Κυρίες και κύριοι, καλώς ήλθατε στην πτήση της “Αρμαγεδδών Airlines”

Αν υποθέσουμε ότι κάθε πρωί, οι διευθύνοντες σύμβουλοι (CEO) των μεγάλων αεροπορικών εταιριών ήταν υποχρεωμένοι όπως οι πιλότοι τους, να εκφωνούν ένα μήνυμα προς τους “επιβάτες” και τα “πληρώματα” των εταιριών που διευθύνουν, αυτό σίγουρα αύριο, θα ήταν το εξής: “Κυρίες και κύριοι, σας καλωσορίζουμε στην πτήση της ‘Armagedon Airlines’, με προορισμό το αεροδρόμιο του Πουθενά. Η πτήση μας θα διαρκέσει 90 μέρες. Προσδεθείτε κι ετοιμαστείτε για χρεοκοπίες, πτωχεύσεις, απολύσεις και περικοπές”!

Με αυτή την οργουελικής έμπνευσης εισαγωγή, θα συνεχίσω σήμερα το επόμενο στάδιο της ανάλυσης που ξεκίνησα –πρώιμα ίσως– εδώ στο SLpress. Αρχικά με την εκτίμηση-πρόβλεψη της πτώσης της ζήτησης του Jet Fuel από τις 15 Φεβρουαρίου 2020 ως τον ερχόμενο Αύγουστο. Οπότε, κατά την αρχική μου εκτίμηση θα επιστρέψουμε στην κανονικότητα σε ό,τι αφορά στις αερομεταφορές.

Αυτή άλλωστε ήταν η πρώτη πίστα ενός πολυεπίπεδου “παιχνιδιού” που έχω ξεκινήσει να περιγράφω από τις 29 Ιανουαρίου του 2020. Ενός παιχνιδιού που ξεφεύγει από τα παραδοσιακά δισδιάστατα παίγνια και είναι το πρώτο ίσως, τρισδιάστατο οικονομικό παιχνίδι. Η πρώτη “πίστα” τελείωσε με τον Ντόναλντ Τραμπ και την Άνγκελα Μέρκελ, να αντιδρούν, αλλά με μεγάλη καθυστέρηση. Αλλά αν σας φαίνεται ότι αντέδρασαν σωστά, ρίχνοντας στις αγορά 800 δισ. δολ. και 750 δισ. ευρώ αντίστοιχα, δυστυχώς θα σας απογοητεύσω, διότι η ανάσχεση της σαρωτικής επίδρασης του κορονοϊού στις παγκόσμιες αγορές, απαιτούσε από τους δύο ηγέτες, να ρίξουν στην “πίστα” βαριά όπλα-μπαζούκα προκειμένου να αποτρέψουν τα χειρότερα. Δυστυχώς, τα μέτρα που ανακοίνωσαν και τα ποσά που έδωσαν, αποτελούν … νεροπίστολα!

Στη δεύτερη αυτή πίστα του παιχνιδιού, είμαι υποχρεωμένος να αποτυπώσω την επίδραση που θα έχει ο Αρμαγεδδών, στα πρώτα θύματα της “έκρηξης” που δεν είναι άλλα παρά οι αεροπορικές εταιρίες. Εκεί θα σταθούμε σήμερα λοιπόν και σίγουρα σε επόμενες αναλύσεις θα πάμε και σε άλλους τομείς της οικονομίας που θα πληγούν.

Τα γνωστά σκουριασμένα μυαλά στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, διατυμπάνιζαν αριστερά-δεξιά, ότι “η ραγδαία πτώση της τιμής του πετρελαίου, συμφέρει τις αεροπορικές εταιρίες και θα αποτελέσει μια μεγάλη ανάσα γι’ αυτές η πτώση της τιμής του βαρελιού”. Προφανώς και η διασπορά της είδησης αυτής από επίσημα κι από ημιεπίσημα χείλη ήταν φαιδρή και μακράν της πραγματικότητας. Δυστυχώς, η δήλωση αυτή έγινε πιστευτή αρχικά, σε όλη τη Δύση καθώς και στην Ελλάδα.

