Ο καπιταλισμός στην εντατική – Ο κoρονοϊός σε ρόλο καταλύτη

Είναι να αναρωτιέται ένας κοινός νους το πώς τα μαθηματικά μοντέλα και οι οικονομετρικές εκτιμήσεις των τραπεζών και των χρηματοπιστωτικών εταιρειών προεξοφλούν τόσο γρήγορα τις ποσοστιαίες μεταβολές σε μακροοικονομικά μεγέθη, όταν ξεσπά μια κρίση όπως αυτή με τον κορωνοϊό.

Με ακρίβεια δεκαδικού αριθμού, οι κολοσσοί της τραπεζικής-χρηματοπιστωτικής βιομηχανίας διεθνώς προσδιορίζουν την πτώση της κατανάλωσης, των επενδύσεων, του ΑΕΠ, του εισοδήματος. Και αμέσως μετά, ακολουθεί το κραχ στα χρηματιστήρια: μαζικές ρευστοποιήσεις, πανικός. Παρά την κρατική ένεση χρήματος διεθνώς. Πολλά τρισ. δολάρια εξανεμίζονται εντός λίγων ημερών και τα τερματικά των χρηματιστών κοκκινίζουν συνεχώς. Μοιάζει το όλο σκηνικό ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία.

Ο φόβος της πανδημίας αναστέλλει το “ιερό δισκοπότηρο” του καπιταλισμού: την κατανάλωση και τη μετακίνηση ανθρώπων και κεφαλαίων. Άλλωστε, αρκετά λεφτά είχαν ξοδευτεί με δανεικά τόσα χρόνια. Αρκετό εμπόρευμα μπήκε στα σπίτια μας. Και τα μελλοντικά κέρδη που προεξόφλησαν στα χρηματιστήρια οι τιμές των μετοχών δεν δικαιολογούνταν πλέον. Της Amazon και της Apple είχαν φθάσει πάνω από 1 τρισ. Πόσο πιο ψηλά θα πήγαιναν; Πόσα gadget τους θα αγοράζαμε ακόμη; Και τα επιτόκια ήταν σχεδόν μηδενικά, χωρίς να υπάρχει ζήτηση χρήματος για παραγωγικούς σκοπούς.

Είναι η αφορμή για επανεκκίνηση

Τα ομόλογα δεν προσέφεραν αποδόσεις. Είχε κολλήσει η ανάπτυξη, το σύστημα φράκαρε, τα ιδιωτικά, εταιρικά και κρατικά χρέη χτύπησαν κόκκινο. Οι αποδόσεις που ψάχνει το αεικίνητο κεφάλαιο σχεδόν είχαν πιάσει ταβάνι. Τα πάντα έπρεπε να ξεφουσκώσουν και να κοπεί νέο χρήμα. Έπρεπε να περιοριστεί η ζήτηση και να εξαντληθεί η υπερπροσφορά(;) ώστε να μην ξοδευτεί το φρεσκοτυπωμένο χρήμα απότομα και να σηκωθεί ο πληθωρισμός; Γιατί –ω του θαύματος– χρήμα ξαφνικά βρέθηκε: κεντρικές τράπεζες και κυβερνήσεις μοιράζουν λεφτά “με το ελικόπτερο”.

Ας μην εθελοτυφλούμε: ο κορονοϊός είναι η αφορμή, αφού είχε χτυπήσει τα όριά του το σύστημα. Έπρεπε να γίνει επανεκκίνηση, καθώς το κεφάλαιο συνάντησε το νόμο της πτωτικής τάσης του ποσοστού κέρδους και η κρίση υπερσυσσώρευσης έπρεπε να προκαλέσει αναδιάρθρωση στα πάντα: χρέη, εργασία, κεφάλαιο. Μην βιάζεστε να τα χαρακτηρίσετε μαρξιστικά αυτά. Είναι η πραγματικότητα, κατάματη, μπροστά μας.

Ο αληθινός φόβος του θανάτου πυροδοτεί τους εκτυπωτές χρήματος, και το κράτος που όλοι καταριούνται θα σώσει για άλλη μια φορά την παγκόσμια οικονομία. Μένει να δούμε ποιοι ακριβώς θα αντέξουν και ποια θα είναι η νέα εργασιακή ταυτότητα του καθενός: εξ αποστάσεως, από το σπίτι, με πλατφόρμες, ρομποτικά, αυτοματοποιημένα. Πιστεύω να κατανοούμε ποιος θα πληρώσει μελλοντικά το μάρμαρο για το χρήμα που θα τυπωθεί.

Ο ιός αποδομεί την “κανονικότητα”

Προς το παρόν, να ευχόμαστε να αντιστραφεί η εκθετική καμπύλη των κρουσμάτων, να μην χαθούν άλλες ψυχές και όσον αφορά τις καμπύλες της οικονομίας, υπομονή. Έχουμε πολύ δρόμο. Και αυτό γιατί οι μεγάλοι παίκτες των αγορών ξέρουν ότι υπάρχει κάτι πολύ χειρότερο από τον κορωνοϊό και το κραχ στο πετρέλαιο: μας έπιασε η τέλεια καταιγίδα σε περίοδο μηδενικών ή και αρνητικών επιτοκίων και σε εποχή παγίδας ρευστότητας. Είμαι σίγουρος ότι δεν αποκλείεται, σε λίγο, οι κεντρικές τράπεζες να αγοράζουν και μετοχές αφού εξάντλησαν πλέον τα μέτρα νομισματικής πολιτικής.

Οι οικονομίες μοιραία θα δεχθούν πλήγμα στην καθημερινότητά τους μετά την παρατεταμένη πτώση των χρηματιστηρίων. Ένα αόρατο παράσιτο, ένας ιός που μόνο με μικροσκόπιο αναγνωρίζεται, κατάφερε να ξεφουσκώσει την καπιταλιστική αισιοδοξία που συνόδευε τα απανωτά ρεκόρ στη Wall Street και τα διεθνή χρηματιστήρια. Κάποιοι θεωρητικοί μιλούσαν για θρίαμβο της αποτελεσματικότητας των αγορών που αυξάνουν τον πλούτο ενώ τα επιτόκια είναι μηδενικά.

«…Αυτό το μικροσκοπικό πραγματάκι που λέγεται κορωνοϊός Covid-19 έσκασε τη φούσκα της κανονικότητας, την ψευδαίσθηση ελεγχόμενης σταθερότητας που υποτίθεται ότι μετά το “μάθημα” του 2008 είχε συνδιαμορφώσει το κουαρτέτο “αγορές-επιχειρήσεις-κυβερνήσεις-κεντρικές τράπεζες”…», ήταν η εύστοχη φράση του Γ. Κιμπουρόπουλου προ δύο εβδομάδων στη στήλη του στην Εφημερίδα των Συντακτών.