Ο ενεργειακός πόλεμος θα κριθεί στην Ασία

Καθώς συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη της ενεργειακής κρίσης, μπορούμε να κάνουμε τρεις εικασίες με σχετικά μεγάλη βεβαιότητα. Η πρώτη έγκειται στο ότι ο ενεργειακός πόλεμος θα έχει μία μεγαλύτερη μετασχηματιστική δυναμική και ένα βαθύτερο ιστορικό αποτύπωμα σε σχέση με τις δύο πετρελαϊκές κρίσεις της δεκαετίας του 1970.

Το εμπάργκο του ΟΠΕΚ που ακολούθησε τον αραβοισραηλινό πόλεμο του 1973 και η Ιρανική Επανάσταση το 1979 οδήγησαν σε σημαντικές αλλαγές στον ενεργειακό χάρτη. Ο πόλεμος στην Ουκρανία όμως έχει οδηγήσει σε ένα σοκ άλλης τάξης μεγέθους, με την πρωτοφανώς βίαια αποσύνδεση της ευρωπαϊκής αγοράς από τη Ρωσία και το πάγωμα φυσικών υποδομών αξίας δισεκατομμυρίων ευρώ. Η δεύτερη είναι το χρονικό βάθος της κρίσης, η κορύφωση της οποίας βρίσκεται ακόμα μπροστά μας.

Στην Ευρώπη, οι εκτιμήσεις των περισσότερων αναλυτών, αλλά και οι καμπύλες των προθεσμιακών συμβολαίων, δείχνουν πως οι τιμές ηλεκτρισμού και φυσικού αερίου θα παραμείνουν σε ιστορικά υψηλά επίπεδα για τουλάχιστον πέντε χρόνια. Η τρίτη υπόθεση εργασίας δεν είναι ίσως τόσο προφανής, ειδικά για εμάς σε Ελλάδα και Ευρώπη που τείνουμε να αναλύουμε την παρούσα κρίση μέσω μίας πιο ευρωκεντρικής οπτικής: Ο ενεργειακός πόλεμος της δεκαετίας του 2020 δεν θα κριθεί στην Ευρώπη, αλλά στην Ασία.

Αυτό θα συμβεί για δύο βασικούς λόγους: Πρώτον, λόγω της μετατόπισης των αλυσίδων ανεφοδιασμού φυσικού αερίου προς ανατολάς και, δεύτερον, λόγω της δεσπόζουσας θέσης των ασιατικών κρατών, με προεξάρχουσα την Κίνα, στην παραγωγή και επεξεργασία των πρώτων υλών που είναι απαραίτητες για την ενεργειακή μετάβαση. Στο παρόν άρθρο επικεντρώνομαι στις αγορές φυσικού αερίου.

Ο ενεργειακός πόλεμος και οι αγορές LNG

Οι πρώτες ενδείξεις αναταραχής στις αγορές φυσικού αερίου έγιναν εμφανείς στις αρχές του 2021. Η Κίνα και οι άλλες μεγάλες οικονομίες της Νοτιοανατολικής Ασίας έβγαιναν με ορμή από τα lockdown με την ζήτηση για φυσικό αέριο να εκτοξεύεται απότομα. Η ακόρεστη δίψα των ασιατικών οικονομιών όμως για φυσικό αέριο (και κυρίως LNG) δεν ήταν απλώς αποτέλεσμα της μεταπανδημικής ζήτησης.

Το 2020, η Κίνα, η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα (κατά σειρά οι τρεις μεγαλύτεροι εισαγωγείς LNG παγκοσμίως) ανέλαβαν εντυπωσιακές δεσμεύσεις για μείωση του ανθρακικού αποτυπώματός τους. Για να επιτευχθεί όμως η μετάβαση, και οι τρεις χώρες αναγνώρισαν το φυσικό αέριο ως απαραίτητο “καύσιμο-γέφυρα” μέχρι οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας να κυριαρχήσουν στο μείγμα ηλεκτροπαραγωγής.