Καταστάσεις εικονικής πραγματικότητας

Ειδικότερα, όταν τον Φεβρουάριο ακούστηκε για πρώτη φορά ότι το βαρέλι οδεύει στα 30 δολ, κάποιοι άνοιγαν μέχρι και σαμπάνιες για τις “ευκαιρίες ανάπτυξης” που θα έχουν οι ευρωπαϊκές αεροπορικές εταιρίες. Καταστάσεις εικονικής πραγματικότητας, στην οποία ζουν μέσα, πολλοί πασίγνωστοι πολιτικοί και οικονομικοί παράγοντες στην Ευρώπη. Αυτοί δυστυχώς έχουν μείνει πίσω στη δεκαετία του 1990 οπότε και πράγματι μια τέτοια πτώση στα καύσιμα θα ωφελούσε τους “Airliners”!

Για να μπούμε τώρα στη σκληρή πραγματικότητα, τα καύσιμα των αεροσκαφών, αποτελούν κατά μέσο όρο, το 18% με 22% των συνολικών εξόδων που έχει κάποια μεσαία ή μεγάλη αεροπορική εταιρία. Αποτελούν μόνο το 1/5 των εξόδων τους, πράγμα που σημαίνει ότι επηρεάζουν μεν σοβαρά το λειτουργικό τους κόστος, αλλά όχι τόσο δραματικά όσο πιστεύει ο μέσος αναγνώστης. Με απλά λόγια, μια μεγάλη πτώση της τιμής του βαρελιού πετρελαίου, δεν μπορεί να “σώσει” μια τέτοια εταιρία από μια ενδεχόμενη πτώχευση ή ένα παγκόσμιο πιστωτικό γεγονός. Άλλωστε στον γκρεμό είχαν ήδη οδηγηθεί από το 2008 πολλοί κολοσσοί, όπως για παράδειγμα η Alitalia.

Είναι προφανές ότι η συντριπτική πλειοψηφία των δεινοσαύρων της πολιτικής, αδυνατούν να κατανοήσουν καθημερινές πράξεις στην πραγματική οικονομία. Για παράδειγμα οι αυξομειώσεις στις τιμές των καυσίμων, δύναται να διαχειριστούν από τις εταιρίες με την τεχνική της “αντιστάθμισης καυσίμων” (hedging). Και είναι πάρα πολλές οι εταιρίες που χρησιμοποιούν αυτή την τεχνική προκειμένου να μετριάσουν τον κίνδυνο μεταβλητότητας των τιμών των καυσίμων.

Η αντιστάθμιση των καυσίμων σημαίνει επί της ουσίας ότι μια αεροπορική εταιρεία συμφωνεί να αγοράσει κάποια ποσότητα καυσίμων στο μέλλον σε προκαθορισμένη τιμή. Οι αεροπορικές εταιρείες αντισταθμίζουν το κόστος των καυσίμων με διάφορους τρόπους, μεταξύ των οποίων, την αγορά συμβατικών πετρελαϊκών συμβάσεων, την αγορά δικαιωμάτων προαίρεσης αγοράς μετοχών ή την αγορά συμβάσεων ανταλλαγής.

Από την άλλη πλευρά, η αντιστάθμιση βοηθά τους “μεγάλους παραγωγούς” της αγοράς αεροπορικών καυσίμων όπως η Shell, η BP και η ExxonMobil να κλειδώσουν τις μελλοντικές πωλήσεις σε καθορισμένη τιμή, παρέχοντας έτσι σταθερά και προβλέψιμα έσοδα.

Η εξίσωση

Πράγματι, με τη σύναψη συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης, αμφότερα τα μέρη συμφωνούν να παραιτηθούν από πιθανά κέρδη έναντι της βεβαιότητας. Με την αντιστάθμιση του καυσίμου, δημιουργείται μια εξίσωση, στην οποία πάντα, υπάρχει ένας “νικητής” και ένας “ηττημένος”.

Υπάρχει όμως μια διαφορά. Συγκεκριμένα, αυτό έχουμε συνηθίσει να το ζούμε, συνήθως, σε περιόδους παρατεταμένης ανόδου των τιμών των καυσίμων προκειμένου να προστατευτούν οι αεροπορικές εταιρίες από ράλι ανόδου των τιμών του αργού πετρελαίου. Κι έτσι, στην παρούσα συγκυρία με τον κορονοϊό και τον πόλεμο Ρωσίας-Σ. Αραβίας, η εξίσωση νικητής ή ηττημένος, βρήκε τις αεροπορικές εταιρίες αυτή τη φορά, στην λάθος πλευρά της εξίσωσης, όταν αποφάσιζαν να αγοράσουν καύσιμα μέσω συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης. Κι αυτό είναι το πρώτο πρόβλημα.

