Ο ασθενής, η μνημονιακή θεραπεία και η ανάγκη λύσεων με ιθαγένεια

Είναι πολύ δύσκολο, σχεδόν αδύνατον, να συνταχθεί πρόγραμμα ανασυγκρότησης της ελληνικής οικονομίας εκ μέρους των ελληνικών πολιτικών κομμάτων, που να περιλαμβάνει σαφείς προτάσεις. Προτάσεις για ένα σύγχρονο θεσμικό πλαίσιο και παράλληλα προτάσεις για τις αναγκαίες μακροοικονομικές και μικροοικονομικές προσαρμογές με βραχυπρόθεσμο στόχο την επανεκκίνηση της οικονομίας και με μακροπρόθεσμο την πλήρη απασχόληση σε ένα εξισορροπημένο αναπτυξιακό περιβάλλον.

Οι κυβερνήσεις της μνημονιακής περιόδου και φυσικά τα κόμματα που τις υποστήριξαν δέχθηκαν χωρίς ενδοιασμούς τις προτάσεις του ΔΝΤ, της ΕΕ και του ΟΟΣΑ. Προτάσεις οι οποίες στη μεγάλη τους πλειοψηφία ήταν ακατάλληλες να εφαρμοστούν σε μια χώρα με έντονες ιδιομορφίες, μιας και ήταν απόρροια ενός πλασματικού-θεωρητικού σχήματος ικανού -κατά τους εισηγητές του- «να λύσει κάθε πρόβλημα σε όλες τις οικονομίες στα μήκη και στα πλάτη του πλανήτη».

Με τον τρόπο αυτό ανέτρεψαν σχεδόν το σύνολο του μέχρι τότε θεσμικού πλαισίου λειτουργίας της ελληνικής οικονομίας, το οποίο, ειρήσθω εν παρόδω, εμπεριείχε ουκ ολίγα στοιχεία μη ανταποκρινόμενα στις απαιτήσεις της σύγχρονης πραγματικότητας. Συνεπώς, το όποιο πρόγραμμα ανασυγκρότησης της ελληνικής οικονομίας θα πρέπει να βασισθεί στη συστηματική μελέτη των σημερινών απαιτήσεων μιας οικονομίας που ευρίσκεται ενσωματωμένη στο διεθνές περιβάλλον μέσω της Ευρωζώνης.

Αυτό μεταφράζεται στη διαμόρφωση ενός νέου θεσμικού πλαισίου που θα είναι διαφορετικό τόσο από το παλαιό όσο και από το ισχύον. Ο πιο απλός τρόπος για να δημιουργηθεί αυτό το πλαίσιο είναι η αναγνώριση εκείνων των σημείων από τα δύο αναφερόμενα πλαίσια που θεωρούνται χρήσιμα και η συμπλήρωση τους σταδιακά με όλα τα απαιτούμενα νέα σημεία. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος. Επομένως, συστηματική μελέτη όλων των σημείων που ενυπάρχουν και στα δύο θεσμικά πλαίσια, αποδοχή των θετικών στοιχείων, εγκατάλειψη όλων των υπολοίπων και αντικατάστασή τους με νέα και χρήσιμα στοιχεία.

Αν δεν αρχίσει μια τέτοιου είδους προσπάθεια ήδη από σήμερα, μην περιμένετε να υπάρξει σχέδιο ανασυγκρότησης της ελληνικής οικονομίας. Το πολιτικό σύστημα πρέπει να κατανοήσει τις παραμέτρους που προσδιορίζουν την ευημερία του πληθυσμού από εδώ και πέρα, να μετριάσει τις υποσχέσεις χωρίς αντίκρισμα και να εξαλείψει τις μαγικές λύσεις από το μείγμα πολιτικής που πρέπει να ακολουθηθεί.

Μονόπλευρος προσανατολισμός

Ο μονόπλευρος θετικός προσανατολισμός προς την αγορά εργασίας δεν πρόκειται να επιλύσει απολύτως κανένα πρόβλημα, παρότι θα πρέπει να παραδεχθούμε ότι η αγορά εργασίας σήκωσε όλο το βάρος της βίαιης δημοσιονομικής πολιτικής των τελευταίων χρόνων. Ακριβώς όπως και τα χρόνια του μνημονίου, ο μονόπλευρος αρνητικός προσανατολισμός ενάντια στην αγορά εργασίας δεν έλυσε κανένα πρόβλημα.

