Ο Ερντογάν και η σπέκουλα στο Χρηματιστήριο της Κωνσταντινούπολης

Ο υπουργός Οικονομικών Μεχμέτ Σιμσέκ συνήθως μιλά με συγκρατημένο ύφος, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις τα μηνύματά του είναι τόσο ξεκάθαρα, όσο το καθαρό νερό! Συγκεκριμένα, στις 4 Νοεμβρίου, κατά τη διάρκεια ομιλίας του στην Ένωση Κεφαλαιαγορών της Τουρκίας (TSPB) στην Κωνσταντινούπολη, ανέφερε ότι γνωρίζουν για χειραγωγήσεις στο Χρηματιστήριο μέσω ορισμένων κεφαλαίων και ότι θα “αυξήσουν την ένταση της μάχης” κατά αυτών. Ο Σιμσέκ είπε ότι αυτό ήταν το πιο σημαντικό μήνυμα που ήθελε να δώσει στη συνάντηση της TSPB.

Σύμφωνα μάλιστα με πληροφορίες, διέκοψε τις εργασίες για τον προϋπολογισμό του 2026 , για αυτή τη συνάντηση στην Ένωση Κεφαλαιαγορών: Πέταξε εσπευσμένα στην Κωνσταντινούπολη για την σχετική ομιλία και επέστρεψε στην Άγκυρα. Το μήνυμα του συνοπιπτικά: “Γνωρίζουμε ότι γίνονται χειραγωγήσεις μέσω ορισμένων κεφαλαίων. Γνωρίζουμε επίσης ότι υπάρχει έλλειψη κανονισμών σε αυτόν τον τομέα. Θα καλύψουμε αυτά τα κενά και στο μέλλον θα αυξήσουμε την ένταση της μάχης κατά της χειραγώγησης, πέρα από την πάταξη της αδήλωτης δραστηριότητας”.

Μετά τον Σιμσέκ, ο Πρόεδρος του Συμβουλίου Κεφαλαιαγορών (SPK) ανακοίνωσε μέτρα που φτάνουν μέχρι την ανάκληση αδειών για διαχειριστικές εταιρείες χαρτοφυλακίων και τους διαχειριστές τους, πέρα από βαριά χρηματικά πρόστιμα. Χαρακτηριστική η έκφραση του Σιμσέκ “πέρα από την πάταξη της αδήλωτης δραστηριότητας”. Αυτή σημαίνει ότι η δράση μπορεί να μην περιορίζεται μόνο σε αυτούς που έχουν μετατρέψει το Χρηματιστήριο της Κωνσταντινούπολης σε “καζίνο”, αλλά να φτάνει και στο ξέπλυμα μαύρου χρήματος, που ήταν πρόσφατα λόγος κατάσχεσης εταιρειών από το TMSF (Savings Deposit Insurance Fund of Turkey).

Την ίδια μέρα της ομιλίας, τέθηκε απαγόρευση συναλλαγών σε τέσσερεις εταιρείες στο Χρηματιστήριο της Κωνσταντινούπολης. Την επόμενη μέρα, η TMSF κατάσχεσε την Hat Holding και την Investco Holding, κατηγορώντας τις για ζημιά σε μικρούς επενδυτές και υποψίες ξεπλύματος μαύρου χρήματος. Παράλληλα, οι κατηγορίες κατά της Can Holding και της Ciner Holding περιλάμβαναν αδιευκρίνιστη χρήση κεφαλαίων και ξέπλυμα χρήματος.

Μια πηγή από τον χρηματοπιστωτικό κόσμο δήλωσε ότι τα ελεύθερα κεφάλαια υψηλού κινδύνου – που υπόσχονται υψηλά κέρδη χωρίς όριο αποθεμάτων – έχουν μετατραπεί σε “οργανωμένη εξαπάτηση μικροεπενδυτών” και σε κάποιες περιπτώσεις η ίδια η διαδικασία νομιμοποιείται. Άλλη πηγή δήλωσε πως “οι παλιοί χειραγωγοί του Χρηματιστηρίου” τώρα λειτουργούν “κάτω από την ομπρέλα των ελεύθερων κεφαλαίων.”