Έτσι λοιπόν, με τις ασιατικές τιμές φυσικού αερίου να εκτοξεύονται, η Ασία υπερκέρασε κατά πολύ την Ευρώπη σε εισαγωγές LNG. Η εξέλιξη αυτή έβαλε άλλη μία ψηφίδα στο μωσαϊκό που οδήγησε τις ευρωπαϊκές τιμές φυσικού αερίου σε πρωτόγνωρα ύψη προς τα τέλη του έτους, αρκετά προτού τα ρωσικά τεθωρακισμένα διαβούν τα ουκρανικά σύνορα. Κυρίως, ωστόσο, έγινε εμφανής η μετατόπιση του κέντρου βάρους της παγκόσμιας αγοράς φυσικού αερίου προς την Ασία.

Το εάν η Ευρώπη καταφέρει να διαβεί τον επόμενο χειμώνα χωρίς βαριές οικονομικές απώλειες, επίσης εξαρτάται από την ασιατική ζήτηση για LNG. Προς το παρόν, το υψηλότερο κατά 30% ευρωπαϊκό premium και η κάμψη της κινεζικής οικονομίας λόγω της πολιτικής zero-Covid έχουν αναδιανείμει τις ροές LNG προς όφελος της Γηραιάς Ηπείρου.

Δεν υπάρχει όμως καμία βεβαιότητα ότι αυτή η ισορροπία δεν θα ανατραπεί εκ νέου μετά τον Σεπτέμβριο. Εάν η Κίνα επανέλθει σε μεγαλύτερους ρυθμούς ανάπτυξης και με δεδομένο ότι οι άλλες μεγάλες οικονομίες της περιοχής θα θέλουν να εξασφαλίσουν την αποθηκευτική τους επάρκεια, η Ευρώπη θα πρέπει να ανταγωνιστεί τους εισαγωγείς LNG στην Ασία ξοδεύοντας τεράστια ποσά και, επομένως, διακiνδυνεύοντας την ευαίσθητη δημοσιονομική ευστάθειά της.

Οι ρωσο-κινεζικοί αγωγοί φυσικού αερίου

Δεν είναι όμως μόνο τα τάνκερ γεμάτα με LNG που κατευθύνονται πρωτίστως προς την Ασία. Οι κυρώσεις στην Ρωσία οδηγούν και σε αναδιάταξη των φυσικών διασυνδέσεων. Κορυφαίο παράδειγμα, ο υπό σχεδιασμό αγωγός Power of Siberia 2, ο οποίος θα μεταφέρει στην Κίνα 50 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου τον χρόνο από τα σιβηρικά κοιτάσματα που προορίζονταν για την Ευρώπη. Ο αγωγός θα έχει σχεδόν την ίδια χωρητικότητα που έχει ο ρωσογερμανικός αγωγός Nord Stream 1.

Προφανώς δεν είναι απλή υπόθεση για την Ρωσία να αντικαταστήσει το σύνολο των εξαγωγών μέσω αγωγών προς την Ευρώπη με αντίστοιχες εξαγωγές στην Κίνα. Η χωρητικότητα των υφιστάμενων ευρω-ρωσικών αγωγών φυσικού αερίου ξεπερνά τα 250 δισ. κυβικά μέτρα τον χρόνο (συμπεριλαμβανομένου του Nord Stream 2).

Όμως, με δεδομένη τη θέληση του Πεκίνου να εξασφαλίσει την ενεργειακή του ασφάλεια εν’ όψει του επερχόμενου ανηλεούς ψυχροπολεμικού ανταγωνισμού με την Ουάσινγκτον και την αποφασιστικότητα της Ρωσίας να στραφεί προς τις ασιατικές αγορές, η πολιτική βούληση για τέτοια μεγάλα έργα ενεργειακών υποδομών υπάρχει. Η περαιτέρω ενεργειακή ενσωμάτωση Ρωσίας-Κίνας με φυσικές διασυνδέσεις, αυξημένες εμπορικές ροές και χρήση των τοπικών νομισμάτων αντί του δολαρίου για ενεργειακές συναλλαγές, θα είναι λοιπόν αυτή που πραγματικά θα έδινε σάρκα και οστά στο υπό διαμόρφωση ευρωασιατικό μπλοκ.