Απλά προκάλεσε μια εξαιρετικά ευαίσθητη, πρόσκαιρη ισορροπία στο δημοσιονομικό και εξωτερικό ισοζύγιο, βασιζόμενη σε υπέρμετρους εξωτερικούς καταναγκασμούς, οι οποίοι δεν μπορούν να συνεχίσουν να εφαρμόζονται. Μόλις η οικονομία «απελευθερωθεί» από αυτούς, οι  ανισορροπίες, ειδικά στον εξωτερικό τομέα, θα επανέλθουν με μεγαλοπρέπεια. Επειδή οι καταναγκασμοί είναι προσανατολισμένοι στα δύο ισοζύγια (δημοσιονομικό και εξωτερικό) οι αγορές εργασίας, επενδύσεων και προϊόντων βρίσκονται σε πλήρη ανισορροπία.

Η δημιουργία ενός νέου θεσμικού πλαισίου απαιτεί προσπάθεια και κόπο και κυρίως πολιτική βούληση που θα αποστασιοποιηθεί σε μεγάλο βαθμό από τα κατακερματισμένα συμφέροντα των, ουκ έστι αριθμός, συμφερόντων μικροομάδων και μικροκατηγοριών του κοινωνικού συνόλου, όπως αυτό πραγματικά είναι και όχι όπως μερικοί φαντάζονται ότι είναι. Η ανάγκη νέων κατηγοριών που να περιγράφουν την ελληνική κοινωνική περίπτωση είναι αναγκαία και επιτακτική. Παράλληλα, θα πρέπει να αποσαφηνισθεί σε κάποιο βαθμό η ιεράρχηση των αναπτυξιακών πυλώνων της ελληνικής οικονομίας και σε αυτήν να υποταχθούν ως δευτερεύοντες στόχοι όλοι οι υπόλοιποι.

Η παραγωγική ανασυγκρότηση δεν είναι «η βασιλοπούλα των παραμυθιών που την λες για να ονειρεύεσαι τις βραδιές» για να παραφράσω τον ποιητή. Ούτε πρόκειται να πραγματοποιηθεί, ανατρέχοντας μόνο στο παρελθόν και σε ό,τι κάποια στιγμή υπήρξε.  Ευτυχώς ή δυστυχώς, η ζωή προχωράει όχι όπως θα ήθελε ο καθένας από μας (ή σωστότερα η κάθε μικροομάδα) στα μέτρα του, αλλά διαμορφώνεται από πολυποίκιλους παράγοντες, πολλοί εκ των οποίων είναι πέρα και έξω από τη δική μας βούληση. Ο εξωτερικός κόσμος υπάρχει και αποτελεί σκληρό υλικό όριο πολλών, πρόσφατων και παλαιότερων, ανεπιτυχών προσπαθειών εύκολης υπέρβασής του.

Η παραγωγική ανασυγκρότηση απαιτεί θεσμικό πλαίσιο, το οποίο να στηρίζει αφενός μεν την ενδογενή παραγωγική επιχείρηση που είναι προσανατολισμένη στην εξαγωγική προσπάθεια, αλλά κυρίως στην κάλυψη σημαντικών εισροών της ελληνικής οικονομίας  που σήμερα εισάγονται. Σήμερα, στην ελληνική οικονομία υπάρχει σεβαστός αριθμός επιχειρήσεων με αυτά τα χαρακτηριστικά. Χρειάζεται να αναδυθούν από την αφάνεια και να βγουν στην επιφάνεια. Πρόκειται για την Ελλάδα που παράγει. Ας ξεκινήσουμε αυτή τη φορά, διαμορφώνοντας το νέο θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας της ελληνικής οικονομίας σύμφωνα με τις ανάγκες, τις απαιτήσεις και τις προτάσεις αυτών των επιχειρήσεων.