Κέρδη τεράστια, χρηματιστήριο σταθερό

Πώς λειτουργούν τα “κακόβουλα” ελεύθερα κεφάλαια; Αρχικά, αυξάνουν σταδιακά τις μετοχές μικρών εταιρειών που εισάγονται στο Χρηματιστήριο για να προσελκύσουν μικρούς επενδυτές. Σταματούν την αγορά σε συγκεκριμένο σημείο, περιμένοντας τους μικρούς επενδυτές να ανεβάσουν την τιμή. Πουλάνε ξαφνικά στο σημείο που προβλέπουν μέγιστο κέρδος, αφήνοντας τους μικρούς επενδυτές με μεγάλες ζημιές. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι εταιρείες που έχουν φουσκώσει τις μετοχές ενημερώνονται και συμμετέχουν στα αθέμιτα κέρδη.

Υπάρχουν επτά-οκτώ εταιρείες που, εκτός από τις ήδη πρόσφατα τιμωρηθείσες – όπως η Tera, Istanbul Portföy και Bulls – θεωρείται ότι βρίσκονται στο στόχαστρο του υπουργείου Οικονομικών. Μια από αυτές, φέρεται να έχει αυξήσει την κεφαλαιοποίησή της μέσα στο 2025 – σε επίπεδα που προσεγγίζουν το μισό της τράπεζας Akbank – χωρίς όμως να αλλάξει σημαντικά την αξία του Χρηματιστηρίου της Κωνσταντινούπολης από το 2024.

Ο δημοσιογράφος Τζενγκίζ Ερντίντς γράφει ότι οι επιχειρήσεις ξεκίνησαν το 2025 με την κατάσχεση της Payfix/BankPozitif και ότι το ποσόν του μαύρου χρήματος έφτασε τα 20 δισεκατομμύρια δολάρια. Τα πρόστιμα αυξάνονται, αλλά δεν είναι αρκετά αποτρεπτικά.
Ο Σιμσέκ παραδέχεται ότι η καθυστέρηση οφείλεται σε κανονιστικά και εποπτικά κενά. Η αιφνίδια δράση δεν οφείλεται μόνο σε αυτό, καθώς ο Σιμσέκ φαίνεται ότι είναι ο εμπνευστής. Ένα λόγος είναι πως ο Ερντογάν δεν θέλει η δράση εταιρειών να επιβαρύνει πολιτικά την κυβέρνηση, παίζοντας το χαρτί της κάθαρσης.

Επιπλέον, υπάρχει ανησυχία και για τις προερχόμενες από την ΕΕ επενδύσεις από την ΕΕ, καθώς η Ένωση απαιτεί διαφάνεια και λογοδοσία. Υπάρχει επίσης ανησυχία ότι η Τουρκία, που μόλις βγήκε από τη Γκρίζα Λίστα υπό τη διαχείριση Σιμσέκ, μπορεί να επαναπροστεθεί, λόγω χειραγωγήσεων στο Χρηματιστήριο. Ο πρώην Αντιπρόεδρος της MASAK Ραμαζάν Μπασάκ σημειώνει ότι η Τουρκία είχε προστεθεί το 2021 στη Γκρίζα Λίστα της FATF, κυρίως λόγω ελλείψεων στην εποπτεία των κεφαλαιαγορών.

Οι επιθεωρήσεις της FATF 24-28 Νοεμβρίου θα είναι κρίσιμες. Οι έρευνες αυτές δεν περιορίζονται μόνο στο Χρηματιστήριο ή το SPK – μπορεί να επεκταθούν και στο δικαστικό σύστημα, ή στη γραφειοκρατία. Ο Σιμσέκ φαίνεται ότι έχει πείσει τον Ερντογάν για την ανάγκη δράσης. Το πόσο μακριά μπορεί να φτάσει, θα φανεί σύντομα…