Το δεύτερο πρόβλημα είναι, οι πωλήσεις όλων των αεροπορικών εταιριών. Δηλαδή το πρόβλημα που προκάλεσε η καταστροφή στην καμπύλη της ζήτησης των αεροπορικών εισιτηρίων η αρχική επίδραση του κορονοϊού. Και υπογραμμίζω το “αρχικά”, διότι στην επόμενη φάση, υπήρξαν οι απαγορεύσεις πτήσεων, που καθήλωσαν ολάκερους αεροπορικούς στόλους στα αεροδρόμια, καθαρίζοντας ουσιαστικά τους αιθέρες από πτήσεις αεροσκαφών. Άλλωστε το FlightRadar που δείχνει σε real time τις πτήσεις αεροσκαφών στην οθόνη του υπολογιστή σας, εδώ και μέρες, μοιάζει πιο άδειo ακόμα και από τον πεζόδρομο της Ερμού μετά το κλείσιμο των καταστημάτων λόγω κορονοϊού!

Μέχρι και τις 5 Μαρτίου, η Διεθνής Ένωση Αεροπορικών Εταιριών, με ανακοίνωσή της, προειδοποιούσε ότι η μείωση των πτήσεων από και προς την Κίνα θα έχει ως αποτέλεσμα, το σύνολο του κλάδου να υποστεί εντός του 2020, συνολικές απώλειες της τάξης των 27 με 29 δισ. δολ.

Το μέγεθος της ζημιάς του κλάδου

Όταν όμως ο ιός “πέρασε” σε Ευρώπη και Αμερική, και ξεκίνησαν να καθηλώνονται ολάκεροι στόλοι με τις ταξιδιωτικές απαγορεύσεις, η Διεθνής Ένωση Αεροπορικών Εταιριών επανήλθε την περασμένη Παρασκευή με νέα της ανακοίνωση. Σύμφωνα με αυτή αναβάθμιζε το συνολικό κόστος των απωλειών του κλάδου, από 29 δισ. δολ. σε 113 δισ. δολ! Δηλαδή σχεδόν τέσσερις φορές πάνω. Και πολύ φοβάμαι ότι δεν θα είναι η τελευταία φορά που επανεκτιμά το μέγεθος της ζημιάς του κλάδου.

Και για να φανταστείτε πόσο δραματική πλέον γίνεται η κατάσταση στην εξίσωση αυτή, ακόμα κι αν το βαρέλι πέσει κάτω από τα 20 δολ, τότε τα κέρδη από τη μειωμένη τιμή των αεροπορικών καυσίμων θα είναι περίπου 20 δισ. δολ. Από τη μια δηλαδή θα χάσουν 113 δισ. από απώλειες εσόδων λόγω καθίζησης της πώλησης εισιτηρίων και από την άλλη θα κερδίσουν 20 δισ. από τη μείωση της τιμής των καυσίμων. Κάντε λοιπόν την αφαίρεση και θα δείτε τι δράμα έρχεται στις αεροπορικές εταιρίες.

Και στο σημείο αυτό θα σας πάω σε πιο βαθιά νερά. Η πτώση των τιμών των καυσίμων, δεν θα ωφελήσει τελικά όλες τις αεροπορικές εταιρίες. Πολύ απλά γιατί κάποιες έχουν ήδη προμηθευτεί καύσιμα με μελλοντικά συμβόλαια για το επόμενο 12μηνο. O γίγαντας που ακούει στο όνομα AirFrance-KLM, το 2019 δαπάνησε 6,3 δισ. δολάρια σε καύσιμα. Επειδή προέβλεπαν αύξηση της ζήτησης καυσίμων και αύξηση της τιμής του βαρελιού, ο γαλλο-ολλανδικός μεταφορέας έσπευσε πέρυσι να κλείσει για την περίοδο Απρίλιος 2020-Απρίλιος 2021 μελλοντικά συμβόλαια αγορών για τα 2/3 των καυσίμων που χρειαζόταν για το διάστημα αυτό, στην τιμή των 78,5 δολ. ανά βαρέλι. Δηλαδή περίπου στα 619 δολ. τον τόνο καυσίμου. Συνεπώς, ακόμα και 5 δολ. να πάει φέτος το βαρέλι, η AirFrance θα πληρώνει ως τον επόμενο Απρίλιο, 78.5 δολ. το βαρέλι των καυσίμων της.

