Μια απάντηση στην κριτική για την κριτική στον Πικετί

 Σε πρόσφατο άρθρο μου που φιλοξενήθηκε στο forum διαλόγου του SLPress, σχετικά με τους δείκτες που χρησιμοποίησε και χρησιμοποιεί ο Τομά Πικετί, απάντησαν δυο συνάδελφοι καθηγητές υπερασπιζόμενοι τον Πικετί. Και βέβαια η διαφωνία αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της επιστήμης. Όλες οι επιστήμες προχώρησαν με τη διαδικασία του trial and error. Στην επιστήμη δεν υπάρχει αποκαλυφθείσα αλήθεια και δεν υπάρχουν ύστατες πηγές γνώσης πχ το είπε ο Αριστοτέλης και τελειώσαμε.

Με βάση, λοιπόν, αυτήν την παραδοχή προχώρησα στην παρουσίαση της κριτικής που έγινε στη μεθοδολογία του Πικετί σχετικά με τον δείκτη ανισότητας του πλούτου. Η κριτική αυτή ασκήθηκε από μεγάλο πλήθος οικονομολόγων και στατιστικών. Η επιστημονική κοινότητα δεν αμφισβητεί την επιστημονική θέση του Πικετί για αύξηση των ανισοτήτων, αλλά τη μεθοδολογία που χρησιμοποίησε για να στηρίξει τη θέση αυτή.

Η χρήση του φορολογητέου εισοδήματος για τον υπολογισμό του πλούτου είναι προβληματική από πολλές απόψεις, ακόμη και για χώρες όπως οι ΗΠΑ, με ισχυρούς φορολογικούς θεσμούς αλλά και φορολογική συνείδηση.

Υπάρχουν και ορισμένες άλλες παράμετροι που πρέπει να ληφθούν υπόψη πέραν των τεχνικών λεπτομερειών, που αναφέρονται στις μεταβολές της φορολογίας στις ΗΠΑ. Στην περίπτωση που δεν ληφθούν υπόψη οι τεχνικές λεπτομέρειες, δίνουν στρεβλή εικόνα για την εξέλιξη του εισοδήματος.

Ο παράγοντας παραοικονομία

Το ποσοστό της παραοικονομίας διαφέρει από χώρα σε χώρα. Συνήθως στην παραοικονομία εργάζονται με αδήλωτα στην εφορία εισοδήματα ελεύθεροι επαγγελματίες (υδραυλικοί, τεχνίτες κα) και εργαζόμενοι πολύ χαμηλού εισοδήματος (σε αυτήν την κατηγορία ανήκουν και οι παράνομα εισερχόμενοι μετανάστες πχ Μανωλάδα, Καλιφόρνια).

Εάν δεν ληφθεί υπόψη η παραοικονομία και η πιθανή δομή της, υπάρχει στρέβλωση στην κατανομή του φορολογητέου εισοδήματος. Στο παρακάτω διάγραμμα παρουσιάζεται το εκτιμημένο μέγεθος της παραοικονομίας σε χώρες της ΕΕ από την μελέτη του D.Enste (βλ. Enste, D. “The shadow economy in industrial countries”. IZA World of Labor 2018: 127 doi: 10.15185/izawol.127.v2.)

Όπως φαίνεται ξεκάθαρα στο διάγραμμα, το ποσοστό της παραοικονομίας είναι αρκετά υψηλό σε πολλές χώρες της ΕΕ και σε συνεργαζόμενες χώρες, όπως, για παράδειγμα στην Τουρκία όπου η παραοικονομία ξεπερνά το 34%. Ακόμη, όμως, συναντάμε το φαινόμενο και στις χώρες με το καλύτερο και συνεπέστερο φορολογικό σύστημα, όπως οι ΗΠΑ και η Ελβετία. Όσον αφορά τις υπόλοιπες χώρες του πλανήτη, ο μεγαλύτερος αριθμός χωρών έχει παραοικονομία που ξεπερνά το 30% και σε ορισμένες χώρες ακόμη και το 50% του ΑΕΠ.

Εάν, λοιπόν, το μέγεθος της παραοικονομίας είναι μεγάλο, η χρήση του φορολογητέου εισοδήματος δεν μπορεί να δώσει αξιόπιστα αποτελέσματα. Αυτός είναι εξάλλου και ο λόγος που οργανισμοί όπως ο ΟΗΕ, η Παγκόσμια Τράπεζα, οι στατιστικές υπηρεσίες χωρών δεν χρησιμοποιούν το φορολογητέο εισόδημα ως βάση για τον υπολογισμό της ανισότητας του εισοδήματος και του πλούτου.

Μια πολύπλοκη υπόθεση

Επίσης, να σημειώσω ότι λόγω των διαφορετικών εθνικών φορολογικών καθεστώτων παρατηρείται ροή εισοδήματος από χώρα σε χώρα για την αποφυγή της μεγάλης φορολόγησης. Το γεγονός αυτό έχει κινητοποιήσει τις φορολογικές αρχές της ΕΕ για καλύτερη εναρμόνιση των φορολογικών καθεστώτων σε παγκόσμια κλίμακα. Ας μην ξεχνάμε και τις offshore.

Τέλος, καθώς μέρος του εισοδήματος προέρχεται από χρηματοοικονομικά προϊόντα, ο αντίστοιχος υπολογισμός του πλούτου απαιτεί τη χρήση επιτοκίου. Το επιτόκιο καθορίζεται στις αγορές και επηρεάζεται από τη νομισματική πολιτική και τις διακυμάνσεις των τιμών συναλλάγματος.

Συμπερασματικά, ο υπολογισμός του πλούτου είναι μια αρκετά πολύπλοκη υπόθεση, τόσο τεχνικά όσο και θεωρητικά. Ο Πικετί έκανε μια υπόθεση και ως τέτοια πρέπει να τη δούμε και να την κρίνουμε. Έτσι, όπως, πολύ ορθά, έπραξε η επιστημονική κοινότητα. Είτε μας αρέσει είτε όχι.

Όσον αφορά τις κριτικές που δέχθηκε το άρθρο μου, αυτές αφορούσαν την επιστημονική θέση των επιστημόνων που κατέκριναν τον Πικετί, όπως, για παράδειγμα ο ένας είναι “νεοκλασικός”, ο άλλος “ακραίος νεοκλασικός”, “νεοφιλελεύθερος”, “άνθρωπος των τραπεζών” κα. Επειδή τέτοιες αξιολογικές κρίσεις δεν αποτελούν επιστημονική κριτική, δεν χρειάζεται και δεν με ενδιαφέρει να ασχοληθώ περαιτέρω.