Κόντρες με το «καλημέρα» για τον Ευρωπαϊκό Προϋπολογισμό

Μακρύς αναμένεται να είναι ο δρόμος για να εγκρίνουν τα όργανα της ΕΕ τον πολυετή προϋπολογισμό της, τον πρώτο, στον οποίο δεν μετέχει το Ηνωμένο Βασίλειο. Η Κομισιόν παρουσίασε την Τετάρτη το σχέδιο προϋπολογισμού για την περίοδο 2021-2027 και αρκετά κράτη-μέλη, εξέφρασαν τις αντιρρήσεις τους ήδη από το εισαγωγικό του σημείωμα. Τις αντιδράσεις προέβλεψε ο ίδιος ο αρμόδιος για τον προϋπολογισμό Επίτροπος Γκίντερ Έτινγκερ, ο οποίος από το πρώτο κανάλι της γερμανικής δημόσιας τηλεόρασης ARD προειδοποίησε για τις περικοπές και για τις επιπλέον δαπάνες, ζητώντας παραλλήλως από τα κράτη μέλη ευελιξία και γρήγορες αποφάσεις.

Δίνοντας το στίγμα του νέου προϋπολογισμού, ο Έτινγκερ  έκανε λόγο για μετριοπαθείς περικοπές στην αγροτική και την διαρθρωτική πολιτική, ενώ τόνισε την ανάγκη «να γίνουν περισσότερα» στον τομέα της έρευνας, της άμυνας, της μετανάστευσης και της προστασίας των συνόρων.

Από τους πρώτους που δεν καταλαβαίνουν γιατί ο προϋπολογισμός αυξάνεται, ενώ έφυγε μία μεγάλη χώρα-μέλος, είναι οι Ολλανδοί. Δια στόματος του υπουργού Εξωτερικών Στεφ Μπλοκ, το Άμστερνταμ διαμηνύει στις Βρυξέλλες ότι η πρόταση για την αύξηση του πολυετούς προϋπολογισμού της ΕΕ, μετά την αποχώρηση της Βρετανίας, κρίνεται «απαράδεκτη». «Αν μειωθούν τα έσοδα, θα πρέπει να δαπανούμε λιγότερα», λέει χαρακτηριστικά.

Κάτω τα χέρια από τα «μπορντώ»

Εκεί όμως που οι Ολλανδοί (και στο βάθος η Γερμανία) αντιδρούν για τις εισφορές στον προϋπολογισμό, οι Γάλλοι φωνάζουν για την κατανομή των πόρων. Έχοντας κατά νου κυρίως τα γαλλικά κρασιά, το Παρίσι διαμηνύει και αυτό στις Βρυξέλλες ότι το σχέδιο προϋπολογισμού είναι απαράδεκτο. Βασική αιτία η μείωση, σε ποσοστό περίπου 5%, των πόρων που θα διατεθούν την περίοδο 2021-27 για την Κοινή Αγροτική Πολιτική.

Κάνοντας λόγο για «μαζική και τυφλή μείωση», η οποία είναι «αδιανόητη», ο Γάλλος υπουργός Γεωργίας Στεφάν Τραβέρ επισημαίνει, ότι «η Γαλλία δεν μπορεί να δεχτεί καμία μείωση στο εισόδημα των αγροτών». Με την άποψη αυτή, συντάσσονται, ακόμη και αν δεν το διατυπώνουν ανοιχτά, και άλλες χώρες του ευρωπαϊκού Νότου και των Βαλκανίων.

Στον αντίποδα, το Παρίσι προτείνει τον «εκσυγχρονισμό» και την  «απλούστευση» της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής, για να προστατευθούν, όπως υποστηρίζει, οι αγρότες από τους κινδύνους των κλιματικών αλλαγών και την αστάθεια των παγκόσμιων αγορών. Υπενθυμίζει ακόμη, ότι η Γαλλία είναι έτοιμη να υιοθετήσει έναν διευρυμένο προϋπολογισμό, θέτοντας όμως πολλούς όρους, όπως ο εκσυγχρονισμός των πολιτικών και η υιοθέτηση καθαρών πηγών ενέργειας.

Κονδύλια με ρήτρα Κράτους Δικαίου

Ο νέος προϋπολογισμός συνδέει, για πρώτη φορά, τον σεβασμό του Κράτους Δικαίου από τις χώρες-μέλη με το δικαίωμα της πρόσβασης σε ευρωπαϊκούς πόρους. Πρόκειται για μια εξαγγελία της Κομισιόν, που είχε γίνει κατά την περίοδο διαχείρισης της έντονης προσφυγικής κρίσης, αλλά και εξαιτίας των διαφορών με την Πολωνία για ζητήματα Δικαιοσύνης.

