Ο “Δράκος”, ο χρόνος και ο νέος “δρόμος του μεταξιού”

Το κλειδί στο “παράδοξο” της διαφαινόμενης κινέζικης κυριαρχίας βρίσκεται στη σχέση της με τον χρόνο. Σε μια Δύση που σκέφτεται και ενεργεί βραχυπρόθεσμα, με στόχευση τα πρόσκαιρα οφέλη, ο στρατηγικός στόχος της σημερινής ηγετικής ομάδας που διευθύνει την Κίνα είναι η επίτευξη μακροπρόθεσμου οφέλους.

Αυτό εξηγεί την καλπάζουσα είσοδο των κινεζικών εταιρειών στις (εν πολλοίς παρατημένες στην τύχη τους) αφρικανικές οικονομίες. Όχι μόνον έτσι εξασφαλίζεται η παροχή φθηνών πρώτων υλών στις κινέζικες βιομηχανίες, αλλά και μελλοντικές αγορές κινέζικων προϊόντων. Οι κινέζικες επενδύσεις θα δώσουν ώθηση στις οικονομίες των χωρών αυτών και κατ’ επέκτασιν στην καταναλωτική δύναμη των πολιτών τους.

Με τον ίδιο τρόπο η επενδυτική διείσδυση στις ευρωπαϊκές αγορές δημιουργεί μακροχρόνιες οικονομικές και κυρίως πολιτικές συμμαχίες που εν καιρώ θα φανούν χρήσιμες. Για την ακρίβεια, όταν κορυφωθεί ο γεωπολιτικός ανταγωνισμός μεταξύ Κίνας και ΗΠΑ. Το κορυφαίο, όμως, παράδειγμα είναι το σχέδιο ενιαίας ζώνης εμπορίου και δημιουργίας συγκοινωνιακών υποδομών στην κεντρο-ανατολική Ασία. Δεν πρόκειται για έναν αυτοκινητόδρομο, αλλά κυρίως για τη δημιουργία πολλών περιφερειακών αεροδρομίων.

Μεταξύ των άλλων, η ολοκλήρωση αυτού του σχεδίου θα σημάνει την συγκοινωνιακή ένωση της κεντρο-ασιατικής στέππας και των χωρών περί τα Ιμαλάια με τη θάλασσα και το θαλάσσιο εμπόριο. Από την ολοκλήρωση του εν λόγω σχεδίου θα προκύψουν τεράστια οικονομικά οφέλη για χώρες όπως το Πακιστάν, το Αφγανιστάν, το Νεπάλ και η Μογγολία. Τεράστια, όμως, θα είναι και τα γεωπολιτικά οφέλη για την Κίνα.

Αυτή η περιοχή αποτέλεσε παραδοσιακό πεδίο θανάσιμου ανταγωνισμού μεταξύ της ρωσικής και των ινδο-περσικών αυτοκρατοριών στην αρχή και μεταξύ της Αυτοκρατορικής Ρωσίας και της Βρετανικής Αυτοκρατορίας αργότερα. Τώρα, έρχεται να εγκατασταθεί ως αδιαμφισβήτητος κυρίαρχος και οικονομικός ηγεμόνας η Κίνα.

Πρόκειται για ιστορικό άθλο που κατόρθωσε πολύ εφήμερα η «χρυσή ορδή» του Τσένγκις Χαν και αργότερα (και ακόμη πιο εφήμερα) ο Τιμούρ ο Χωλός, γνωστός ως Ταμερλάνος. Δηλαδή, η ηγεσία της Κίνας θα έχει σύντομα πραγματοποιήσει το πάντοτε φευγαλέο όνειρο της τρισχιλιετούς αυτοκρατορικής Κίνας. Και είναι αυτό το ιδιοφυές μίγμα οικονομικής δύναμης και μακροπρόθεσμης στόχευσης που στην ουσία τροφοδοτεί την αδιάκοπη άνοδο της Κίνας ως παγκόσμιου ηγέτη.

Οι εσωτερικές αντιφάσεις

Η Κίνα όμως είναι Κίνα και όπως πάντοτε τα σημαντικότερα εμπόδια στην κυριαρχία της θα ανεγερθούν στο εσωτερικό της.

• Πρώτον, η οικονομική ευμάρεια αργά η γρήγορα θα γιγαντώσει το κίνημα εκδημοκρατισμού και φιλελευθεροποίησης που ήδη έχει σημαντικές ρίζες μέσα και έξω από τα πανεπιστήμια, ειδικά στην ολοένα και καλύτερα σπουδαγμένη κινέζικη κοινωνία. Είναι άγνωστο πως θα μπορέσει το ΚΚΚ να ανταποκριθεί σε αυτήν την τεράστια πρόκληση και να απεμπολήσει τη μονοκρατορία του, την στιγμή μάλιστα που διαθέτει τον απόλυτο έλεγχο των ενόπλων δυνάμεων και των υπηρεσιών ασφάλειας.
• Δεύτερον, το χρηματοπιστωτικό σύστημα θα χρειασθεί σύντομα βαθιές μεταρρυθμίσεις για να αποφύγει μια πιθανή μελλοντική συστημική κρίση [Βλ. Emilios AVGOULEAS, Duoqi XU, “Overhauling China’s Financial Stability Regulation: Policy Riddles and Regulatory Dilemmas”, 4(1) Asian Journal of Law and Society (2017, Cambridge University Press)]. Αυτό, όμως, δεν μπορεί να γίνει χωρίς αντιδράσεις από τα άριστα δικτυωμένα συμφέροντα της χρηματοπιστωτικής βιομηχανίας, των οποίων τα κέρδη και η επιρροή θα περιορισθούν σημαντικά  εάν νομοθετηθούν οι αναγκαίες σταθεροποιητικές μεταρρυθμίσεις.
• Τρίτον, ο πιο σημαντικός κίνδυνος μεσοπρόθεσμα συνδέεται άμεσα με την «αρχή του ενός». Αν και δεν είναι το πιθανότερο σενάριο, είναι εντούτοις άγνωστο εάν η επόμενη ηγετική ομάδα και ο επικεφαλής της θα συνεχίσουν την πολιτική του σημερινού πρόεδρου και των περισσότερων προκατόχων του. Βεβαίως, μια βίαιη ανατροπή της τωρινής οικονομικής πολιτικής αποκλείεται. Εκείνο, όμως, που διόλου δεν αποκλείεται είναι μια σημαντική επιβράδυνση του περαιτέρω ανοίγματος της οικονομίας της Κίνας και των κοινωνικών ανοιγμάτων του ΚΚΚ στο όνομα της παρακαταθήκης του μεγάλου τιμονιέρη.

Σε αυτήν την περίπτωση η Κίνα θα έχει –για άλλη μια φορά στη μακραίωνη ιστορία της– αυτοϋπονομεύσει την κυριαρχία και την ευημερία της. Η δε Ευρώπη θα βρεθεί και πάλι στην ανάγκη να προστρέξει ικέτης στη Ουάσινγκτον, όπως άλλωστε έπραξε το 1914, το 1941, και το 1948!