Άλλοι γνωστοί αερομεταφορείς όπως η Ryanair έχουν κάνει από πέρυσι, hedge (αντιστάθμιση) τις ανάγκες τους για καύσιμα, περίπου στα 77 δολ. το βαρέλι ως τον Απρίλιο του 2021. Αν κάποιοι κερδίσουν από την πτώση της τιμής των καυσίμων θα είναι οι κινεζικές, οι ινδικές αερογραμμές αλλά και αρκετές αμερικανικές που δεν αντισταθμίζουν τις αγορές καυσίμων, αλλά αγοράζουν συνήθως με τις τρέχουσες τιμές.

Περικοπές και απολύσεις

Μέσα σε αυτό τον ορυμαγδό έχουν ξεκινήσει ήδη οι περικοπές και οι απολύσεις, στον κλάδο των αεροπορικών μεταφορών. Με δεδομένη τη βεβαρημένη κατάσταση στον κλάδο από παλιές αμαρτίες και πιστοληπτικές περιπέτειες έχουμε πλέον πρόβλημα. Πρόβλημα συνδυαστικό αφού πολλοί tour operators όπως η TUI (αγγλογερμανική εταιρεία ταξιδίων) είναι παράλληλα και ιδιοκτήτες ή συνιδιοκτήτες τόσο αεροπορικών εταιριών όσο και ξενοδοχείων σε όλο τον πλανήτη. Ξενοδοχεία τα οποία ως γνωστό, κλείνουν το ένα μετά το άλλο.

Και φυσικά, δεν θα προχωρήσω σήμερα σε ανάλυση για τους κατασκευαστές αεροσκαφών –όπως η Boeing–, που θα υποφέρουν κι αυτές από την παρατεταμένη κρίση στην αγορά, γιατί πρέπει να σταθούμε εδώ. Χρειάζεται να αναλογιστούμε τη δραματικότητα της κατάστασης. Το μόνο σίγουρο είναι ότι η δραματική απώλεια εσόδων στον κλάδο θα φέρει ντόμινο πτωχεύσεων.

Τόσο λόγω της πρωτογενούς αιτίας που αναλύσαμε στην αγορά των αεροπορικών εταιριών, όσο και δευτερογενώς στην αγορά του τουρισμού και ειδικά στην αγορά των ξενοδοχείων. Και εκτός από τις πτωχεύσεις θα έχουμε και κύμα απολύσεων. Γεγονότα που σίγουρα θα οδηγήσουν κυβερνήσεις πολλών κρατών να ξαναβάλουν το χέρι στην τσέπη και να προβούν σε σωρεία διασώσεων. Είμαι βέβαιος ότι πολλοί αερομεταφορείς θα διασωθούν με κρατική παρέμβαση. Ωστόσο, δεν θα διασωθούν όλοι, ενώ κάποιοι θα υποχρεωθούν σε νέες συγχωνεύσεις.

Αλλά όπως και να έχει, πρέπει να σταθούμε με ιδιαίτερη προσοχή σε αυτό το φαινόμενο, διότι η χώρα μας είναι ένας από τους μεγαλύτερους τουριστικούς προορισμούς παγκοσμίως, με αποτέλεσμα όταν βήχουν οι αεροπορικές εταιρίες, να συναχώνεται ο τουρισμός μας. Ενόψει του σίγουρου “θανάτου” κάποιων εξ αυτών, πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι για το ντόμινο που θα χτυπήσει το τουριστικό προϊόν της Ελλάδας.

Κατά συνέπεια, θα έχει αντίκτυπο στον προϋπολογισμό που έχουμε υποβάλει στους δανειστές μας. Μάλιστα, θα απέχει πάρα πολύ από τους στόχους των Μνημονίων και της “μερκελικής αγχώνης” που έχουν περάσει στον λαιμό της ελληνικής οικονομίας από το 2010 και μετά.

Η επιμέτρηση της επίδρασης του αντίκτυπου στην ελληνική οικονομία που θα φέρει η σάρωση στις αεροπορικές εταιρίες, έπρεπε να έχει γίνει, εχτές. Και πολύ φοβάμαι, ότι η πολιτικο-οικονομική ελίτ στη χώρα μας έχει πειστεί από την Μέρκελ, ότι τα νεροπίστολα που τους δίνει, αποτελούν τα μπαζούκα με τα οποία θα καταπολεμήσουμε τον Αρμαγεδδώνα που έφτασε έξω από την πόρτα μας.