Στο προσχέδιο προϋπολογισμού, η Κομισιόν εισηγείται τον «περιορισμό στην πρόσβαση στους πόρους της ΕΕ» στην περίπτωση που κάποια χώρα παραβιάζει το Κράτος Δικαίου. Αν η εισήγησή της εγκριθεί, τότε η Κομισιόν θα μπορεί να μειώνει ή να περιορίζει την πρόσβαση σε ευρωπαϊκούς πόρους, ανάλογα με την σοβαρότητα της καταπάτησης του Κράτους Δικαίου από μία χώρα-μέλος.

Στην ομιλία του στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ο Γιούνκερ είχε αναφέρει ότι πρόκειται για έναν γενικό μηχανισμό που σκοπό έχει την προστασία του προϋπολογισμού και δεν στοχεύει συγκεκριμένες χώρες-μέλη. Ωστόσο, οι κυβερνήσεις της Ουγγαρίας και κυρίως της Πολωνίας θεωρούν ότι στοχοποιούνται.

Η μεγαλύτερη αντίδραση σε αυτήν την εξέλιξη ήρθε από την Βαρσοβία, η οποία βρίσκεται σε πολύμηνη διαμάχη με τις Βρυξέλλες για ζητήματα Δικαιοσύνης. Μάλιστα ο Πολωνός υφυπουργός Εξωτερικών Κόνραντ Σιμάνσκι προειδοποίησε ότι η χώρα του θα αντιταχθεί σε οποιοδήποτε σχέδιο προϋπολογισμού δεν εξισορροπεί τις ανάγκες των χωρών-μελών. «Δεν θα δεχθεί αυθαίρετους μηχανισμούς που θα μετατρέψουν την διαχείριση των πόρων σε εργαλείο άσκησης πολιτικών πιέσεων».

Οι αντιδράσεις στο Ευρωκοινοβούλιο

Εκτός από τις αντιδράσεις εθνικών κυβερνήσεων, οι οποίες είχαν και γεωγραφικά χαρακτηριστικά, επί του σχεδίου προϋπολογισμού τοποθετήθηκαν και οι πολιτικές ομάδες του Ευρωκοινοβουλίου, προσδίδοντας έναν πιο πολιτικό τόνο στην αντιπαράθεση. Ο επικεφαλής του κεντροδεξιού Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος Μάνφρεντ Βέμπερ χαρακτήρισε «καλή αρχή για περαιτέρω συζητήσεις» τις προτάσεις της Κομισιόν και σημείωσε ότι «ακολουθούν τον σωστό δρόμο». Τάχθηκε επίσης υπέρ των περικοπών στην Κοινή Αγροτική Πολιτική και την Πολιτική Συνοχής, ενώ χαιρέτισε τον προσανατολισμό στην ενίσχυση της διαχείρισης των συνόρων και της μετανάστευσης.

Ο Γερμανός ευρωβουλευτής εξέφρασε την υποστήριξή του και στον προσανατολισμό του προϋπολογισμού στον τομέα της έρευνας και έκανε λόγο για στήριξη των νέων μέσα από εκπαιδευτικά και ερευνητικά προγράμματα. Κάλεσε, μάλιστα, τους εμπλεκόμενους να ξεκινήσουν άμεσα τις διαβουλεύσεις, έτσι ώστε να υπάρξει συμφωνία πριν τις Ευρωεκλογές του 2019.

Για «καμπή» σε σχέση με το παρελθόν μίλησε ο επικεφαλής της ομάδας των Φιλελευθέρων Γκι Φερχόφστατ, σημειώνοντας ότι για πρώτη φορά, έπειτα από δύο δεκαετίες, ανατρέπεται η τάση μείωσης του προϋπολογισμού. Ο ίδιος ανέφερε ότι το σχέδιο προτείνει περικοπές εκεί που χρειάζεται και προβλέπει αυξήσεις σε σημαντικούς τομείς, όπως τα σύνορα και η έρευνα. Όπως ήταν αναμενόμενο πανηγύρισε ιδιαίτερα την πρόβλεψη για νέους ίδιους πόρους, που μειώνουν την συνεισφορά των κρατών-μελών από 70% σε 60%, ενώ υποστήριξε και την πρόταση για την σύνδεση της απορρόφησης κονδυλίων με τον σεβασμό του Κράτους Δικαίου.

