερνιάρης σε κάποιο χωριό βρέθηκε με την πεθερά και τη νύφη του αδήλωτες να καθαρίζουν πατάτες και έφαγε 11.500 + 11.500, ήτοι 23.000 ευρώ πρόστιμο…

Υπάρχει και το κόστος της διαμονής και διατροφής που στα νησιά είναι δυσβάσταχτο ή και αδύνατο. Σε ένα μεγάλο εστιατόριο της Μυκόνου που έχει 200 άτομα προσωπικό τα κοιμίζει σε κοντέϊνερ! Τα “εργασιακά νταχάου” που γράφουν διάφοροι, αν θέλει ο έλεγχος να τα βρει, ξέρει πού βρίσκονται. Δεν είναι στις μικρές μονάδες που η μάχη επιχειρηματία–εργαζόμενου δίνεται πλάτη με πλάτη για 40-50 μέρες, γιατί περί αυτού πρόκειται. Συνεπώς, το όλο ζήτημα των εποχικών επιχειρήσεων πρέπει να ρυθμιστεί πάνω στα πραγματικά δεδομένα.

Το “πλυντήριο” της οικοδομής

Η οικοδομή και οι κατασκευές γενικά, ήταν πάντα στην πρωτοπορία της παραοικονομίας και της στρέβλωσης των αριθμών. Στο πρόσφατο συνέδριο ακινήτων Premium Real Estate Forum αποκαλύφθηκε το εξής καταπληκτικό: Το 2021 πουλήθηκαν πάνω από 40.000 κατοικίες στην Ελλάδα. Το 75% των αγοραπωλησιών αυτών πραγματοποιήθηκε αποκλειστικά με μετρητά, χωρίς δηλαδή χωρίς τη μεσολάβηση τράπεζας (!) και μόνο το 25% των αγορών γίνεται με δάνειο.

Τα μετρητά αυτά, κατά κύριο λόγο, είναι μαύρα λεφτά της παραοικονομίας. Η οικοδομή ήταν πάντα ένα “πλυντήριο” μαύρου χρήματος. Αυτό φαίνεται και από τα “πόθεν –αλλά όχι έσχες” των πολιτικών μας με τα δεκάδες διαμερίσματα στο περιουσιολόγιό τους (παλιά ήταν τα κρατικά ομόλογα που όμως έγιναν “πετσετάκια”).

Πόσοι Έλληνες δεν αναρωτήθηκαν την επομένη των μνημονίων, πώς γέμισε η χώρα με καινούργια αυτοκίνητα. Το ίδιο συνέβη και με την έξοδο από το πρώτο lockdown, γέμισε ο τόπος SUV, τζιπάρες και υβριδικά. Ποιοι έβγαλαν τόσα λεφτά και από πού;

Και μια όχι τόσο άσχετη παρένθεση: Σύμφωνα με στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, η εγχώρια καταθετική βάση ενισχύθηκε το 2020 και το 2021 συνολικά κατά 39,3 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 19,7 δισ. ευρώ αφορούν φυσικά πρόσωπα (+17%) και τα 19,6 δισ. ευρώ νομικά πρόσωπα (+56%). Πρώτος παράγοντας αυτής της απρόσμενης αύξησης των καταθέσεων ήταν τα 40 δισ. ευρώ των κρατικών ενισχύσεων, που σημαίνει ότι τα λεφτά πήγαν σε λάθος επιχειρήσεις που τα έβαλαν στην τράπεζα. Μία ακόμη στρέβλωση. Άνθρωπος του ξενοδοχειακού κλάδου από τη Ρόδο μου έλεγε πριν την περσινή σεζόν ότι οι επιχειρήσεις είχαν φοβερή ρευστότητα, λόγω των επιστρεπτέων…

‘Κοκκινίζει” πάλι η οικονομία

Όπως κατάλαβαν όλοι οι Έλληνες, σημαντικές στρεβλώσεις αριθμητικής δυσαρμονίας υπάρχουν στις θεσμικές ρυθμίσεις των αγορών. Δεν μπορεί ο φόρος να είναι μεγαλύτερος από την τιμή της βενζίνης. Δεν γίνεται η αγορά ηλεκτρισμού να τιμολογείται με βάση την ακριβότερη τιμή. Δεν είναι δυνατόν να μπαίνουν στο σκοτάδι 500 νοικοκυριά την ημέρα. Αυτά είναι ύποπτα πολιτικά εγκλήματα με τεράστιες αρνητικές αναπτυξιακές συνέπειες.

Σε μια χώρα με μικρή οικονομία, δεν μπορεί ο ΦΠΑ να είναι 24%. Είναι πολλά λεφτά για τη νοικοκυρά να δώσει 50 ευρώ στον καυστηρατζή, γι’ αυτό δεν ζητάει απόδειξη γιατί θα πάει στα 62 ευρώ το κόστος. Το κακό είναι πως οι πολιτικοί μας και κυρίως οι επιφανείς δεν ξέρουν τι είναι 60 ευρώ. Ψωνίζουν οι Φιλιππινέζες τους, δεν έχουν ιδέα πως είναι να ζεις οικογένεια με 1000 ευρώ.

Κάπως έτσι “κοκκινίζει” και πάλι η οικονομία. Να θυμίσουμε ότι το φαινόμενο των “κόκκινων” στεγαστικών δανείων δεν οφείλεται μόνο στη χρεοκοπία του κράτους το 2009, αλλά και στην τεράστια αρπαχτή που έκαναν οι τράπεζες για τα bonus των golden boys παραβιάζοντας τις οδηγίες της Τράπεζας της Ελλάδος. Τότε τα διαμερίσματα ήταν ακριβά και τα δάνεια δεν επαρκούσαν για να καλύπτουν τη νόρμα «δόση έως το 45% του εισοδήματος». Τι έκαναν; Έβαζαν και τη σύζυγο εγγυήτρια. Όλα τα νούμερα άλλαξαν με τις περικοπές μισθών και συντάξεων, με την ανεργία στο 25% κ.ο.κ. Pacta sunt servanda εφόσον Rebus sic stantibus, δηλαδή οι συμφωνίες τηρούνται εφόσον οι συνθήκες παραμένουν οι ίδιες. Να μην θυμίσουμε τι έγινε με τα επιχειρηματικά δάνεια.

Έτσι, λοιπόν, σήμερα έχουμε τέσσερα εκατομμύρια Έλληνες/ιδες να χρωστάνε στο κράτος 113 δισ. ευρώ και τον Μάρτιο έμειναν άλλα 800 εκατομμύρια ευρώ απλήρωτοι φόροι. Η εξυγίανση (βλέπε απελευθέρωση) της ελληνικής οικονομίας είναι ένα πολύπλοκο πρόβλημα που δεν μπορεί να λυθεί με συμβατικά μέσα. Θέλει προγραμματισμό και δομικές αλλαγές, καλά μελετημένες, που δυστυχώς τα κόμματα δεν αντέχουν. Η συγκυρία όμως προσφέρεται για ριζοσπαστικές ανατροπές.