Σοσιαλιστές, Αριστερά και Πράσινοι

Οι προτάσεις της Κομισιόν δεν ικανοποίησαν ωστόσο τον επικεφαλής των Σοσιαλιστών και Δημοκρατών Ούντο Μπούλμαν, ο οποίος διέκρινε έλλειψη «οράματος» για το «αύριο» και για τους «νέους». Ο ίδιος ανέφερε ότι προτεραιότητες της ομάδας του είναι το περιβάλλον και οι θέσεις εργασίας, τονίζοντας παραλλήλως ότι δεν πρέπει να αποκλείονται από τις πολιτικές στήριξης περιοχές που κατοικούνται από πολίτες με χαμηλό εισόδημα. Σε ό,τι αφορά τις προτάσεις για τους ίδιους πόρους, ο επικεφαλής των Σοσιαλιστών επισήμανε ότι θα πρέπει να συμπεριληφθεί η φορολόγηση των «γιγάντων του Ίντερνετ» για να μην επιβαρύνονται μόνο οι εργαζόμενοι.

Τις προτάσεις της Κομισιόν για ενίσχυση της έρευνας και των προγραμμάτων εκπαίδευσης υπερασπίστηκε και η ευρωβουλευτής της Ευρωπαϊκής Ενωτικής Αριστεράς Λιάντ Νι Ριάντα. Εξέφρασε, ωστόσο, έντονες διαφωνίες, χαρακτηρίζοντας «σκανδαλώδες» ότι μεγάλο μέρος των δαπανών θα πάει στην φύλαξη των συνόρων και την τόνωση της βιομηχανίας άμυνας. Η ίδια τοποθέτησε στα αρνητικά τις μειώσεις στην Κοινή Αγροτική Πολιτική και την Πολιτική Συνοχής, γιατί όπως είπε δεν διασφαλίζονται όπως στο παρελθόν οι μικρότεροι παραγωγοί και μειώνεται η βοήθεια στις περιοχές, όπου υπάρχει και η μεγαλύτερη ανάγκη.

Τέλος η Σκα Κέλερ από τους Πράσινους αν και θεωρεί ότι οι προτάσεις για αύξηση των δαπανών για το κλίμα και το περιβάλλον είναι στη «σωστή κατεύθυνση», ζητά αύξηση αυτών των κονδυλίων κατά 50% αντί για 25%. Θεωρεί επίσης ότι πρέπει να αυξηθούν τουλάχιστον στο 0,7% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ οι δαπάνες για καταπολέμηση της φτώχειας και την στήριξη των ευάλωτων πληθυσμών. Η ίδια προσθέτει ότι για τους Πρασίνους τα κονδύλια θα πρέπει να κατευθυνθούν, μεταξύ άλλων, στην κοινωνική Ευρώπη και στην καινοτομία. Τέλος, χαιρετίζει τις προτάσεις για σύνδεση των κονδυλίων με το σεβασμό του Κράτους Δικαίου, αλλά και την πρόβλεψη για νέους ίδιους πόρους.

Μια πρώτη αποτίμηση

Τόσο από τα στοιχεία του σχεδίου της Κομισιόν όσο και από τις τοποθετήσεις των πολιτικών ομάδων και εκπροσώπων εθνικών κυβερνήσεων  ένα πράγμα μπορεί να συμπεράνει κανείς: πρόκειται για έναν «νευρικό προϋπολογισμό» μιας «νευρικής Ευρώπης». Οι συντάκτες του δείχνουν ότι έχουν λάβει υπόψη τους όλα όσα ταλαιπώρησαν τις ευρωπαϊκές κοινωνίες από το 2008 και μετά.

Καθοριστικό ρόλο, και είναι εμφανές, διαδραματίζει η απουσία του δεύτερου μεγάλου χρηματοδότη, της Βρετανίας, λόγω του Brexit. Εμφανής είναι και ο απόηχος της πολιτικής Τραμπ σε ό,τι αφορά την αμυντική θωράκιση της Ευρώπης, η οποία παίρνει τον δρόμο για να γίνει πλέον ευρωπαϊκή υπόθεση, όπως δείχνει και ο τριπλασιασμός των κονδυλίων σε αυτόν τον τομέα.

Η άνοδος της ακροδεξιάς έχει επίσης επηρεάσει και η σπουδή ευρωπαϊκών κέντρων και παραγόντων για την γρήγορη λήψη αποφάσεων, πριν τις ευρωεκλογές, εκτιμάται ότι αντικατοπρίζει τον φόβο για αύξηση αυτών των τάσεων στους κόλπους της Ευρώπης. «Οικονομική κρίση, μεταναστευτική κρίση και κρίση δημοκρατικών αξιών» αποτελούν παράγοντες που ο καθένας έχει παίξει τον δικό του ρόλο στην διαμόρφωση του σχεδίου αναφέρει η γαλλική εφημερίδα Le Monde, χαρακτηρίζοντάς το «φιλόδοξο, αλλά εκρηκτικό».